VOV4.Êđê - Mơ\ng sa anôk hlơr mmơr kơ klei kkiêng mơ\ng 3 c\ô anak kơ dlông, [uôn Brah, sa\ }ư\ Dliê Mnông, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Daklak hluê nga\ leh ja\k hdra\ mtru\n kơ brua\ ênoh mnuih, hdra\ k]ah [a\ kkiêng anak [ia\. Hnơ\ng đ^ kơ ênoh mnuih gra\p thu\n ti [uôn tru\n hro\. Đru mguôp hla\m boh tu\ ana\n jing c\ia\ng lac\ he\ kơ klei hur har, jih ai tiê mơ\ng Amai Am^ H’~ương, mnuih đru brua\ hla\m brua\ ênoh mnuih mâo mmuih [uôn sang đa\o knang leh ana\n kha\p ]ia\ng êdi.

{uôn {rah, să }ư\ Dliê Mnông, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Daklak, mâo 87 go\ êsei, hlăm ana\n mâo 61 kruôp ung mo# hlăk thu\n [a\ k’kiêng anak. Thu\n 2013, ênoh k’kiêng anak tal 3 kơ dlông ti să }ư\ Dliê Mnông mâo truh 28%, jing lu h^n êdi ti kdriêk }ư\ Mgar, hlăm ana\n [uôn {rah jing 1 anôk hlơr mơr. {uh klă klei ư\ êpa [un [in leh ana\n du\m klei dleh dlan, sua^ êmăn mơ\\ng mnuih [uôn sang pô kyua k’kiêng lu anak, Am^ H’~ương ]o\ng ngă pô đru bruă ênoh mnuih kơ [uôn. Hluê si amai, jih ai tiê iêu la] mtru\t mhjhar du\m kruôp ung mo# hluê ngă mnê] [a\ k’kiêng anak [ia\, snăn kơh dưi mđ^ kyar bruă duh mkra leh ana\n kpưn đ^ hriê kơ sah mdro\ng năng djo\. Am^ H’~ương yăl dliê:“ Kâo ]o\ng ngă brua\ anei, kyua ]ia\ng đru kơ jih jang mnuih [uôn sang hlăm [uôn. }ia\ng mguôp đru kơ mnuih [uôn sang [rư\ hruê [rư\ đ^ kyar h^n. Tơdah go\ êsei kkiêng lu anak, snăn amâo dưi rông ba anak hriăm hră m’ar truh anih ôh”.

Du\m hruê tal êlâo `u tuôm amâo djo\ [ia\ ôh klei dleh dlan, kyua lu mnuih [uôn hlăm [uôn klei thâo săng kơ brua\ Ênoh mnuih, ngă mnê] [a\ k’kiêng anak [ia\ adôk êdu awa\t. Klei kkiêng anak tal 3 kơ dlông dôk mâo lu, adôk lu ênoh go\ êsei [un [in. ~u thâo g^r g^r duah êmuh hriăm klei thâo kơ bruă leh ana\n hdră mtô mblang, duah mđing kơ klei hd^p mda mơ\ng mdê bi go\ êsei ]ia\ng mâo hdră mtru\t mjhar djo\ guôp. Phung mâo `u bi mđing h^n jing du\m go\ êsei [un, mâo lu anak, du\m go\ êsei k’kiêng anak mniê s’a^, amâo dah êkei s’a^. Leh mtô mblang, iêu la], `u ktrâo la] klă klei knap jhat mơ\ng klei k’kiêng lu anak ho\ng klei suaih pral kơ am^, kơ phung anak, du\m klei êdu k[ah hlăm klei hd^p mda; leh ana\n hâo hưn gru mnga] du\m go\ êsei kno\ng k’kiêng mơ\ng 1 – 2 ]ô anak mâo klei hd^p mda đ^ kyar, anak aneh dưi hriăm hră m’ar truh anih. Am^ H’~ương brei thâo: “ Mâo lu klei dleh dlan hlăm bruă iêu la] mtru\t mjhar amai adei mniê hlăm [uôn hluê ngă mnê] [a\ k’kiêng anak [ia\, mse\ si s^t nao kơ sang amâo thâo tuôm ôh ho\ng di amai adei, tal 2 lu go\ êsei k’kiêng anak mniê amâo dah anak  êkei s’a^, lo\ dơ\ng bi k’kiêng yơh ]ia\ng mâo ênu\m anak êkei, anak mniê. Êngao kơnăn, mâo du\m kruôp ung mo# ka thâo ba yua ôh du\m hdră mnê] [a\ k’kiêng anak, anăn dôk k’kiêng lu anak”.

Klei g^r jih ai tiê mơ\ng `u đru leh mnuih [uôn hlăm [uôn [rư\ [rư\ thâo săng. Ara\ anei, hlăm [uôn `u mâo leh 53 hlăm ênoh 61 kruôp ung mo# hlăk thu\n [a\ k’kiêng anak ba yua hdră mnê] [a\ k’kiêng anak ênuk mrâo. Ênoh k’kiêng anak tal 3 kơ dlông dưi mhro\ leh. Thu\n 2016, hlăm [uôn kno\ng mâo 2 ]ô k’kiêng anak tal 3. 6 mlan ako\ thu\n anei, [uôn amâo lo\ mâo pô k’kiêng anak tal 3 kơ dlông. Lu go\ êsei k’kiêng mơ\ng 1 – 2 ]ô anak mâo klei găl dưi mđ^ kyar klei hd^p mda, kriê dlăng, rông ba anak aneh ja\k. Am^ Djung ti [uôn {rah, yăl dliê, mâo Am^ H’~ương iêu la], mtru\t mjhar ung mo# `u tu\ ư mdei ti anak tal 2 ]ia\ng mâo m’mông kriê dlăng anak aneh jăk h^n leh ana\n k[^n ai tiê mđ^ kyar bruă duh mkra go\ êsei: “ La] jăk kơ Am^ H’~ương lu êdi, kyua đru leh kơ go\ êsei kâo thâo mnê] [a\ k’kiêng anak [ia\. Am^ H’~ương ngă bruă ho\ng jih ai tiê, đru kơ amai adei  mniê hlăm [uôn lu êdi. ~u iêu la] mtru\t mjhar hlăm djăp go\ êsei thâo mnê] [a\ k’kiêng anak [ia\. ~u lo\ ktrâo la] kơ amai adei hlăm [uôn hrăm mb^t hluê ngă bruă ma\ ]an prăk pioh duh [ơ\ng”.

T^ng dlăng du\m boh tu\ dưn brua\ đru mguôp mơ\ng Am^ H’~ương hlăm bruă ênoh mnuih, amai H’Yuan Ayun, knuă druh thơ\ng kơ bruă ênoh mnuih să C|ư\ Dliê Mnông brei thâo: kyua mâo klei hur har, thâo g^r mơ\ng Am^ H’~ương hlăm bruă knuă, anăn grăp thu\n bruă Ênoh mnuih, ngă mnê] [a\ k’kiêng anak [ia\ mơ\ng [uôn {rah ăt djo\ djăp ho\ng ênoh ]ua\n, hdră k]ah. Jing khua g^t gai Êpul hgu\m brua\ Mniê [uôn, am^ H’~ương ho\ng ya bruă păn ăt ngă rue# leh bruă k]ah jao, mâo mnuih [uôn sang khăp ]ia\ng, đăo knang. Amai H’Yuan lac\ bi mklă: “ Am^ H’~ương hlo\ng ngă khua g^t gai Êpul hgu\m brua\ mniê, anăn gơ\ hlo\ng găl êlưih hlăm bruă mtô mblang kơ ênoh mnuih leh ana\n mnê] [a\ k’kiêng anak [ia\. ~u amâo hê` nao truh hlăm grăp go\ êsei ]ia\ng iêu la] mtru\t mjhar. Truh kơ thu\n 2016, ênoh k’kiêng anak tal 3 hlăm alu\ wa\l `u kriê dlăng hro\ tru\n êdi. Truh kơ thu\n 2017, 6 mlan ako\ thu\n mrâo êgao, hlăm alu\ wa\l `u kriê dlăng amâo lo\ mâo ôh kruôp ung mo# k’kiêng anak tal 3”.

Du\m klei đru mguôp mơ\ng Am^ H’~ương mâo knu\k kna alu\ wa\l leh ana\n bruă ênoh mnuih tu\ yap leh ana\n lu blư\ pah mni. ~u ]ang hmang dưi ngă bruă anei lu h^n dơ\ng ]ia\ng mguôp đru kơ [uôn sang [rư\ hruê [rư\ đ^ kyar trei mđao, yâo m’ak h^n.

                                                                                    H’Nga pô ]ih hlo\ng răk.