Kwang gơnoar cih dờng Mpồl ASEAN ồng Kao Kim Hourn tàm jơnau đơs di tơnkah 30 nam lơgar Việt Nam mŭt bal tàm mpồl ASEAN đơs sùm, broă lơgar Việt Nam mŭt bal tàm mpồl ASEAN tàm nam 1995 là dùl cơnđoà guh kwơ màng, wèt tus broă lơh jăt ngan ngồn jơnau kơlôi sơnơng bơh ală cau bơceh lơh mpồl ASEAN dê bè dùl tiah Đah jum măt tơngai lik câu Á tơrgùm dùl, pơgồp bal tài nùs nhơm kơ̆p kờñ bal bè ring lơngai mờ pas gơs. Broă lơgar Việt Nam mŭt bal mpồl ASEAN là dùl bơta niam pràn tam gơl ai broă rề ơnàng mpồl dê tàm jơh gùt tiah, pờ gùng ai broă tơmŭt lơgar Lào mờ lơgar Myanmar in tàm nam 1997 mờ lơgar Campuchia tàm nam 1999, bơh tŭ hơ̆ lơh geh jơnau kờñ kơlôi sơnơng mpồl ASEAN-10 dê.

Là dùl lơgar pa, lơgar Việt Nam sùm lam lài tàm broă lơh ngan tơrmù bơta ờ ndrờm bal bơtàu tơnguh mpồl ASEAN dê. Ồng Kao Kim Hourn đơs tờm: “Hơ pơrgon bơh lơgar Việt Nam dê geh ai tơngŏ loh làng bơh Jơnau yal bơr Hà Nội nam 2001 bè broă tơrmù bơta ờ ndrờm bal bơtàu tơnguh wèt tus Tơrgùm bal mpồl ASEAN nền nòn rơlao, tàm hơ̆ đơs uă tus mờ kơnòl bal lơgar Việt Nam dê tàm broă ai lơgar Campuchia, Lào, Myanmar mờ Việt Nam mŭt bal tàm ñhòng hòr lơh sa tờm mpồl ASEAN dê. Gơnoar tề lam lơgar Việt Nam dê tàm mpồl ASEAN geh tơngŏ loh làng rơlao bơh ală tơngai lơh Củ tịc mpồl ASEAN nam 1998, 2010 mờ 2020. Tơl tơngai lơh Củ tịc do ndrờm ai tơngŏ ală cồng nha pal kah ngan, pơgồp bal lơh gŏ tờm gùng lòt bơh mpồl ASEAN dê. Nam 1998 lơgar Việt Nam neh jăk chài tề lam mpồl ASEAN sơrlèt mờ tơngai geh uă bơta lòng tơnơ̆ mờ dơ̆ Tung lơtang priă jền câu Á. Nam 2010, lơgar Việt Nam geh gơnoar kwơ màng tàm broă tơnguh broă pơgồp bal mpồl ASEAN mờ rề ơnàng Pơrjum Dờng Đông Á. Nam 2020, bŭ lah ală gơtìp koh gơl gùt plai ù ờ hềt tŭ lơi geh tài bơh kòp COVID-19 lơh gơtìp, lơgar Việt Nam neh tề lam mpồl ASEAN geh cồng nha tàm broă lơh pràn broă brồ guh tiah do bơh broă pơgồp bal kơrian mpồl geh cồng nha”.

Ală tă pơgồp bơh lơgar Việt Nam dê tàm ală tŭ bơtàu tơnguh mờ dờng pràn mpồl ASEAN dê kung dờp geh jơnau đơs niam ngan bơh ală lơgar tàm mpồl dê kung bè gơ̆p bơyô lơh broă bal. Kwang atbồ anih lơh broă ala măt lơgar Malaysia tàm mpồl ASEAN mò Sarah Al Bakri Devadason, do là lơgar at gơnoar broă Củ tịc mpồl ASEAN nam 2025 yal, lơgar Việt Nam neh pơgồp bal dùl gơnoar kwơ màng ngan mpồl ASEAN dê, cèng geh ală broă pơgồp bal kwơ màng tàm bơta ring lơngai, kơ̆ kơl jăp mờ pas gơs tàm tiah do dê. Lơgar Việt Nam sùm dờn song kờñ broă tơrgùm dùl mờ gơnoar tờm mpồl ASEAN dê, pơgồp bal lơh geh rùp rài ală broă lơh pràn tiah do bơtàu tơnguh: “Lơgar Việt Nam sùm là dùl lơgar tàm mpồl ñhăp ñhar mờ geh uă broă pơgồp bal bơ̆t bơtàu bơh tŭ gơs lơgar tàm mpồl ASEAN.

Tàm 30 nam do, dùl ASEAN tơrgùm bal lơh sa, khăt gơboh kă bro phan, pờ mpồng drà kă bro, ring bal cíñ trị… ờ gơtùi ờ geh broă pơgồp bal bơh lơgar Việt Nam dê. Tŭ lơgar Việt Nam at gơnoar broă Củ tịc mpồl ASEAN tàm ală nam 1998, 2010 mờ 2020, lơh geh uă cồng nha mờ ală sră nggal geh ring bal tàm hơ̆ geh Jơnau yal bơr Hà Nội dê, pơgồp bal uă ngan ai bơta geh rùp rài tơnơ̆ do mpồl in. Ờ mìng tơnguh lơh broă bal tàm dơlam mpồl, lơgar Việt Nam kung là anih tơrbŏ bal, lơh pràn bơto git gơ̆p mpồl ASEAN mờ ală lơgar lơh broă bal. Gơtùi đơs gơwèt mờ hìu nhă 10 lơgar tàm mpồl ASEAN tŭ do, gơnoar bơh lơgar Việt Nam kwơ màng mờ ờ gơtùi ờ geh tàm ală broă geh ai kung bè rùp rài tiah do dê”.

Bơh tŭ mŭt bal tàm mpồl ASEAN tàm nam 1995, là dùl lơgar geh priă ờ uă, lơgar Việt Nam neh mùl màl tam gơl gơs dùl tàm ală lơgar tàm mpồl ñhăp ñhar mờ geh gơrềng uă ngan tàm mpồl dê. Gơguh lơh sa uă mờ kơl jăp pà gŏ bơngă ngai sơlơ gơguh lơgar Việt Nam dê tàm tiah do. Kwang gơnoar cih dờng mpồl ASEAN ồng Kao Kim Hourn đơs tờm tai: “Ală cồng nha uă ngan do ờ mìng tơnguh uă rài kis phan bơna mờ nùs nhơm bơh làng bol lơgar Việt Nam dê mờ gam tơnguh uă ngan bơngă mpồl ASEAN dê tai. Bơta pràn bơh mpồl lơh broă mìng geh lơh sùm tŭ tơl lơgar tàm mpồl bơtàu tơnguh pràn kơl dang mờ pơn jăt tai hơ bơ̆t bơtàu mpồl bơtiàn tiah do dê. Tàm bơta mpồl ASEAN bơh bồ tơngoh kơlôi sơnơng Mpồl bơtiàn ASEAN nam 2045 dê tàm nam do, gơnoar đơng lam mờ broă lơh pràn bơh lơgar Việt Nam dê pơn jăt tai pơgồp gơnoar kwơ màng tàm broă lơh geh rùp rài tơnơ̆ do bal mpồl ASEAN dê”.

Tàm bơta mpồl ASEAN gam kong gơtìp mờ ală bơta lòng dờng tàm dơlam bal mờ bơdìh mpồl, gơnoar bal mờ bơngă lơgar Việt Nam dê ngai sơlơ geh sền kwơ mờ đơs niam. Uă lơgar kơ̆p kờñ lơgar Việt Nam pơgồp bal dờng rơlao tàm pồl ASEAN, gơs lơgar tơrbŏ bal đah mpồl ASEAN mờ ală lơgar lơh broă bal cri bơyai. Kwang atbồ Anih lơh broă ala măt lơgar Nhờk tàm mpồl ASEAN ồng Kiya Masahiko yal, lơh broă bal nền nòn lơgar Việt Nam mờ lơgar Nhờk pơgồp bal tàm broă tơnguh bơta git gơ̆p đah mpồl ASEAN mờ lơgar Nhờk dê: “Lơgar Việt Nam ơm tàm gơl gùng kwơ màng đah Thái Bình Dương mờ Ấn Độ Dương là lơgar lơh broă tờm nàng bơsong ală bơta lòng lơngăp lơngai tàm tiah do dê mờ ală lơgar. Ờ mìng bơta lơngăp lơngai, lơgar Việt Nam kung là lơgar geh broă lơh sa bơtàu tơnguh tàm mpồl ASEAN, sền kwơ lơh sa tàm bơta tam gơl broă ai phan bal mờ là dùl tàm ală anih tus geh bơta bơta niam bơh ală kông ty lơgar Nhờk dê. Den tàng tơnguh lơh broă bal đah lơgar Việt Nam mờ lơgar Nhờk rơ̆p pơgồp bal tàm broă lơh gơguh lơh sa, ring lơngai mờ kơ̆ kơl jăp tàm tiah do kung bè lơh geh ală jơnau kờñ kơlôi sơnơng mpồl ASEAN dê bè Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương”.

Mờ ală broă pơgồp bal geh pơnrơ ngan bơh lơgar Việt Nam dê tàm mpồl ASEAN bal mờ ală cồng nha bơh dà lơgar tŭ do dê, ală cau jăk, cau chài bơh ală lơgar đơs là bơta pràn dong kờl lơgar Việt Nam pin dờn lơh jăt ală broă lơh bal mờ lơgar ndai wèt tus gơnoar ngai sơlơ kwơ màng tàm mpồl ASEAN tàm tơngai tus dê.