Geh bơta sền gròi bơh Đảng, Dà lơgar bơh ală broă lơh, rơndap broă lơh, tŭ do muh mat ƀòn pôs đồng kăc màng H’Ngô A, xã Hòa Phong, kơnhoàl Krông Bông, càr Dăk Lăk bềng bơta kis gơs pa mờ gùng lơh be tông dờng niam, gùng che ồs đèng duĭ lơh tus tơl hìu bơnhă, hìu bơsram geh bơcri lơh sàng goh, niam... Mò H’Ngan Ƀuôn Yă (70 sơnam, kòn cau Rơđê) ơm tàm ƀòn H’Ngô A pà gĭt, tŭ do bơdìh mờ priă lơh geh broă tam phan, ròng phan, làng bol tàm do gam tus bal sền gàr brê den tàng kung geh tai priă lơh. Làng bol pơndrờm mờ bè bơta tam gơl tàm ƀòn lơgar kăc màng mạng Krông Bông, bè do: “Rài kis tŭ do neh tam gơl uă ngan. Lài do kal ke ngan, bol añ pal kis tàm brê sa bùm brê, koh ƀăng sa lơm. Kal ke ngan. Ai tŭ do, bol añ hờm ram tơl làm, geh piang sa, ào soh. Dà lơgar sùm ai lài, sền gròi làng bol bơh phe sa, dà màn, boh... geh pà pah nam. Dà lơgar sùm lòt bal mờ làng bol sơr lèt gan tơl bơta kal ke.

Lòt tàm gơl gùng bê tông pa geh lơh bơh Broă lơh Jơnau kờñ dà lơgar bơt bơtàu ƀòn lơgar pa pa do, ồng Hlưk, deh nam 1957, ƀòn Dơk Dơng, xã Glar, kơnhoàl Đăk Đoa, càr Gia Lai pà git, lài mờ nam 1975, rài kis làng bol xã Glar rƀah lơ ời ngan mờ ờ geh khat gơboh, tài bơta rồn bơklơn, kơryan bơh bol sò tơm dê. Tơnơ̆ ngai dà lơgar geh tơngklàs jơh tơn, làng bol kòn cau Bahnar geh khat gơboh, geh lơh tờm is rài kis he dê. Bal mờ bơta dong kờl, mblàng yal mờ pơlam bơh gơnoar atbồ, mpồl bal dê, làng bol neh git tam kơphe, lơh kòi. Bơh bơta rƀah, jơgloh, sa ờ tơl mơl ờ bềng, tŭ do, uă hìu bơnhă neh geh hìu đam dờng niam, sàng goh.

Ồng Hlưk đơs: “Rài tam lơh ngan là rài kis làng bol dê kal ke ngan. Jơh bal mờ broă lòt lơh mìr, kờñ lòt lơh gờñ halà rê jơla dùl êt kung ờ gơtùi sơl, tài gơtìp bơklơn, kup krơ̆ tơl bơta. Ai tŭ do dà lơgar neh tơngklàs, neh geh khat gơboh den tàng broă lơh broă, lơh sa ndrờm bơh să tờm he dê lơh tờm is, lòt lơh broă tŭ lơi kung gơtùi lơm. Bè gùng lòt den lài do mìng geh gùng ù, ờ geh gùng cài bè tŭ do, ai tŭ do neh geh gùng cài sàng goh, niam bơnĕ, gùng lòt tàm ală thôn, ƀòn geh tuh mờ bê tông, lòt rê ƀuơn ngan. Ưn ngài ngan dà lơgar neh sền gròi dong kờl”.

Rlau 35 nam bơt bơtàu mờ bơtàu tơnguh, 10 nam lơh jat broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar bơt bơtàu ƀòn lơgar pa, kơnhoàl Lâm Hà, càr Lâm Đòng- tiah lơh sa pa bơh làng bol Hà Nội tàm ù tiah càr Lâm Đồng dê tŭ do neh geh bơtàu tơnguh tơl làm ngan tàm ală gah. Là kơnhoàl dơ̆ 5 bơh càr Lâm Đồng dê geh Thủ tướng Cíñ phủ dờp là kơnhoàl lơh sir broă lơh ƀòn lơgar pa tơngai bơh nam 2016– 2020; mờ chờ hờp ngan geh Củ tịc lơgar pà Gai lòng lơh broă khà 3. Tềng đap bơta tam gơl do bơh kơnhoàl he dê, kra ƀòn Kră Jañ K’ Nhang, ơm tàm ƀòn Dà Mpao, xã Dà Dờng, kơnhoàl Lâm Hà pà gĭt: “Kơnờm bơta pơndờm pơnđiang, bơto tơngkah bơh kra ƀòn, kwang atbồ ƀòn, kung bè kwang bàng Dà lơgar dê, làng bol bol añ neh sùm lơh jat niam gàr niam bơta niam chài bơh yau bơh jơi bơtiàn he dê, bal mờ gơ̆p pơnđơl pràn lơh ngan lơh sa, bơtàu tơnguh lơh sa nàng geh piang sào ào soh. Tus tŭ do, làng bol bol añ pơn jat tai lơh jat niam bơta tam klăc dờng jơi bơtiàn, tàm yal tơngĭt bal lơh sa, ròng siam bơto bơtê oh kòn kòn sau bơsram sră niam bal mờ gơ̆p bơt bơtàu ƀòn lơgar he dê ngai sơlơ bơtàu tơnguh rlau tai”.

Ai tàm ƀòn Ea Mdroh, xã Ea Mdroh, kơnhoàl Cư Mgar, càr Dăk Lăk, tŭ do, geh 265 hìu bơnhă làng bol bal mờ 1 rbô 200 nă cau, uă ngan là cau Rơđê. Bơh tŭ geh Broă lơh bơt bơtàu ƀòn lơgar pa, gùng lòt tàm ƀòn geh lơh niam, tuh mờ bê tông, lă cài dong broă pơndiang phan bơna, kă bro mờ lòt rê ƀuơn ƀuài. Bal mờ hơ̆, gùng che ồs đèng dà lơgar geh lơh tus tơl hìu bơnhă lơh gơlik bơta ƀuơn ai rài kis mờ broă lơh sa in. Kơnờm bè hơ̆ rài kis làng bol dê ngai sơlơ bơtàu tơnguh, uă hìu bơnhă blơi uă phan ngui drơng rài kis mờ broă lơh sa, bơtàu tơnguh lơh sa.

Ồng Y Kang Niê Kđăm- atbồ ƀòn Ea Mdroh pà git: “Đảng mờ Dà lơgar geh bơta sền gròi lơh hìu bơsram, hìu sơnơm mờ tŭ do gam lơh ală gơl gùng dờng ơnàng tus tàm ƀòn, gùng che đèng dà lơgar geh lơh tus tơl hìu. Hìu lơi kung geh đèng sòl àng lơm, oh kòn geh lòt bơsram, bơh tŭ 5 sơnam ală sau neh lòt bơsram mẫu giáo jơh. Rài kis tŭ do neh krơi mờ lài uă ngan”.

Nàng prap gàr mờ ngui niam bơhiàn bơh yau niam chài jơi bơtiàn dê, gĭt nđờ nam do, Nghệ ñân Puih Đup, ơm tàm ƀòn Blang 3, xã Ia Đêr, kơnhoàl Ia Grai neh tus bal mblàng yal dròng cing jañ mồng ai rơnàng kơnòm să in mờ kơ̆p kờñ mìng dùl lơm là bơta niam chài bơh jơi bơtiàn he dê ờ gơbàn roh tĕ. Nghệ ñân Puih Đup gĭt wă loh làng ală bơta gùng dròng mờ gĭt bơta chài lơh niam gùng ntas cing dê, chài ngan ală gùng dròng, bơta chài dròng cing jañ mồng. Ờ gŏ lời roh tĕ ală bơta kwơ ngan bơh niam chài jơi bơtiàn dê, gĭt nđờ nam do, ồng tus bal bơto wơl dròng cing jañ mồng ai mờr 50 nă ơruh pơnu kơnòm pa tàu mờ kơnòm dềt tàm ƀòn in.

Nghệ ñân Puih Đup, đơs: “Ală bơta gơ kờñ ngan bơh broă dròng, broă lơh niam wơl jơnau ntas cing mồng dê; lơh bè lơi nàng prap gàr wơl, hơ̆ là bol añ sùm lùp bơsram bơh ală nghệ ñân ndai bè là bơh kòn cau Bahnar. Pơn jat hơ̆ dilah ờ gĭt den gơtùi lùp wơl ală nghệ ñân tàm ƀòn tàm kơnhoàl Ia Grai do. Bol añ gam bơsram tai ală broă lơh niam wơl jơnau ntas cing dam, trah mòn dơm chi ntào, lơh ƀồc, den cèng bơta gĭt wă bơh he dê rê tàm ƀòn, tàm kơnhoàl, tơnơ̆ hơ̆ mblàng yal wơl nàng ai jơh ală tơl nă cau in lơh niam wơl, prap gàr bơta niam chài bơh yau bơh ồng mò he dê. Kơ̆p kờñ bơh añ dê rơ̆p ờ lời ală bơta kwơ niam chài bơh yau bơh làng bol he dê gơtìp roh tĕ”.