Tàm pơrjum cribơyai “Kăc màng Nhai Phàm mờ Sơn tờm dà lơgar ngai 02/09- Bơta kwơ tŭ tơngai dê mờ pràn kis gam sùm”, ồng Nguyễn Trọng Nghĩa, Lam bồ Mpồl Mblàng yal bơto bơtê mờ Hòi jà làng bol Dà lơgar yal wơl: lài mờ nhai hàm nam 1945, dà lơgar he gơ ơm jrô tàm mang jòng lơh dĭ gơna bơh bơta ătbồ jài bơsak ngan bơh bol sò tơm thàm phà lơgar Tây dê. Bol khi lơh uă hìu jàm rlau mờ hìu bơsram, bơsak tê pù pờng rồn bơklơn ală cau gơboh lơgar; gơnoar kis, gơnoar khăt gơboh is, gơnoar kơ̆p kờñ gơboh gơbài- ală bơta kwơ dờng màng bơh kòn bơnus dê gơtìp jă tram. Nam 1940, bol sò tơm iơh bơsak Ñờk ur ar mŭt sò tơm thàm phà Đông Dương, làng bol Việt Nam gơtìp gơ ơm tàm rài kis dùl nơm ngko bàr nơm che kơ̆t, gơtìp sa kwì sa kwà nđàc sơngĭt ngan. Ngan là dơ̆ jơgloh rung lồi nam 1944, bồ nam 1945 neh lơh chơ̆t rlau 2 tơlak nă làng bol nđàc sơngĭt.

Ngan tàm ală ngai nhai hơ̆, sơm pòl ồs kăc màng kung gam hìt sùm tàm nùs nhơm jơi bơtiàn. Bơh tŭ tơlik măt nam 1930, Đảng Kộng sản Việt Nam neh kơ̆ dơn, kong jai đơng lam làng bol khin cha jak chài tam lơh, bơ̆t bơtàu mpồl cíñ trị ndang mơkung lơh gơs mpồl phàu crong ndang, bơ̆t mòn pôs đồng ù tiah kăc màng, lơh kah rơngal mờ mpồl làng bol, yal lài mờ crăp rơcăng coă rò tơl bơta tam gơl bơh tŭ tơngai dê.

Nhai 08 nam 1945, tŭ tam lơh dunia dơ̆ bàr mờr tơn jơh, bol sò tơm iơh bơsak Ñờk pờ tê lơgar dùl mpồl bal, tŭ tơngai bơtuah rbô nam hơ̆ sồng geh. Mìng tàm pơgăp 15 ngai, tềng đăp bồng bi kăc màng Đảng mờ Wa Hồ dê, jơh gùt jơi bơtiàn neh dùl ròt ñă ntàu lơh Dơ̆ ntàu tam lơh dờng geh cồng nha, lơh gơprah gơpring jơh che srĭ che lòs lơh dĭ gơna ai geh gơnoar ătbồ rê tàm tê làng bol dê. Ngai 02/09/1945, tàm Ƀlàng dờng Ba Đình kah yau, Củ tịc Hồ Chí Minh ala măt Cíñ phủ ing ki ngàm sền Jơnau yal bơr lơngăp lơngai is, yal bơr tềng đăp làng bol gùt lơgar mờ jơh gùt dunia in sơnđan măt lơgar Việt Nam zân củ Kộng hoà, tŭ do là lơgar Kộng hoà Sàh hội Củ nghĩa Việt Nam.

Ơ mìng geh bơta kwơ mờ jơnau gơtha dờng ngan gơ wèt mờ kăc màng Việt Nam lơm, Kăc màng Nhai Phàm lơh geh cồng nha gam là broă kwơmàng bơh srơh tam lơh dong klàs jơi bơtiàn tàm dunia dê tàm rài XX. Ồng Nguyễn Trọng Nghĩa, Lam bồ Mpồl Mblàng yal Bơto bơtê mờ Hòi jà làng bol Dà lơgar, đơs loh: “Kăc màng Nhai Phàm kung lời wơl ală jơnau bơsram kah yau kas màng ngan ai broă lơh bơ̆t bơtàu mờ sền gàr Dà lơgar Việt Nam sàh hội củ nghĩa in, bè gơnoar broă đơng lam Đảng Kộng sản dê mờ bơh Củ tịc Hồ Chí Minh dê. Lơh geh cồng nha kăc màng Nhai phàm bè gĭt geh tŭ jiơ bơtuah, bè ngui niam bơta pràn tam klăc dờng jơh gùt jơi bơtiàn bal mờ bơta pin dờn pràn kơldang, jơh nùs jơh tồr tàm làng bol; bè Củ tịc Hồ Chí Minh neh nting tơngkah: “Kơlwàng trồ ờ geh bơta lơi kwơ rlau mờ làng bol/ tàm dunia ờ geh bơta pràn rlau mờ mpồl tam klăc bơh làng bol dê”.

Lơh geh cồng nha Kăc màng Nhai Phàm dê là tềl lời wơl àng gơcrà ngan tàm jơnau kah yau bơ̆t mòn lơgar mờ gàr lơgar  bơh jơi bơtiàn dê, pờ gơlik tŭ tơngai pa tàm jơnau kah yau bơtàu tơngguh lơgar he dê- rài bơh dùl lơgar Việt Nam lơngăp lơngai is mờ geh gơnoar lơh nền is. Làng bol Việt Nam bơh rài kis lơh dĭ gơna neh gơgơs cau lơh tờm dà lơgar, cau lơh tờm rài kis he dê.

Bal mờ broă đơs nền bơta kwơ gam sùm bơh broă lơh Kăc màng Nhai Phàm mờ Sơn tờm Dà lơgar ngai 02/09 dê, Cau pơgru dờng- Tiến sìh ồng Phạm Hồng Tung, lài do Lam bồ Anih kơlôi sơnơng Việt Nam mờ Jak chài bơtàu tơngguh gơ wèt Đại họk dà lơgar Hà Nội đơs là, yal wơl broă lơh kah yau do, bol he sơlơ lơh kơ̆ kơl jăp bơta pin dờn mờ lơh kah wơl bơta kơ̆p kờñ ngan bơtàu tơngguh dà lơgar pas sơm, gơboh gơbài- tài dùl Việt Nam dờng pràn, pas sơm: “Bàr broă lơh geh dờng ngan rlau jơh bơh dơ̆ kăc màng do dê là lơngăp lơngai is jơi bơtiàn mờ rài kộng hoà zân củ lơgar Tây ătbồ- hơ̆ ngan là bơnàng jă cíñ trị, nùs nhơm mờ niam chài ai jơh ală gùng lòt kah yau dờng ngan bơh jơi bơtiàn he dê tàm broă lơh tam lơh khin cha jak chài dră wơl bol sò tơm thàm phà lơgar ndai, kung bè tàm gùng lòt tam gơl pa mờ mŭt gơrờm bal mờ ală lơgar. Mŭt tàm rài bơtàu tơngguh pa, ală jơnau bơnàng jă hơ̆ kung gam pơn jăt tai là anih kơldìng, là bơta pràn mờ là jơnau lơh gơdan sùm ai ală broă lơh bơtàu tơngguh mhar mờ kơ̆ kơl jăp dà lơgar dê”.

Kăc màng Nhai Phàm neh đơs nền ală jơnau bơsram kah yau dờng ngan, hơ̆ là: Bơta đơng lam Đảng dê là jơnau tờm lơh nền tơl cồng nha lơh geh; Nùs nhơm Mác – Lênin, bồ tơngoh Hồ Chí Minh, nha bồng bi lơngăp lơngai is jơi bơtiàn mờ củ nghĩa sàh hội là bơta àng sơñio gùng lòt tus rài tơnơ̆ do; Làng bol là bơta pràn dờng ngan kăc màng dê; nùs nhơm gơboh lơgar là bơta pràn nùs nhơm ờ tŭ lơi roh; Tam klăc dờng jơi bơtiàn là jơnau tờm bơh tài lơh geh cồng nha bơh Kăc màng Nhai Phàm dê; Bơ̆t bơtàu Đảng sàng goh pràn kơnhăp là bơnàng jă ai bơta bơtàu tơnguh dà lơgar dê in.

Phó Thủ tướng Duh broă sùm Cíñ phủ ồng Nguyễn Hoà Bình đơs sùm: Kờp bơh tŭ Kăc màng Nhai Phàm nam 1945, jơnau kah yau Việt Nam gam cih tai gơklŏ gơcrà.

“Do ờ mìng là tŭ nàng bol he bal mờ gơ̆p sền wơl bal mờ gam là tŭ nàng đơs nền mờ lơh jăt ală bơta kwơ gam sùm bơh dùl broă lơh kah yau àng gơcrà ngan dê. 80 nam gùng lòt lơngăp lơngai is – khăt gơboh is- gơboh gơbàn bơh Việt Nam dê neh gơgơs gùng lòt jơnau kah yau pơnrơ ngan, hừh nùs ngan. Gùng lòt đah đăp bulah gam geh bal tŭ tơngai niam bal mờ bơta lòng mơya mờ nùs nhơm mờ bơta kơ̆p kờñ sùm bơh 80 nam do, jơi bơtiàn he ngan ngồn rơ̆p sơrlèt jai tơl bơta bòl glar kal ke, pơn jăt tai kơnhăp cơnđoà jơng lòt guh pràn kơldang tàm gùng lòt bơ̆t bơtàu dà lơgar ring lơngai, lơngăp lơngai is, làng bol lơh tờm, pas pràn, bơtàu tơngguh, jak chài mờ gơboh gơbài”!