Tàm ală ngai tơnkah Sơn tờm Dà lơgar, Jơnau đơs Việt Nam geh pờ săp mpong pơnyờ să, bal mờ nùs nhơm chờ gờm 80 nam Satềp Krơi is dà lơgar dê. Tàm Tây Nguyên, bal mờ ală jơnau geh pơn jăt bơh dà lơgar dê, làng bol sơlơ chờ hờp ngan tŭ iăt ală jơnau đơs bơh ƀòn lơgar tờm, jơnau đơs, săp dròng cing mồng bal mờ nùs nhơm chờ hờp wă rò satềp bal mờ jơnau kơ̆p kờñ bè rài tơnơ̆ do.

Cau chài Y San Aliô, kis tàm ƀòn Niêng, sàh Ea Ñuôl, càr Dăk Lăk đơs: “Lài do tŭ lòt tàm tiah lơi ha là geh ală dơ̆ lòt đơs crih ngài mờ hìu, añ mờng cèng bal rơjô dềt nàng iăt, gơboh ngan, añ iăt sùm. Tŭ do den niam ngan, gơtùi iăt tàm internet, ngui wifi, sơlơ ƀuơn ngan rơlao. Ờ mình dà đơs kòn cau Rơđê, mờ dà đơs kòn cau Mnông, Jrai, dà Mỹ, dà Tây añ kung sùm iăt. Tài añ là cau chài tamya den tàng tŭ iăt rơjô, tàm hơ̆ uă ngan là ală jơnau đơs crih añ gơtùi geh tai uă bơta nàng git mờ lơh ală bơta niam, bơta pa tàm ală gùng đơs crih ală lơgar dê”.

Bơh nam 1993, Anih jơnau đơs Việt Nam lơh geh Anih lơh broă sùm tàm Tây Nguyên, lơh mờ pờ ală jơnau đơs jơi bơtiàn ờ gal cau. Tŭ do Anih lơh broă do neh pờ tơlik 6 dà đơs là Rơđê, Jrai, Bơnhàr, Sơdàng, K’ Ho mờ Mnông. Do neh gơs “jơnau iăt” ờs mờng, dong kờl làng bol in tơrgùm jơnau git wă tàm broă lơh sa, git broă lơh pa, mờ geh iăt jơnau đơs pơn đik, jơnau yal yau, bơta niam chài jơi bơtiàn dê mờ dà đơs mè deh. Lŏ H’ Thêl, kis tàm ƀòn Sar Pa, sàh Thuận An, càr Lâm Đồng pà git: “Hìu nhă añ geh bơta mờng iăt rơjô bơh jŏ ngan bloh, mè bèp añ mờng iăt den tàng añ kung iăt bal sơl sùm. Tŭ do añ mờng iăt tàm điện thoại den tàng ƀuơn ngan, lòt tàm tiah lơi kung pờ điện toại nàng iăt sơl, sền tàm facebook tai, añ kờñ ngan iăt jơnau yal yau mờ dà kòn cau Mnông. Iăt Rơjô añ git geh uă bơta pa, bơsram geh uă bơta niam, tàm hơ̆ uă ngan là geh iăt mờ dà mè deh añ dê, añ kơ̆p kờñ dà kòn cau Mnông tàm jơnau đơs Việt Nam geh uă jơnau niam nàng mblàng yal làng bol in, nàng làng bol iăt mờ prăp gàr bal ală bơta niam chài kòn cau dê”.

Là anih lơh broă sră ƀăo dà lơgar ơm lơh broă tàm tiah do, bơdìh mờ jơnau yal tơngit, yal ală bơta tàm rài kis lơh sa, cíñ trị mpồl bơtiàn mờ ală jơnau cih sră ƀăo uă gah broă dê, VOV Tây Nguyên gam lơh ngan jòi geh jơnau dròng cing, jơnau đơs pơn đik, phan uh, phan teh, jơnau yal yau; kơlôi sơnơng bơta chài nàng drơng tàm broă mblàng mờ pờ tơlik jơnau đơs dà kòn cau in. Kơnờm mờ hơ̆, ală jơnau đơs tàm Anih lơh broă do sơlơ đềt mềr, yal nùs nhơm ƀòn lơgar, lơh geh jơnau git wă tàm broă prăp gàr mờ tơnguh ală bơta kwơ ờs mờng. Cau chài Y Phôn Ksơr, kis tàm sơnah ƀòn Buôn Ma Thuột, càr Dăk Lăk pà git: “Tŭ iăt Jơnau đơs Việt Nam tàm Tây Nguyên, añ gŏ là pal lòt jòi, pal cih, pal kŭp săp wơl jơh ală cau chài tàm ƀòn đơs, hơ̆ là bơta tờm bơh gùng đơs crih, bơh bơta niam chài, di lah lời roh den gơtìp ờ niam ngan”.

Tơnơ̆ 80 nam bơtàu tơnguh, Anih jơnau đơs Việt Nam neh mùl màl gơs anih tơrbŏ, lơh geh uă bơta niam chài bơh ƀòn lơgar tus dà lơgar. Mìng is VOV Tây Nguyên, tơnơ̆ 32 nam lơh broă, neh ai tơngŏ gơnoar kwơ màng tàm broă prăp gàr jơnau đơs, bơta niam chài jơi bơtiàn dê. Phó Giáo sư Tiến sĩ mò Buôn Krông Tuyết Nhung, bơto tàm Hìu bơsram Đại họk Tây Nguyên đơs bè do: “Jăt jơnau git wă añ dê, mờ gơnoar là dùl nă cau kòn cau Rơđê, rơlao 75% ală tơngu me tàm VOV neh gơguh cồng nha, lơh gơdờp niam ngan tus mờ jơnau git wă làng bol dê, tàm hơ̆ uă ngan là ală bơta gơrềng tus mờ rài kis niam chài ờs mờng, tàm hơ̆ geh ngui bơta kwơ niam chài ƀòn lơgar dê. Bơh broă mblàng yal mờ dà đơs mè deh dê, gơrềng tus mờ ală tơngu me VOV dê, làng bol ngai sơlơ geh tơnguh uă bơta niam rài kis să tờm dê tàm broă dờp bè gùng dà broă lơh”.

Jăt ồng Nguyễn Đình Trung, Ƀí thư Tỉñ ủy càr Dăk Lăk đơs, 6 jơnau đơs mờ dà jơi bơtiàn ờ gal cau gam geh pờ là dùl bơta pràn is bơh VOV Tây Nguyên dê. Ală jơnau đơs tàm Anih do pơn jăt tai tam gơl pa, tơnguh broă yal tơngit bè gùng dà broă lơh jơi bơtiàn dê, bè ală jơnau kờñ dà lơgar gam mờ rơ̆p geh càr lơh. Bơh tŭ hơ̆ pơgồp bal tàm broă pơlam làng bol tơnguh broă tam klăc bal, prăp gàr mờ tơnguh bơta niam chài ờs mờng, bơ̆t bơtàu ƀòn lơgar mờ càr ngai sơlơ pas gơs: “Bal mờ gùt lơgar, càr Dăk Lăk gam mŭt tàm tơngai bơtàu tơnguh pa. Añ kơ̆p kờñ mpồl cau lơh ƀăo tàm Anih lơh broă sùm tàm Tây Nguyên rơ̆p pơn jăt tai geh nùs nhơm cíñ trị, tơnguh bơta pràn sră ƀăo anih lơh broă yal tơngit kwơ màng tờm bơh Đảng, Dà lơgar dê, pơn jăt tai geh uă broă pơgồp bal tàm broă bơ̆t bơtàu, bơtàu tơnguh càr Dăk Lăk bal mờ tàm tiah do”.

80 nam do, Jơnau đơs Việt Nam neh tơrbŏ ƀòn lơgar mờ dà lơgar, prăp gàr mờ lơh geh uă bơta niam chài ală jơi bơtiàn tàm Tây Nguyên dê. Mŭt tàm tơngai pa, Anih jơnau đơs pơn jăt tai ai tơngŏ gơnoar lam lài, yal ală jơnau tơngit tờm mùl màl, mờ lòt bal mờ mpồl bơtiàn ală jơi bơtiàn tàm broă prăp gàr bơta niam chài mờ bơtàu tơnguh kơ̆ kơl jăp.