Êlâo dih, jih jang djăp go\ êsei mnuih [uôn sang ngă brua\ hr^ m`am ti thôn 3, thôn 4, sa\ Lộc Châu, [uôn pro\ng Bảo Lộc, ]ar Lâm Đồng jing du\m go\ êsei knap m`ai, amâo mâo lăn pla mjing, amâodah kno\ng mâo ma\ [ia\ sao ]ê, snăn klei hd^p mda bo\ ho\ng klei dleh dlan. {ia\dah, mơ\ng brua\ hr^ m`am dưi đru leh kơ di`u kgu\ hlăm klei hd^p, lehana\n tlaih mơ\ng klei knap m`ai dleh dlan:
Lộc Châu jing sa boh sa\ hd^p ho\ng brua\ lo\ hma, mnuih [uôn sang kno\ng knang kơ ana ]ê, ana kphê. {ia\dah ara\ anei truh kơ thôn 3, thôn 4 hmei [uh hlăm lu boh sang bi mjh^t m’ua\t mnuih dôk bi hr^ m`am, ]ia\ng lo\ mâo thiăm ngăn đah po\k bi hơ^t klei hd^p mda. Tui si klei ksiêm yap, ara\ anei mâo hlăm brô 100 go\ êsei mnuih [uôn sang lo\ ngă brua\ hr^ m`am, truh 30% hnơ\ng ênoh go\ êsei hlăm 2 boh thôn. Êlâo dih brua\ anei, kno\ng pioh yua ma\ kơ hjăn pô mse\ si m`ăm bu\ng bai pioh pe\ ]ê, ê i, lip pioh rông hlua\t mrai. {ia\dah ara\ anei, di`u hr^ m`am lu mta mnơ\ng, mse\ si ê i pioh dưm kan hu\l, bai dưm djam, boh kroh, lip rông hlua\t mrai, bai ]u\t mnga… Hlăm năn, ê i dưm kan hu\l jing mnơ\ng phu\n mâo mkra mjing ]h^ lu ara\ng blei h^n.
Brua\ m`am ê i hlăk mâo 2/3 ênoh mnuih ma\ brua\ hlăm dôk ngă brua\ anei. Kha\dah grăp boh ê i kno\ng mâo ]h^ ma\ 2 êbâo prăk, [ia\dah mâo anôk ]h^ h’^t, snăn mnuih [uôn sang ngă brua\ anei jih jang mjh^t m’ua\rtgă sơăi. Aduôn Đoàn Thị Quyên, sa go\ êsei m`am êi dưm kan hu\l ti thôn 4, la]: “Kyua amâo lo\ mâo lăn ma\ brua\, êlâo dih ung mo# `u hiu duah ma\ brua\ mưn ara\ng duah [ơ\ng. Ngă brua\ mưn suăi snăk, [ia\dah kno\ng djăp kơ hua\ [ơ\ng, [un ăt dôk nanao hla\m klei [un [in. {ia\dah mơ\ng leh mâo brua\ m`am êi anei, hnơ\ng hrui w^t mơ\ng 3 ]ô mnuih hlăm sang [ia\ êdi ăt mâo mơh mơ\ng 200 250 êbâo prăk/hruê, Ăt kyua klei ana\n mơh, go\ êsei mâo mdơ\ng leh sa boh sang, blei prăp tivi, lehana\n wa\t êdeh p’phu\t. Ara\ anei du\m boh êi mơ\ng go\ êsei kâo lehana\n du\m go\ êsei mkăn hlăm thôn mâo mkra mâo sơăi mnuih blei. Mơ\ng năn, hmei mâo nanao brua\ ma\, lehana\n hnơ\ng hrui w^t hơ^t mơh”.
Brua\ hr^ m`am, amâo mâo djo\ kno\ng mghaih msir leh brua\ knua\ kơ lu mnuih đu] ôh, [ia\dah lo\ đru leh kơ du\m go\ êsei po\k anôk ma\ brua\ pioh duh mkra mnia mblei. Mnuih ]o\ng hrui blei êi kan hu\l mơ\ng mnuih [uôn sang m`am pioh lo\ ba ]h^ kơ du\m ]ar Ninh Thuận, Bình Thuận jing Lê Quang Đức dôk ti thôn 4. Ara\ anei `u jing leh khua êpul hgu\m brua\ m`am hr^ sa\ Lộc Châu, lehana\n jing kdrông ba ]h^ mnơ\ng mơ\ng mnuih [uôn sang. Đức brei thâo: “Êi dưm kan hu\l kno\ng dưi yua ma\ sa blư\, kyua ana\n hnơ\ng ]ia\ng jing pro\ng. Ara\ anei, ho\ng ênoh êi mnuih [uôn sang mâo m`am ka dưi djăp mơh kơ phung trah ma\ kan ti Bình Thuận, Ninh Thuận ]ia\ng. Mơ\ng hlăk mphu\n hrui blei êi mơ\ng mnuih [uôn sang m`am truh kơ ara\ anei, ka tuôm mâo klei ksu\n hlăm hjiê ôh êi ba ]h^. Boh nik, hlăm yăn êa ks^ êng^n, mnuih trah ma\ kan mâo ba w^t lu kan snăn mmông ana\n mâo lu mơh êdeh pro\ng hriê ma\ êi”.
Mb^t ho\ng êi pioh dưm kan hu\l hlăk jing mnơ\ng m`am mâo lu mnuih dôk ngă, snăn mnuih [uôn sang ti ana\n lo\ bi hnê] hlăm mmông wăn, m`am bai dưm djam mtam boh kroh, lehana\n wa\t bai mnga. Đoàn Đức Bé, mnuih trua\n m`am lip kơ brua\ rông hlua\t mrai ti thôn 3, yăl dliê: “Go\ sang kâo ngă brua\ m`am lip pioh rông hlua\t mrai êbeh kơ 10 thu\n ho\ng anei leh. Kâo mb^t ho\ng anak êkei kâo klam brua\ nao koh đrao m’ô hlăm dliê, bi mo# ho\ng anak êkei kâo klu] dôk kơ sang kăp hr^ m`am. Ara\ anei mnuih hrui blei lip anei hơ^t h^n kơ êlâo leh, kyua ana\n brua\ m`am lip pioh rông hlua\t mrai ba w^t kơ go\ sang kâo hơ^t mơ\ng 4 – 5 êklăk prăk/mlan”. Bi ayo\ng Thái Hồng Thanh, kno\ng hjăn `u yơh jing pô hr^ m`am bai mnga ti thôn 4, la]: “Ara\ anei, hlăm 2 thôn, mnuih ngă brua\ hr^ m`am jing lu, [ia\dah kno\ng hjăn kâo yơh m`am bai mnga. Grăp mlan, kâo duh mâo mơh giăm 7 êklăk prăk mơ\ng brua\ anei”.
Aduôn Phạm Thị Thu Hằng, k’ia\ng khua knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa sa\ Lộc Châu, [uôn pro\ng Bảo Lộc, ]ar Lâm Đồng brei thâo: “Hlăm du\m thu\n êgao, brua\ hr^ m`ăm ti thôn 3, lehana\n thôn 4 hlăk mjing leh brua\ knua\ ma\ kơ êbeh 300 ]ô mnuih, ho\ng hnơ\ng hrui w^t hlăm brô 3,5 êklăk prăk/]ô/mlan. Mơ\ng klei anei, brua\ hr^ m`am mâo đru leh kơ du\m pluh go\ êsei ti 2 boh thôn anei hlăm sa\ tlaih mơ\ng klei [un [in, hơ^t kjăp klei hd^p mda, lehana\n [rư\ [rư\ mâo klei đ^ kyar. ]ia\ng mjing knơ\ng kơ brua\ hr^ m`am đ^ kyar, thu\n 2009, êpul hgu\m phung ngă lo\ hma sa\ ]o\ng mko\ mjing êpul hgu\m brua\ hr^ m`am. Leh mâo mko\ mjing, êpul hgu\m mâo brua\ tui duah anôk kăn ]h^, lehana\n mjing klei găl kơ jih jang mnuih hgu\m hriăm bi thâo, lehana\n bi kah mbha klei thâo pô ho\ng hdơ\ng găp. {ia\dah ara\ anei, klei dleh dlan pro\ng h^n jing đrao m’ô [rư\ hruê [rư\ dơ\ng jih. Kyua ana\n, lu go\ sang dơ\ng bi pla đrao m’ô pioh mâo mnơ\ng kơ pô ma\ brua\ mgi dih, ]ia\ng kơ brua\ anei đăm ram”.
Viết bình luận