Tơrlah ù tàm Lâm Đồng mờ Gia Lai tàm ală nam pa do pà gŏ ờ mìng geh jơnau gơbàn bơh brê bơnơm geh is dê lơm mờ gam bơh đah kòn bơnus dê tai. Ală kơnhoàl ù tiah ƀươn gơbàn aniai tài bơh tơrlah ù, lài hơ̆ ndrờm geh cò, chŏ, bơ̆t bơtàu. Bơh mùl màl do, gơtùi gŏ jơnau sồr tàm Jơnau rơcăng cih Jơnau yal Cíñ trị sền Pơrjum dờng dơ̆ XIV Đảng dê bè “lơh sir ndrờm bal gùng dà broă lơh, rơndăp ù tiah ătbồ phan kwơ geh is mờ rơcăng lài drơng mờ trồ tiah lơh aniai, tam gơl nhơm trồ tiah” là dipal ngan. Mờ bơta rơcăng lài hơ̆ kờñ pal sơnđờm bơh broă yal lài, ờ mìng yal lài trồ tiah, tam gơl nhơm trồ tiah mờ yal lài jơh bal bơta gơrềng tus tiah ơm kis tàm ală broă bơ̆t bơtàu, rơndăp broă lơh.

Jăt ồng Nguyễn Hoài Dương, lài do Kwang Lam bồ Sờh Broă lơh sa sươn sre mờ Bơtàu tơngguh Ƀòn lơgar càr Dăk Lăk tŭ do là Sờh Broă lơh sa sươn sre mờ Tiah ơm kis), yal lài di rơ̆p dong drơng mờ trồ tiah lơh aniai, tam gơl nhơm trồ tiah niam rlau:

“Bol he pal rơcăng lài bơh broă lơh yal lài, kờp sền nền wơl ală broă bơ̆t bơtàu geh pơhìn tơrlah, bơsong, lơh niam wơl di tŭ. Pal sền broă “kis bal mờ trồ tiah lơh aniai” là dùl gùng dà broă lơh bơtàu tơngguh, hơ̆ là săc rwah chi tam dipal, ngui dà tềm pềr, ngui măy mŏk pa nàng gơdờp mờ bơta geh is”.

Tàm Jơnau rơcăng cih Jơnau yal Cíñ trị sền Pơrjum dờng dơ̆ XIV Đảng dê, kơnòl broă kơryan gơmù uă ir li la phan kis, sền gàr, lơh geh ală wơl ală phan kis, is ồn là phan kis brê, kung neh geh sồr sơl. Tàm kơnhoàl ù tiah Tây Nguyên, dilah tơrlah ù là jơnau pơhìn tềng đăp măt, den roh brê là jơnau gơbàn tờm ngan. Gĭt nđờ rơhiang rbô lồ brê gơtìp sơgràm jŏ jòng sùm bàr jơ̆t nam do. Tàm tŭ hơ̆, mpồl sền gàr brê ngai sơlơ dồ êt, cau sền gàr brê dan rlô broă ngai sơlơ uă, ai ală gah bơto bơtê broă brê bơnơm pah nam sơlơ dồ êt tai cau pơrlòng cih măt dan pơrlòng.

Ồng Nguyễn Quốc Hưng, Lam bồ Ci Kụk Sền gàr brê càr Dăk Lăk đơs là, bulah geh bal gùng dà broă lơh niam nàng sền gàr brê, kơryan gơmù uă ir li la phan kis, kung pal geh tơl cau lơh broă nàng lơh jăt. Ală kwang bàng, cau lơh broă gah broă brê là cau tàm tiah sơnrờp tàm broă lơh do, dong broă lơh bơsong geh cồng nha lơh tìs kơrnoăt boh lam bè phan kwơ geh is, tiah ơm kis brê. Tài bè hơ̆, mìng tŭ lơh niam wơl geh bơta lơh broă, gơhòi gơ jà geh cau lơh broă sền gàr mờ tam pa mờ tam wơl brê, ală broă jàu kơnòl broă bè tiah ơm kis hơ̆ sồng gơtùi lơh sir geh:

“Tŭ do broă ờ tơl uă ngan cau lơh broă kung gam sơl là broă dờng. Bol hi pal sồr ntrờn, bơtơl tai đah ală tiah, pơndờm pơnđiang oh mi lơh ngan, mơya bè jŏ jòng pal geh broă lơh dong kờl ai pà dipal den hơ̆ sồng gàr geh cau”.

Gơ wèt mờ gùng dà broă lơh “bơtàu tơngguh song niam drà năng lượng, phan kwơ tàm ù mờ tíñ cỉ kak ƀon” hơ̆ là sră ai gơnoar sang bơdìh nhơm carbon geh cih tàm Jơnau rơcăng cih Jơnau yal Cíñ trị, Tây Nguyên neh geh ală broă lơh lòt lài. Tàm Dăk Lăk, bơdìh mờ ală lơh tơrlòng lài neh lơh geh cồng nha bè lơh jòi netzero carbon, gam geh broă lơh “Ù tiah ƀòn lơgar kơnhăp jŏ”, geh lam lơh tàm rlau 23 rbô lồ kơphê tàm Krông Năng mờ Cư M’gar. Tàm do, cau lơh broă sa geh bơto pơlam tam phan gơmù tơlik bơdìh nhơm ƀơ̆, tơngguh cồng nha lơh geh mờ gơtùi tus bal drà carbon tàm tơnơ̆ do. Tiến sìh ồng Phạm Công Trí, cau gĭt wă jrô bè ù tiah ƀòn lơgar kơnhăp jŏ, đơs:

“Dăk Lăk geh uă bơta ƀươn nàng tus bal drà sră ai gơnoar sang bơdìh nhơm carbon. Ƀòn lơgar geh mpồl cau kơlôi sơnơng pràn, brê mờ broă lơh sa sươn sre tàm bơrlŭ bal ƀươn ngan nàng pơn jăt bal lơh sa mờ jơnau kờñ tơrmù pờ sang bơdìh”.

Tây Nguyên là tiah bồ tô dà bơh ală hiòng dà dờng dờng dê hòr tus tiah đah tàm gùl lơgar mờ tiah đah jum măt tơngai Lik dà lơgar. Tài bè hơ̆, uă cau gĭt wă jrô đơs là, kờñ pal geh gùng dà pơgồp bal ală tiah bè ătbồ phan kwơ geh is dà mờ tiah ơm kis, nàng broă rơndăp lơh dà lơgar mùl màl gơlòt mŭt ngan ngồn tơl ƀòn lơgar dê. Tiến sìh Trần Ngọc Thanh, Lam bồ Hìu bơsram Đại họk Đông Á geh jơnau đơs:

“Pơn jăt bal lơh geh wơl brê mờ lòt nhơl mpồl bơtiàn, lòt nhơl ƀòn brê bơnơm rơ̆p lơh gơlik geh bơta kwơ ngan ngồn ai làng bol in. Uă lơgar neh lơh gơtùi. Dilah he lơh niam, Tây Nguyên rơ̆p gàr geh brê mơkung bơtàu tơngguh broă lơh broă sa sơl- dùl gùng lòt kơnhăp jŏ”.

Bơh mùl màl Tây Nguyên dê, gơtùi đơs ngan, Bơnah IX Jơnau rơcăng cih Jơnau yal Cíñ trị sền Pơrjum dờng XIV Đảng dê neh ơn di anih tờm mờ gùng lòt. Mơya nàng gùng dà broă lơh dờng hơ̆ ƀươn gơlòt tàm rài kis mùl màl, kờñ pal gờñ lơh loh làng gơgơs gùng dà broă lơh pơgồp bal ală tiah bè phan kwơ geh is mờ drơng mờ trồ tiah lơh aniai, broă lơh dong kờl krơi is gơhòi gơ jà, gàr jơng mpồl sền gàr brê, tơngume kơrnoăt boh lam mờ bơnah priă sơnđờm lơh drà sră ai gơnoar sang bơdìh nhơm carbon mờ rề ơnàng ală anih jăt sền tiah ơm kis, yal tơngkah lài tơrlah ù, prang dờng soăt dà.

Tŭ bơtàu tơngguh bơnĕ bơnài bal mờ brê bơnơm geh is gơgơs săc rwah bơh jơh gùt mpồl bơtiàn dê, tŭ gròi sền phan kwơ geh is mờ tơrmù pờ sang bơdìh geh sền là kơnòl cíñ trị bơh tơl kâp, tơl gah dê, den jơnau kờñ pờ sang bơdìh nhơm ƀơ̆ ndrờm mờ zero tàm nam 2050 bè Jơnau rơcăng cih Jơnau yal Cíñ trị Pơrjum dờng dơ̆ XIV Đảng dê neh sồr- rơ̆p gơgơs bơta mùl màl ngan ngồn tàm ală bă ù bè Tây Nguyên.