Du\m hruê anei, khoa phục hồi chức năng, sang êa drao y học cổ truyền ]ar Daklak bo\ nanao mnuih rua\ nao mdrao. Ana\n jing phung mâo klei rua\ kjham hlăm du\m klei rua\ k]u\n klang, mdrao leh tal êlâo hlăm du\m boh sang êa drao pro\ng. Hlăm năn mâo lu mnuih rua\ klang ro\ng, ]ia\ng bi mâo hruê dôk mdrao mgu\n sui.        

     Hluê nga\ hdra\ lo\ ktung [ư\ klang ro\ng ti Khoa Phục hồi chức na\ng, Sang êa drao y học cổ truyền c\ar Dak lak, amai Nguyễn Thị Thương ya\l dliê, kyua le\ mơ\ng đ^ pe\ tiêu, sa atu\t klang ro\ng sa\r pê he\ ktư\ arua\t, nga\ kơ amai kha\ng rua\ nnao ro\ng, bi kra\n jơ\ng, ktư\ kngan. Leh mdrao, klei rua\ hlao he\ mâo sa wưng, [ia\ w^t kơ sang lo\ dơ\ng nga\ brua\ ktro\ ana\n lo\ dơ\ng nga\ rua\. Amai Nguyễn Thị Thương dôk ti alu\ 10, sa\ Êa H’Ning, kdriêk C|ư\ Kui` lac\:" Kyua pô amâo mđing ka\ ôh klei ra\ng mgang, tơ gơ\ ka\ he\ ê`an kơ gơ\ng tiêu s^t gơ\ amâo mâo êbuh ôh ê`an, sui ho\ng anei mâo 7 thu\n leh, hla\k ana\n bi dôk đih sa anôk mdrao ti sang êa drao kdriêk truh 1 mlan mkrah. Nao ksiêm mka\ dla\ng kơ aê mdrao lac\ `u pê he\ sa atu\t klang ro\ng, sa\r ktư\ he\ kơ phu\n arua\t, nao kơ sang êa drao [ư\ mdrao [uôn pro\ng ara\ng gơ\ lac\ mse\ si ana\n mơh. Ara\ anei dôk sui `u bi kra\n jih ro\ng, ana\n lo\ nao hriê kơ anei mdrao, mâo sa hruê ka\m leh [uh a\t gơ\ dưi [ia\ leh mơh. Gra\p hruê ro\ng `u kha\ng, ara\ anei ktung [ư\ klang ro\ng, châm cứu (ktir êru\m) leh ana\n mdrao ho\ng du\m hdra\ mka\n đa ana\n ara\ anei ro\ng gơ\ dưi [ia\ leh” . 

     Amai Thương jing sa hla\m gia\m 300 c\ô mnuih rua\ kơ klang ro\ng, klia\ng atu\t klang hla\k dôk mdrao kơ Sang êa drao Y học cổ truyền Dak Lak. Hluê si aê mdrao Hồ Sĩ Sơn, mâo lu mta klei rua\ djo\ tuôm kơ klang ro\ng. Lu êdi jing rua\ ro\ng kyua mơ\ng kha\ng pu\ klam mnơ\ng ktro\ amâo dah dôk gu\ sui đei amâo dah dôk amâo ga\l. Du\m klei rua\ bi kha\ng he\ mnơ\ng sun plah wah 2 atu\t kla\ng ro\ng,  đĩa đệm, bi pê he\ mnơ\ng sun 2 atu\t klang ro\ng, mtru\n he\ mnơ\ng sun 2 atu\t klang ro\ng, khua\r klang leh ana\n bi kha\ng he\ klang ro\ng kha\ng mâo ho\ng mnuih mơ\ng 30 thu\n kơ dlông. Mnuih [rư\ khua thu\n sna\n êlưih h^n mơh mâo du\m klei rua\ djo\ tuôm kơ klang ro\ng, leh an\n du\m phung kha\ng nga\ brua\ ktro\, amâo dah dôk gu\ sui amâo kpư\ mgei đei ôh asei mlei sna\n klei hu\i djo\ mâo klei rua\ anei jing pro\ng. Aê mdrao Hồ Sĩ Sơn, Khoa Phục hồi chức năng, Sang êa drao y học cổ truyền Dak Lak brei thâo:“ Klei rua\ klang ro\ng kyua mơ\ng brua\ pô ma\ mâo mơh, [ia\ lu jing kyua mơ\ng thu\n leh khua mse\ si klei rua\ bi êruê klang ro\ng, bi kha\ng he\ klang ro\ng sna\n kha\ng mâo lu ho\ng mnuih leh khua thu\n. Mơ\ng brua\ knua\ mse\ si phung mga\t êdeh , amâo dah mnuih [uôn sang nga\ lo\ hma kha\ng nga\ brua\ ktro\, jing phung kha\ng pu\ klam  mnơ\ng ktro\, phung nga\ brua\ mơ\ng hla\k dôk hđéhme\ si phung êdam nga\ bruya\ ktro\ đei a\t kha\ng mâo klei rua\ mơh, leh ana\n du\m phung nga\ brua\ burô amao đei kpư\ mgei asei mlei êbat hiu sna\n a\t kha\ng mâo mơh klei rua\ anei”.

     Aê mdrao Hồ Sĩ Sơn, mta\ kơ mnuih rua\ hla\m klei mdrao, a\t mse\ mơh ho\ng dja\p mnuih c\ia\ng mđing hla\m dja\p brua\ nga\ aguah tlam pioh bi mkhư\ đa\m mâo klei rua\ kơ klang ro\ng:“ Du\m klei rua\ kơ klang ro\ng s^t mdrao c\ia\ng bi mâo hruê mlan jing mdrao sui hruê ana\n bi mao ai tiê thâo g^r. Mdrao hluê đông y jing mguôp lu hdra\ mdrao mdrao ktir ho\ng êru\m êjai leh ana\n hluê mdrao vật lý trị liệu êjai, mguôp ho\ng mna\m êa drao đa…. Tal 2 jing leh mdrao sna\n mnuih rua\ c\ia\ng bi hria\m mjua\t asei mlei c\ia\ng mgang klei rua\ lo\ w^t mâo, đa\m nga\ ôh brua\ pu\ klam mnơ\ng ktro\, tơ c\ia\ng pu\ klam mnơ\ng ktro\ sna\n bi dôk si be\ nga\ `u ga\l êlâo. Boh nik ho\ng phung nga\ brua\ burô, s^t nga\ brua\ hla\m du\m mmông bi kgu\ êbat êrô he\ mâo bhiâo, bi kpư\ mgei asei mlei, đa\m dôk sui ôh kyua tơ dôk gu\ sui s^t nik dja\l amâo dah sui sra\ng mâo klei rua\, truh kơ khua thu\n sra\ng rua\”.

      Klang ro\ng dưi yap jing pô krơ\ng phu\n kơ jih boh ktro\ asei mlei. ~u mâo lu kdrê] klo\ klăng mâo mko\ mb^t ho\ng klang êun bi kduê mb^t, mâo arua\t hrăng, lehana\n dưi mko\ mjing sa đrông, hlăm lam klang ro\ng mâo dlô klang hd^p, lehana\n mâo arua\t klei m^n mơ\ng dlô tru\n kgu\, mjing lu êlan arua\t klei m^n knơ\ng. Klang ro\ng mâo he\ klei awa\t srăng ngă bi kpăk kơ jih jang êlan arua\t klei m^n, ngă kơ djăp mta klei hlăm asei mlei srăng le\ hlăm klei amâo mâo jăk, rua\ k’iêng, rua\ kđeh asa\r, krăn djiê jih asei mlei, amâo mâo thâo kpư\ jơ\ng kngan, klei bi êwa, leh ana\n prô] tian dlưh awa\t.

     Mta phu\n ba klei rua\ klang ro\ng kbia\ hriê mơ\ng lu mta. Tơdah amâo mâo yap ôh kơ klei êka jhat kbia\ hriê mơ\ng klei le\ buh, snăn mâo klei amâo mâo jăk kdrê] êdjin, mse\ si arua\t ariêng, arua\t krơ\ng kbia\ hriê mơ\ng klei ma\ brua\ ktro\ êgao hnơ\ng, kdloh amâodah pê kdrê] đal kyua dôk ma\ brua\ amâo mâo djo\ hdră, ngă jhat pê kdrê] đal, lehana\n anôk mko\ k]un klang hlăm mnuih khua thu\n.

     Du\m mta klei rua\ djo\ tuôm ho\ng klang ro\ng kreh dơ\ng mâo ho\ng mnuih mơ\ng 30 thu\n kơ dlông. Tui si phung knhăk hlăm brua\ êa drao gu\n, drei dưi răng mgang klei rua\ anei hlăm klei bi mưng grăp hruê, đăm lui ôh tơl leh mâo klei rua\ hlăm k’iêng ro\ng snăn kơh dơ\ng mjua\t.

     Tal êlâo: jing krơ\ng dôk bi kpa\ asei mlei bi djo\. Hlăm klei dôk dơ\ng [ơ\ng hua\, êbat hiu, dôk gu\, đôk dơ\ng, tơdah dôk amâo mâo djo\ srăng truh kơ klei êgah du\m kdrê] kđeh ju\m klang ro\ng, truh kơ klei rua\ kkiêng, ngă k[ua\ arua\t ariêng, rua\ klang ro\ng sui hlao. Tơdah dôk nanao hlăm klei amâo mâo găl jăk mse\ snăn, truh sui hruê srăng ngă rua\ k]u\n klang, ngă jhat pê klang ro\ng, jhat rua\ klang êun kăp đal, ngă dlưh awa\t kđeh asa\r, kwiâo klang ro\ng…Klei dôk dơ\ng krơ\ng hnơ\ng dra\ klang ro\ng ti kr^ng kkuê, lehana\n kr^ng k’iêng. Bi ho\ng mnuih ma\ brua\ jih hruê dôk gu\ nanao, snăn bi phưi jơ\ng so# ho\ng lăn, ro\ng knang ti mdho#, lui kdrê] asei kơ dlông knang pha\ thuôn, lehana\n amâo mâo dôk ôh mse\ snăn sui mmông. Bi êjai êbat, snăn boh ko\, lehana\n mra lehana\n boh tluôn jing pô kăp krơ\ng asei mlei dôk kpa\. Tơdah ]ia\ng kkui ma\ mnơ\ng ti lăn, snăn jăk h^n dôk gu\ lehana\n dui` mnơ\ng, amâo mâo jăk đei ôh kkui đei ]ia\ng ma\ mnơ\ng, lehana\n đăm g^r đei ôh klam êniêng mnơ\ng ktro\.

      Tal dua: bi êwa hrip ktang ho\ng tian, ]ia\ng lo\ bi êun arua\t ariêng klang ro\ng. Êjai hrip ktang bi êwa, bluh hriê [rư\ [rư\ `u srăng kp^ tian kdrê] gu\, mse\ si `u đru bi kpư\ prô] tian, mtru\t êrah êran truh hlăm djăp kdrê] hlăm asei mlei. Kyuana\n kđeh pu\ng tian, kđeh đah da, kđeh boh tluôn, lehana\n djăp kdrê] kđeh klang g^ng bi ma\ brua\ sơăi tơdah êjai drei hrip bi êwa ktang ho\ng tian. Brua\ hriăm bi êwa nanao ho\ng tian lu blư\ hla\m hruê, srăng đru mđ^ klei krơ\ng asei mlei, lehana\n bi kjăp klang ro\ng, kyuadah hrip bi êwa ktang ho\ng tian, `u đru mđ^ ktang klei kpư\, klei k[ua\ arua\t ariêng klang ro\ng, đru bi hro\ klei rua\ êgah, lehana\n mjing klei m’ai hlăm asei mlei.

     Tal tlâo: jing mjua\t ktang asei mlei jê` jê`, boh nik mđ^ ktang klei bi ệang kđeh asa\r, [ư\ k’iêng ro\ng, bư\ bi kpa\ awan dhuan. Mjua\t du\m klei bi êun klang ro\ng hlăm brô 10 mn^t sa hruê, pioh răng mgang djăp mta klei rua\ hlăm klang ro\ng. Ho\ng mnuih mduôm khua, amâodah mnuih mâo klei amâo mâo suaih ôh klang ro\ng, snăn mjua\t ho\ng hdră dje\ dai [ư\ boh ko\ mơ\ng điâo pha\ hnua\, lehana\n lo\ mklăk w^t ho\ng klei mdje\. Bi ho\ng phung mda asei snăn mjua\t du\m klei kkui [ư\ mơ\ng dlông kơ gu\, lehana\n dai [ư\ pha\ điâo, lehana\n pha\ hnua\ mra. Mâo du\m mjua\t jăk kơ klang ro\ng snei:

      +Dưm dua [e\ kngan ti mtih, lehana\n hah dua [e\ jơ\ng. Krơ\ng kngan lehana\n jơ\ng bi kpa\, ksu\n boh ktro\ hlăm pla\ kngan. Dơ\ng [ư\ [rư\ kkuê kngan lehana\n dơ\ng gut asei mlei pha ana\p, mđ^ h^n êjai êwang bi kpleh plah wah dua [e\ kngan, lehana\n k’iêng. Leh mưng ngă ho\ng klei mjua\t anei lehana\n ngă nanao dlông tur sang, ho\ng dua [e\ kngan dra\ ti dlông tur. Kui ko\ pha\ tur sang, krơ\ng asei mlei mse\ snei, yua kngan krơ\ng boh ktro\ asei mlei mâo [ia\ secon êlâo kơ lo\ w^t mse\ ho\ng hđăp.

      +Ngă klei hrut lăn: [o# kup pha\ tur sang, dua [e\ kngan dra\, krơ\ng asei hlăm dua [e\ kngan, lehana\n ho\ng du\m kđiêng jơ\ng. {rư\ [rư\ mdlưh kiêng tơl giăm ho\ng tur sang kno\ng [ia\ cm, leh kiêng kngan kpa\ ho\ng dua [e\ mra, snăn [rư\ [rư\ lo\ dơ\ng mđ^ asei mlei kơ dlông tơl truh mse\ si mphu\n k]ưm.

     Brei p^t đih bi djăp ênu\m, lehana\n bi djo\ đăm kwiâo klang ro\ng ôh. Phung k[ah p^t đih ênưih mơh ngă rua\ k’iêng ro\ng, lehana\n mâo du\m klei rua\ kơ klang ro\ng h^n ho\ng mnuih p^t đih djăp ênu\m. Kyuana\n, drei g^r pioh [ia\ êdi mơ\ng 6 - 8 h p^t đih hlăm grăp mlam. Ho\ng asei đih bruah kpa\, đal ko\ man dưn mjing anôk krơ\ng jăk kơ klang ro\ng.