VOV4.Êđê – Mơ\ng đưm đa\ la\ êlâo adih, hla\m klei hd^p aguah tlam mlam hruê, hla\m brua\ duh mkra pla mjing, klei bhia\n mơ\ng mnuih djuê ana Sedang mjing leh du\m ênhiang mmui` mâo lu jơr lehana\n ja\k h^n êdi. Êdah kdlưn jing du\m ênhiang mmui` Rơngêi, Ting tinh, Chiếo, Ayo\, Plet… Hla\m klei hd^p aguah tlam, mnuih Sedang kha\ng mmui` kwang ho\ng ênhiang mmui` Rơngêi êdu ê’un, ja\k j^n anei:

Rơngê – sa hlăm du\m ênhiang mmui` êdu êun mâo mnuih [uôn sang Sê dang bi êdah klei jăk siam. Du\m prue# mmui` hlăm ênhiang Rơngê snăn mâo lu klei mdê hjăn. Klei mui` dưi duê kjăp, mui` kdrăm k’ah, bi knar hnơ\ng mui` ênưih mmui` êjai leh ana\n ênhiang hluê si klei bi kmlah êlưih thâo tui], thâo hdơr. Mta phu\n klei mui` khăng mâo jing klei yăl dliê mơak, klei ênguôt hn^ng, mâo mmông mui` mdje\, mâo klei mui` mse\ ho\ng yăl dliê, mơak m`ai kơ klei hd^p, kơ go\ sang amâo dah ho\ng êpul êya.

 Pô ]ih m]eh klei mui` A Đũh, K’iăng khua êpul Kdo\ mui` djuê ana ]ar Kon Tum brei thâo:

Ênhiang mui` Rơngê dưi kwang s^t hơ\k mơak kơ sa mta bruă. Ênhiang mmui` anei dưi mmui` bi hriêng kơ sa mta klei, năng ai bi mni kơ klei hd^p, kơ bruă duh mkra. S^t mđing hmư\ snăn srăng thâo êlam h^n kơ mta phu\n mơ\ng pô mmui` ]ia\ng la] kơ ya mta, kyua mnuih mmui` khăng mui` bi hriêng snăn, [ia\ dah amâo djo\ ]ia\ng la] snăn ôh, di`u mă klei ana\n, mnơ\ng ana\n ]ia\ng la] kơ knhuah hd^p, bruă ngă mơ\ng anak mnuih, boh nik di`u mui` kơ [^ng găp, kơ tuê, kơ pô dôk hmư\ digơ\ mui`.

Hluê si klei mmui` ênhiang djuê ana mơ\ng grăp anôk mdê mdê ênhiang Rơngê mâo klei mdê kơ hnơ\ng mmui`, êmưt amâo dah pral. Ênhiang mui` Rơngê ti kr^ng Đăk Tô, Tu Mrông (Kon Tum) snăn dưi mui` hluê si klei mui` ênang, bi mnuih Sê dang ti kr^ng Kon Plong (Kon Tum) snăn mui` ho\ng đo\k dlông na nao đrông, knhal jih prue# mmui` lo\ dơ\ng mui` kơ dlông h^n.

 Ênhiang Rơngê dưi mui` ho\ng ênai mmui` đ^ na nao đrông (đô –re- mi-fa- sol- la), mâo ênhiang jăk siam, bi êdah ai tiê klei m^n mse\ si klei yăl dliê, klei ]ia\ng la] mơ\ng pô mui`. Klei mdê h^n mơ\ng ênhiang mui` anei jing pô mui` hlăk dôk mui` ti đo\k man dưn (kăn dlông kăn ti gu\ mơh) snăn dưi hlo\ng mui` đo\k dlông tal 8 (jing mmui` sa boh blu\ ti đo\k dlông). Hluê si pô ]ih m]eh klei mui` A Đũh, klei bi êdah anei dưi dlăng jing mta k`ăm, jing phu\n mơ\ng boh blu\ klei mmui` ênhiang djuê ana, mjing klei jăk siam mâo lu mnuih ]ia\ng hmư\.

“Kơ hnơ\ng mmui` mơ\ng ênhiang Rơngê `u đ^ tru\n si be\ snăn mâo klei mdê ho\ng ênhiang mmui` mkăn. `u mdê ti anôk phung mmui` hlăk dôk mmui` ti hnơ\ng man dưn snăn truh kơ krah klei mui` nu mmui` đ^ mơ\ng đo\k tal 1 truh 8, ana\n jing klei jăk siam mơ\ng ênhiang anei. Klei mđ^ đo\k ân\an jing ]ia\ng bi m`ă kơ sa mta klei, mb^t ana\n ]ia\ng kơ pô mui` mdah kơ đo\k mmui` pô, ]ia\ng kơ phung dôk hmư\ mđing kơ pô. Khă gơ\\ mmui` ti đo\k dlông, [ia\ dah pô mui` amâo g^r mmui` ôh, [ia\ dah mmui` ho\ng klei êdu ê un snăk. Anei jing klei mdê mơ\ng ênhiang mui` Rơngê [ia\ mâo ti du\m ênhiang mui` mkăn”.

Mta phu\n klei mui` snăn lu jơr snăk, mơ\ng klei yăl dliê kơ kleo hd^p ho\ng am^ ama, ayo\ng amai adei, ung mo#, klei khăp mniê êkei, klei khăp kơ [uôn sang, klei hd^p mda ho\ng [uôn sang, klei thâo ngă bruă duh mkra, mơak drông thu\n bhang mrâo… Hlăm ênhiang Rơngê mâo ba yua boh blu\ bi hriêng jăk siam. Klei anei siă suôr ho\ng klei hd^p grăp hruê kyua ana\n mâo lu phung êdam êra khăp hmư\. A Sương, 25 thu\n, ti alu\ Long giôn, să Đak Ang, kdriêk Ngọc Hồi, ]ar Kon Tum, la] kơ ênhiang mui` djuê ana Sê Dang:

“Rơngê jing sa ênhiang mui` yuôm bhăn mơ\ng aduôn aê pô mphu\n dih, boh blu\, klei mui` hlăm Rơngê mâo klei mdê hjăn. Ênhiang mui` anei amâo djo\ kno\ng hjăn phung mduôn khua ôh mui` leh ana\n hmư\, [ia\ dah phung hđeh mrâo mse\ ho\ng hmei ara\ anei ăt hmư\ leh ana\n thâo săng, thâo [uh klei jăk siam, ênoh yuôm hlăm boh blu\, prue# mmui` ana\n. Kâo hmư\ phung mduôn mmui` kơ klei hd^p, klei hd^p mda mơ\ng digơ\, go\ sang, bi mni kơ bruă duh mkra. Digơ\ mui` bi hriêng, duê thâo snăk, jăk snăk, pruê$ anei djo\ guôp ho\ng prue# mkăn. Ara\ anei. Kâo ho\ng êpul êdam êra ti alu\ hlăk adôk hriăm mui` Rơngê, ting ting, aỹo leh ana\n du\m ênhiang mui` mkăn”.

Ênhiang  Rơngê siă suôr leh hlăm klei hd^p grăp hruê, hlăm bruă duh mkra yang [uôn, jing sa mta mnơ\ng amâo dưi k[ah ôh hlăm klei hd^p mnuih Sê dang. Klei mmui` amâo djo\ kno\ng kwang hlăm knăm mơak đui] ôh, [ia\ dah hlăm du\m knăm ngă yang, drông thu\n bhang mrâo, mnuih [uôn sang ti du\m alu\ ăt hlăk dôk kriê pioh leh ana\n mđ^ lar. A Lih, khua mduôn [uôn Kon Wang, să Êa Yiêng, kdriêk Krông Pa], să Dak Lak brei thâo:

 “Mnuih [uôn sang ti [uôn Kon Wang lo\ dơ\ng hưn ktưn kơ du\m ênhiang mui` djuê ana mơ\ng aduôn aê pô. Hmei mui` drông thu\n bhang mrâo, hdăng bi hơê] hmưi ho\ng ênhiang mui` Rơngê. Hlăm knăm mơak mơ\ng go\ sang leh ana\n êpul êya hmei khăng mmui` mb^t lehana\n ăt lo\ bi hriăm kơ anak ]ô ]ia\ng kơ di`u amâo srăng bi lui] ôh knhuah dhar kreh jăk siam djuê ana pô”.

Kyua klei hma^ mơ\ng bruă duh mkra ]h^ mnia, du\m mta klei mui` mơ\ng du\m kr^ng mdê mdê hma^ êlam hlăm klei hd^p mda mnuih [uôn sang, đa đa ênhiang mui` djuê ana păt ]ia\ng lui] he\ jih, phung êdam êra amâo lo\ đei ]ia\ng hmư\ ôh klei mui` djuê ana pô. Khă snăn, ti đa đa alu\ [uôn mnuih Sê dang ti Lăn Dap Kngư ara\ anei, ênhiang Rơngê ăt dưi mui` kwang hlăm du\m klei hd^p mda go\ sang, hlăm du\m klei ngă yang, knăm mơak mơ\ng êpul êya. Mơ\ng đo\k mmui` mnuih [uôn sang, pô thâo mmui` đru kơ mnuih [uôn sang mơak m`ai h^n, hdăng bi thâo săng h^n, bi hgu\m siă suôr h^n, ktưn mko\ mjing klei hd^p mrâo.

                        H’Nê] pô ]ih hlo\ng răk