VOV4. Êđê - Si srăng ngă ]iăng kơ mnuih [uôn sang mâo klei trei mđao? Tian trei kơh klei m^n mnga]…ana\n yơh jing klei mduôn [uôn Agin, khua brua\ Đảng tal êlâo ti sa\ Rkơi, kdriêk Sa Thầy, ]ar Kon Tum.

Klei mbe\ nao dôk hlăm kr^ng mơ\ng mnuih [uôn sang HaLăng, ti sa\ Rkơi, kdriêk Sa Thầy, ]ar Kon Tum kha\dah êgao leh 35 thu\n, [ia\dah ăt adôk jia\ hlăm klei m^n lu mnuih. “Găn gao klei tăm pah” mơ\ng aê aduôn dôk tu\ ]ia\ng mâo klei hd^p mse si ara\ anei, amâo mâo ôh mnuih wơr he\ ai tiê mơ\ng mduôn [uôn Agin, khua brua\ Đảng sa\ tal êlâo.

Êr^t am^ mơ\ng mda djiê ama mơ\ng điêt hlăk `u mrâo ru\ pro\ng 14 thu\n, hd^p ho\ng am^ neh knap đei, Gin lui pưk sang đue# nao ngă cách mạng. Giăm jih thu\n 1970, `u ka\ grao đại uý leh, Gin “bi k[^n mnuih [uôn sang ]ia\ng bi trông ]hai sa mta brua\ yuôm bhăn: Tru\n nao hd^p hlăm kr^ng tlung hluê hdră êlan mơ\ng Knu\k kna”. Hmư\ klei khua chi bộ blu\, êjai bi hao, bi hao dôk mnăm kpiê, snăn bhiâo riâo rit djăt kriêp. Tru\n hlăm kr^ng tlung, si ngă tăm ]huai he\ klei hmư\ anei? Mơ\ng đưm hlo\ng kơ ara\ anôk mnuih Halăng mưng leh hd^p ti dlông kngư. Hlăm kr^ng tlung ara\ng bi la] lăn atâo, kdrăn ksơ\k. Si ngă khua brua\ chi bộ ]ia\ng ata\t mnuih [uôn sang nao kơ anôk djiê he\? Mmông ana\n mtam mâo luklei blu\ bi hao hao. Đa mâo mnuih hlo\ng dlao wa]…

Dôk guôn mơ\ng jih jang mnuih êdu [ia\ ai kyua ka thâo săng, knhal tu] khua brua\ Đảng kgu\ dơ\ng la]: “Kâo ]ia\ng êmuh jih jang diih, Mphu\n dô aê aduôn drei tui hluê cách mạng djo\ mơ\ ]ia\ng mâo klei hd^p mơak m`ai h^n? tru\n hlăm kr^ng tlung, anôk dap, mâo êdeh êdao dưi du\ ba mnơ\ng truh kơ grăp boh [uôn, mâo pui kmla\ mtrang mnga], mâo tivi dlăng, mâo êlan klông pioh kơ mnuih [uôn sang găn êrô, mse\ snăn jing mơak h^n he\ amâodah ku\n ku\n mse\ ho\ng mja hlăm [a\ng êro\ng kyâo mse snei jing jăk h^n?

Lo\ djăt kriêp jih jang amâo mâo ênai dhuai. Boh klei hlăk ktang nnăng mse\ arua\t klei hna, bhiâo riâo rit lo\ êdu puit…Dahana\n lông lăng sa blư\? “Mmông ana\n kâo blu\ pia si gơ\ jing ]ia\ng kơ jih jang mnuih nao mbe\ dôk hlăm tlung, bi klei kơ pui kmla\, êlan klông, dôk bi m^n ăt kmô, êla thâo mâo he\ mse\ si klei aê aduôn adôk bi hmăng hmưi ]ia\ng kơ mâo amung mdiê mđơr ho\ng ku kbao” mduôn blu\ hlăp mse\ snăn. Truh mmông anei tuôm yơh ho\ng klei mnuih [uôn sang [uah tru\n dôk hlăm tlung ka hơ^t ôh. Pui kmla\ amâo mâo [uh, kmrơ\ng kăn lo\ mâo pioh jah ênah ngă hma.

}ia\ng lo\ w^t hd^p hlăm ]ư\ amâo mâo dưi, dah ăt dôk hlăm tlung srăng ư\ êpa. Klư\ jih jang mnuih le\ hlăm klei hd^p mse\ snei jing klei soh mơ\ng Agin! {uôn đ^ hlơr ktơ\ng ai mse\ ho\ng go\ êa hlơr blu\l blu\l blui. Tơl mâo đa đa mnuih ]ia\ng tui duah mdjiê Agin ]ia\ng bi suaih ai ngê`. “Boh klei truh ti hnơ\ng anei leh jing djiê yơh. Bi duah klia\ng mtlaih he\ yơh”. Dôk t^ng ho\ng djăp êlan, Agin [uh brua\ tal êlâo h^n năng ngă jing brei mnuih [uôn sang mâo tian trei. Tian trei kơh boh ko\ srăng mnga]... ]ia\ng prăp êmiêt kơ mnuih [uôn sang mbe\ nao dôk hlăm tlung, êlâo ana\n, bộ đội Sư đoàn 10 đru ru\ brei leh truh 50 ha lo\. Kno\ng mnuih [uôn sang pla mdiê mâo [ơ\ng hua\ yơh, mse\ si lu blư\ leh Agin mtru\t mjhar, blu\ tơl jih êwa [ia\dah amâo mâo mnuih ]ia\ng hmư\ ôh.

Di`u m’al la]dah mơ\ng ênuk đưm hlo\ng kơ ara\, mnui Halăng kno\ng mưng ngă hma hang. Mngăt mdiê hma mưng leh ho\ng go\, ho\ng tian pô. Ara\ anei bi nao ngă he\ lo\, mngăt mdiê hđăp, mdiê mrâo bi balh snăn anak mnuih srăng djiê rua\...Mơ\ng klei ana\n kno\ng brei di`u [uh ti ala\, [a\ng êgei di`u hua\ mơ\ng năn kơh srăng ktuh jih klei m^n hđăp amâo mâo djo\. Agin mtru\t mjhar Abo\, A`o\, 2 ]ô knua\ druh leh w^t mdei brua\ hrăm mb^t ho\ng pô ngă êlâo.

A|t phu\r ti ana\p, sruah ti tluôn kyuadah Agin ăt jing gưl tal êlâo mơh phu\n plo\ plo\ dơ\ng hriăm klei pla mdiê lo\ mơ\ng hlăk dôk ngă bộ đội. {ia\dah amâo mâo kdu\n ôh, ya mta klei ka lo\ thâo snăn nao êmuh bộ đội. Tơdah dleh h^n nao kơ kdriêk…ara\ng bi la]: “klei dleh amâo mâo êgao h^n kơ boh ko\ anak mnih ôh”, s^t mse\ snăn êdi. Knhal jih yăn thu\n ana\n, Agin mâo wia\ truh 5 tôn mdiê. Hmư\ hing Agin mâo lu mdiê êgao h^n kơ pô mdro\ng đưm hla\m [uôn lar kơ grăp boh sang. Agin brei [hu lehana\n tăp kwa\ jih mdiê ana\n, lehana\n hưn mthâo kơ jih jang mnuih hlăm [uôn: Hlei pô ]ia\ng hua\ hriê ma\ hua\ yơh. Hlăk hlê dôk êpa tian măng ai, [ia\dah amâo mâo mnuih jho\ng nao ma\ ôh braih mrâo. Kyua dôk hu^ kơ klei bhiăn aê aduôn mơ\ng đưm, [ia\dah boh s^t jing hê` mlâo. Bi sang ư\ êpa h^n, Agin pô nao ba braih hua\ truh kơ sang.

“Lông kna\ hua yơh. Agin amâo mâo djiê ôh hua\ mdiê lo\, s^t nik jih jang mnuih ăt kăn djiê lei”. Klei tlâo djho\ djhê` bi êdah klei hê` mâo mơh, lehana\n h[lo\k mâo mơh. Mâo đa đa mnuih truh rô] êa ala\ la]: “Tơdaha mâo mâo ôh Agin s^t yơh truh klei djiê ư\”. Leh mâo êsei hua\ rue# yăn wia\ êmiêt thu\n ana\n, Agin k]ưm ]ua\l mka\ ru\ mdơ\ng [uôn. Mnuih Halăng, mơ\ng ênuk đưm mưng leh hd^p hlăm sa boh sang krum dlông ênu\m ênap găp djuê, lehana\n kăm bia\t mdơ\ng sang djiêu êlan, amâo mâo pla sa tu\r mta ra mnơ\ng ôh hlăm wa\l sang. Ka dưi bi mlih ôh klei bhiăn hđăp anei, snăn klei hd^p mda amâo mâo đ^ kyar ôh. Hmư\ Agin mâo asa\p mtru\n, mnuih mduôn bi hia kyua kbưi ]ô anak, kyua mkra êlan mu\t hlăm [uôn jing ksơ\k mtao di`u thâo srăng hriê im. Bi phung mda asei ăl kyua biktlah he\ [^ng…snăn êdeh ]uk dơ\ng nao mu\t hla\m [uôn, mâo lu mnuih bi kluh nao dlăng, lehana\n mâo sa ]ô mnuih đu\ng ho\ng a`uê nao đih gang ti ko\ êdeh. Êran nao dlăng Agin kral pô jho\ng ai la]dah nao săn asei ana\n jing: An^t, mduôn Agin la], Ơ awa An^t êlan anei găn nao truh kơ gah sang Agin êlâo. Tơdah ksơ\k mtâo hriê pah ma\ di`u srăng ma\ Agin êlâo. Bi tơdah di`u nao pah ma\ he\ An^t, lui kâo djiê hrô brei kơ ih, ih amâo mâo hu^ ôh tu\ mơ\? Phung hđeh êdam êra hmư\ snăn bi kdria tlao. An^t [uh lu mnuih dôk dlăng snăn `u djhua\t djhua\t đue# nao w^t kơ sang…

Kâo lo\ ]ia\ng tui duah sa gru klei dleh dlan sa\ Rkơi găn hlăm klei knap m`ai dleh dlan, kthu\l mluk hlăk ana\n, ara\ anei amâo mâo lo\ [uh ôh. Rkơi ara\ anei mde leh mse\ ho\ng sa boh [uôn pro\ng mnuih lu, kyua thâo nga\ leh lu brua\, mơ\ng mdiê lo\, pla ksu, kphê. Du\m klei bhiăn kthu\l mluk mphu\n dô jing pô gang mkhư\ klei mnuih [uôn sang đ^ kyar, ngă kơ Agin bi blah amâo mâo mdei dưi msưh mdu\n leh `u đue# kbưi.

                                                            Y-Khem.