Sa Loong – sa\ knông lăn hlăm kdriêk Ngọc Hồi, ]ar Kon Tum, kr^ng lăn dleh dlan h^n, ho\ng du\m boh [uôn, pưk sang raih rưng, du\m boh êlan bo\ ho\ng [hu\l, hjan kdlut… Mâo Đảng, Knu\k kna mđing duh bi liê, mb^t ho\ng klei mnuih [uôn sang g^r duh mkra mpla mjing, ru\ mdơ\ng kr^ng [uôn sang mrâo, mơ\ng du\m djuê ana ti anei, kr^ng lăn knông ho\ng Campuchia anei hơô leh hlăm asei pô kdrăp jăk yâo h^n:

Nao êbeh 16km êlan gu dro\ng găn la\ lia đang ksu mơ\ng wa\l krah Plei Cần, truh kơ sa\ knông lăn Sa Loong hlăm kdriêk Ngọc Hồi, klei ngă kơ hmei bi kngăr ti anei jing klei bi mlih pro\ng êdi mơ\ng [uôn sang, êlan klông hlăm kr^ng knông lưn anei. Sa\ knông la\n Sa Loong du\m thu\n ho\ng anei h’ô hlăm asei pô sa kr^ng [uôn sang mrâo, jăk siam, du\m boh sang ru\ mdơ\ng kjăp mlăp, dơ\ng mlih hrô kơ du\m boh sang hlang mtih kđuh…

Ti [uôn Yang Lo# 1, jing [uôn mao lu mnuih h^n hlăm sa\, kyua mâo du\m hdră duh bi liê mơ\ng knu\k kna mse\ si hdră brua\ 134, 135, 167…êlan klei pui kmla\, êlan klông, sang hra\ mơar mâo leh djăp ênu\m. Du\m hdră bi mguôp kơ klei đru hlăm brua\ duh mkra pla mjing, msir klei ư\ êpa bi hro\ klei [un knap, ăt ktrâo ata\t mnuih [uôn sang hdră ba yua klei kreh knhâo mrâo mrang hlăm pla mjing lehana\n rông mnơ\ng, pla du\m mta ana tu\ dưn mse\ si kphê, ksu ana kđu]…kyua ana\n klei hd^p mda mơ\ng êbeh 300 go\ êsei mnuih [uôn sang ti anei mâo leh klei bi mlih pro\ng, grăp boh sang bi blei êdeh p’phu\t, tivi… hlăm [uôn amâo lo\ mâo ôh go\ êsei ư\ êpa, go\ êsei [un [in hro\ leh s^t. {uh klei hd^p mrâo hlăk truh ho\ng [uôn sang, A Ja, 61 thu\n, mnuih djuê ana Sơdang, ti [uôn Yang Lo# 1, ho\ng klei mơak la]:

“Knu\k kna mâo leh lu hdră đru ]ia\ng kơ mnuih [uôn sang đ^ kyar. Ara\ anei lu go\ sang thâo pla leh ksu, kphê, ana kđu]…kpưn đ^ tui duah klei sah mdro\ng, mâo klei hd^p djăp ênu\m, mâo prăk blei mnơ\ng mnua yua hlăm sang, blei êdeh p’phu\t. Anak aneh nao sang hra\ mơar djăp ênu\m. Êlan klông hlăm [uôn hlăm sang sa\ pro\ng êhai, doh siam, pui mtrang mnga] ktung ba truh kơ sang. La] jăk kơ Đảng, Knu\k kna mâo leh klei đru kơ mnuih [uôn sang”.

Kluôm sa\ Sa Loong mâo 6 boh [uôn, êbeh 1.200 go\ êsei, hlăm năn mâo 80% jing mnuih [uôn sang djuê [ia\, lu jing mnuih djuê ana Sơdang, Kayo\ng, lehana\n Mường…Ara\ anei ênoh go\ êsei [un ti sa\ adôk êbeh 18%. K`ăm đru du\m go\ êsei [un đ^ kyar, sa\ lo\ ]ua\l mka\ leh lăn, rah mjing, pla mrâo êbeh 35ha kphê, lehana\n 26ha ana kđu] pioh mbha kơ mnuih [uôn sang k[ah lăn pla mjing hlăm thu\n anei. Klei năng mơak h^n, amâo mâo [ia\ ôh go\ êsei [un ti anei mâo leh klei thâo săng kno\ng mâo klei g^r ktir ma\ brua\ knua\, ]o\ng pô kpưn đ^ duah [ơ\ng, amâo mâo lo\ duah jưh knang kơ klei knu\k kna đru. Mse\ si go\ sang aduôn Y Bu, 53 thu\n, mnuih djuê ana Kayo\ng ti [uôn Dak Vang, du\m thu\n êlâo jing go\ êsei knap m`ai, hua\ aguah duah aguah, hua\ tlam duah tlam, ara\ anei mâo leh klei hd^p mda hơ^t, ho\ng 2 ha đang ksu, mâo thu\n tal 7 leh, k]ưm dơ\ng riêk ktăk, 1ha kphê hlăk mboh, 1ha lo\...mơ\ng năn klei hd^p go\ sang tlaih leh mơ\ng klei dleh dlan: “Ara\ anei go\ sang kâo mâo klei hd^ơ hơ^t leh, mâo djăp êsei hua\ djam [ơ\ng mnơ\ng ]u\t hơô. Ma\ brua\ duah [ơ\ng hua\ myun mdan, mâo pla kphê ksu. La] jăk kơ Đảng, kơ Knu\k kna đru leh kơ mjeh kphê, ksu…kâo mơak kyua mâo pe\ leh kphê, lehana\n mâo riêk leh ktăk ksu. Go\ êsei kâo mâo mdơ\ng leh sa boh sang kjăp siam, blei mprăp leh êdeh p’phu\t, klei hd^p mda hmei hơ^t leh, la] jăk kơ Đảng, kơ Knu\k kna”.

Ho\ng klei g^r ru\ mdơ\ng sa\ kr^ng knông lăn đ^ kyar hlăm klei hd^p mda ala [uôn, kjăp mlăp hlăm brua\ răng mgang klei êđăp ênang, brua\ đảng, brua\ sang ]ư\ êa alu\ wa\l, lehana\n mnuih [uôn sang alu\ wa\l knông lăn Sa Loong jih ai tiê hluê gưt hdră êlan mơ\ng Đảng, Knu\k kna. Giăm anei mâo hdră ru\ mdơ\ng kr^ng [uôn sang mrâo, hlăm sa\ k]ưm ma\ brua\ mơ\ng thu\n 2013. Ho\ng hdră “Knu\k kna lehana\n mnuih [uôn sang bi ma\ brua\ mb^t” lu go\ êsei mnuih [uôn sang ]o\ng myơr du\m êbâo m2 lăn pioh ru\ mkra, po\k phai êlan klông. Hjăn [uôn Yang Lo# 2, 17 go\ êsei myơr lăn pioh knu\k kna ngă êlan amâo mâo sa mta klei akâo tla w^t ôh. Mnuih [uôn sang Yang Lo# 2 la]: “Myơr lăn pioh mkra êlan, ru\ mdơ\ng kr^ng [uôn sang mrâo doh siam, jing klei mơak kơ jih jang” kyua ana\n mnuih [uôn sang bi tui ngă sơăi. Aduôn Y Uih, sa ]ô pô myơr lăn la]:“Sang kâo jao lăn kơ knu\k kna mra êlan kdrê] tal 2. Êlan leh mkra siam snăk, jing găl ênưih kơ klei êrô êbat, nao hma pưk. Ara\ anei ti djiêu êlan dơ\ng anei lu phung ung mo# mrâo bi ktalh go\ êsei ho\ng am^ ama, mdơ\ng sang hd^p hjăn, bi hơ^t klei hd^p mda…kâo [uh mơak snăk”.

Hdră ala ]ar k`ăm ru\ mdơ\ng kr^ng [uôn sang mrâo hluê ngă ti sa\ Sa Loong hlăm 2 thu\n 2013 lehana\n 2014 lu bi ru\ mkra, bi leh brua\ mkra êlan klông hlăm [uôn sang. Hjăn hlăm 6 mlan ako\ thu\n anei, sa mâo ba yua truh 450m êlan, lehana\n lo\ dơ\ng mkra kdrê] tal dua êlan klông mkăn, ho\ng boh dlông giăm 1.200m. Mâo he\ boh tu\ dưn tal êlâo hlăm brua\ ru\ mdơ\ng kr^ng [uôn sang mrâo, lehana\n du\m hdră brua\ mkăn mguôp mb^t hlăm sa\ mâo lo\ mđ^ leh klei mnuih [uôn sang đăo knang kơ Đảng, Knu\k kna. Mnuih [uôn sang mâo nanao klei hgu\m mguôp, sa ai nanao ho\ng du\m hdră êlan mâo hluê ngă hlăm alu\ wa\l, mse\ si brua\ ru\ mdơ\ng kr^ng [uôn sang mrâo. Trần Sĩ Hải, khua sa\ Sa Loong la]: “Kơ brua\ hluê ngă hdră ru\ mdơ\ng kr^ng [uôn sang mrâo hlăm sa\, anei jing sa hdră êlan pro\ng mơ\ng Đảng, lehana\n Knu\k kna, hlăk hluê ngă hlăm lar [ar djăp boh [uôn. Hlăm năn kơ brua\ mđ^ ai mnuih [uôn sang, mâo lu mnuih [uôn sang sa ai, bi ma\ brua\ ho\ng ai tiê myơr lăn, myơr mnơ\ng pla mjing hlăm lăn ana\n êjai mkra du\m brua\ pro\ng”.

        Klei bi mlih hlăm grăp hruê ti knông lăn ho\ng Campuchia [rư\ hruê êdah kla\ mnga]. Anei jing knơ\ng pioh mđ^ ai, ]ia\ng kơ gưl brua\ Đảng, brua\ sang ]ư\ êa lehana\n du\m djuê ana ayo\ng adei sa\ knông lăn Sa Loong, kdriêk Ngọc Hồi, ]ar Kon Tum hra\m mb^t bi ru\ mdơ\ng sa\ knông lăn Sa Loong ktang kơ brua\ duh mkra, kjăp kơ klei êđăp ênang brua\ kđi ]ar.