Uă ngan tàm kàl mìu nam 2025, khà cau gơtìp kòp mprơm gơlik mhàm gơguh tàm sàh Chư Sê, càr Gia Lai mờ tiah rềp bal. Lŏ Siu Phier, tàm ƀòn Del, sàh Chư Sê, gàr 2 nă kòn gơtìp kòp mprơm gơlik mhàm, sơm kòp tàm hìu sơnơm sàh Chư Sê pà git, kung ndrờm bè ală dơ̆ geh cau gơtìp kòp, lŏ ndrờm pin dờn mờ cèng tus hìu sơnơm sàh. Lŏ iang nùs ngan tài tàm hìu sơnơm do geh ƀák sìh lơh broă, cau kòp sùm geh kham nền nòn. “Hìu geh 6 nă cau, bàr nă ùr bơklao mờ 4 nă kòn. Pah dơ̆ gơtìp kòp tê jê să, jơh ală ca tàm hìu ndrờm tus hìu sơnơm sàh nàng kham mờ sơm kòp, tàm do geh ƀák sìh Rah Lan H’ Phương, ală bơta kòp bè ờs ndrờm geh sơm jơh, ờ pal lòt tus hìu sơnơm dờng ngài mờ roh uă priă”.

Ƀák sìh Rah Lan H’ Phương mờ lŏ Siu Phier đơs tus là dùl tàm ală ƀák sìh geh bơto jăt broă rơwah lòt bơsram càr Gia Lai dê. Tơnơ̆ 7 nam bơsram tàm Gah Y Dược, Hìu bơsram Đại họk Tây Nguyên, lŏ rê tàm sàh nàng lơh broă, drơng gàr bơta pràn kơl dang làng bol tàm ƀòn in. Ƀák sìh Rah Lan H’ Phương pà git, broă rơwah lòt bơsram gơdờp ngan mờ bơta krơi is tàm tiah làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau gơtìp kal ke. Cau tàm ƀòn wă loh ƀòn lơgar, lòt bơsram mờ rê lơh broă nàng drơng ƀòn lơgar in, den tàng geh uă bơta ƀuơn: “Bơta ƀuơn là añ git đơs dà Yoan mờ dà kòn cau Jrai, den tàng añ dan rê lơh broă tàm Hìu sơnơm do. Bŭ lah tàm hìu sơnơm gam uă kal ke bè phan bơna pơn drờm mờ ală hìu sơnơm dờng dê, mơya làng bol đềt mềr, he git boh bơr ƀuơn, den tàng dong kờl làng bol in niam. Làng bol kơ̆p kờñ là hìu sơnơm pa do kham, sơm kòp ƀuơn rơlao, tơrmù priă tă, tài lòt tus hìu sơnơm dờng den broă lòt rê kal ke mờ roh uă ngan priă”.

Kung geh bơsram jăt broă rơwah lòt bơsram sơl, tơnơ̆ mờ tŭ neh jơh bơsram, ƀák sìh Siu Phơm, kòn cau Jrai rê lơh broă tàm Hìu sơnơm sàh Ia Hrú, càr Gia Lai. Tơnơ̆ 10 nam lơh broă, ƀák sìh ờ mìng sơm ală bơta kòp ai làng bol tàm sàh in mờ gam lơh broă bal mờ mpồl bơtiàn, mblàng yal nàng tơnguh uă jơnau git wă kloh niam rơcang kơrian mờ kòp, sền gàr bơta pràn kơl dang să jan. Ƀák sìh Siu Phơm pà git, ƀák sìh rơwah lòt bơsram geh bơta ƀuơn loh làng ngan tàm broă git nùs nhơm, jơnau kơ̆p kờñ bơh làng bol dê mờ mblàng yal geh cồng nha: “Añ là cau kòn cau kis bơh yau tàm do den tàng wă nùs nhơm bơh làng bol dê tŭ ờ geh priă lòt ngài nàng sơm kòp. Tài làng bol gam kal ke, den tàng he gŏ loh làng ngan jơnau kơ̆p kờñ bơh làng bol dê. Pah dơ̆ làng bol tus tàm hìu sơnơm sàh nàng kham, ai sơnơm ha là să tờm añ pal lòt tus tàm ală ƀòn nàng kham, ndrờm bơto sồr ală cau in tơnguh uă bơta pràn kơl dang să jan lài ngan, tus bal blơi sră kham, sơm kòp tơl, nàng tŭ gơtìp kòp den tơrmù priă tă ai hìu nhă in mờ geh sơm kòp niam rơlao”.

Jăt ồng Trần Minh Tâm, Củ tịc Anih duh broă Làng bol sàh Ia Hrú đơs, bơta ƀuơn git wă nùs nhơm mpồl bơtiàn, mblàng yal di mờ jơnau kờñ bơh ală ƀák sìh tàm mpồl cau geh rơwah lòt bơsram là loh làng ngan. Bơta do ờ mìng tơnguh uă cồng nha kham mờ sơm kòp tàm hìu sơnơm sàh, mờ gam dong kờl ală broă lơh, ală jơnau bơto sồr bơh gah lơh sơnơm dê geh lơh geh cồng nha tơn bơh ƀòn lơgar. “Bơhiàn ờs mờng kung bè broă rơcang kơrian kòp tê jê să, drơng gàr bơta pràn kơl dang să jan làng bol in geh ƀák sìh Siu Phơm git loh làng ngan mờ jơh nùs. Den tàng, broă kham, sơm kòp, mblàng yal bơh ƀák sìh Siu Phơm dê sùm geh cồng nha uă, tơnguh uă jơnau git wă bơh làng bol dê tàm broă lơh jăt ală gùng dà broă lơh rơcang kơrian mờ kòp geh cồng nha. Làng bol sùm pin dờn tàm broă kham jăt tơngai, sơm kòp tàm Hìu sơnơm sàh, pơgồp bal tàm drơng gàr pràn kơl dang să jan lài ngan ai làng bol tàm sàh in geh niam rơlao”.

Bơh tŭ lơh jăt nam 2008, càr Gia Lai là càr tiah kơh bơnơm lơh geh cồng nha uă tàm broă bơto mờ ai ƀák sìh jăt mpồl rơwah lòt bơsram in rê lơh broă tàm ală hìu sơnơm sàh. Kơnờm mờ hơ̆, khà ƀák sìh tàm khà kờp làng bol rơhời geh di pal mờ 4 nă ƀák sìh tàm 10 rơbô nă làng bol, dong kờl tơnguh uă bơta niam drơng gàr pràn kơl dang să jan mờ tơrmù khà cau gơtìp kòp bè ờs. Tàm hơ̆ uă ngan là tàm tơngai bơh nam 2020 tus 2021, tŭ kòp Covid-19 gơtờp uă, càr Gia Lai dờp geh khà cau gơtìp mờ chơ̆t ờ uă, pà gŏ cồng nha loh làng bơh mpồl lơh sơnơm tàm ală sàh dê bal mờ mpồl ƀák sìh rơwah lòt bơsram jơh nùs lơh broă mờ ƀòn lơgar. Broă bơto ƀák sìh jăt broă rơwah lòt bơsram tàm càr Gia Lai neh mờ gam pà gŏ geh cồng nha, tŭ “cau lơh sơnơm bè mè deh” bơh ƀòn lơgar dê, rê lơh broă nàng drơng làng bol tờm in. Broă jơh nùs lơh broă bơh ală ƀák sìh kơnòm să bè Rah Lan H’ Phương, Siu Phơm dê, nùs nhơm pin dờn bơh làng bol dê gơwèt mờ hìu sơnơm sàh gam ngai sơlơ geh uă. Kơnờm mờ hơ̆, broă lơh sơnơm tàm tiah ngài càr Gia Lai dê ngai sơlơ geh niam, cèng geh muh măt pa ai broă drơng gàr bơta pràn kơl dang să jan mpồl bơtiàn in.