Càr Gia Lai gam lam lơh Ală jơnau lơh nền bơtàu tơnguh mờ tơnguh niam cồng nha bơto bơsram ală hìu bơsram kâp pe kòn cau ơm tơn tàm hìu bơsram, hìu bơsram kâp pe kòn cau ơm sa ngai tơngai bơh nam 2025 tus nam 2030. Kờp jơh priă tă lam lơh Ală jơnau lơh nền là rlau 728 tơmàn đong. Jơnau kờñ bơh Ală jơnau lơh nền dê là gàr niam gơnoar bơsram sră ai kơnòm bơsram jơi bơtiàn dồ êt nă cau in, lơh gơlik cau lơh broă geh bơta niam nàng drơng bơtàu tơnguh lơh sa mpồl bơtiàn tàm tiah ngài bơh càr dê in. Gùt càr Gia Lai tŭ do geh 17 hìu bơsram kâp pe kòn cau ơm tơn tàm hìu bơsram mờ 23 hìu bơsram kâp pe kòn cau ơm sa ngai, kờp jơh rlau 14 rbô nă kơnòm bơsram.

Bal mờ ală broă lơh dong kờl bơh dà lơgar dê bơcri ai gah bơto bơsram in, làng bol jơi bơtiàn dồ êt nă cau tàm càr Gia Lai gam git sền gròi ai oh kòn in bơsram sră tai. Ồng Kpă An, kòn cau Jarai ơm tàm ƀòn Ring Dap, sàh Chư A Thai pà git: “Pah tŭ kòn añ dê rơcang mut tàm nam bơsram pa, ală hìu bơnhă kơlôi rơcang lòt blơi àu mpha, sră pơ àr, rơndeh coh… mờ bơta kơp kờñ dờng ngan rlau jơh là lơh gơlik bơta niam ngan rlau jơh nàng oh kòn in bơsram jak, tơnơ̆ do geh rài kis niam rlau. Tàm tiah do geh 3 ƀòn, ƀòn Ring, ƀòn Dap mờ ƀòn Ơi gơ wèt tiah uă kal ke. Añ gŏ gơnoar atbồ tàm ƀòn lơgar sền gròi ngan, ală sau ờ duh pal tă priă bơsram kơnờm bơta dong kờl hơ̆ mờ làng bol chờ hờp ngan”.

Ồng A Lưnh, kòn cau Bahnar ơm tàm ƀòn Biă Tih, sàh Ia Băng, càr Gia Lai kung ai tơnggŏ bơta lơh ngan lòt bal nàng kơlôi rơcang ai kòn sau in bơsram tus gùng tus dà: “Nam bơsram pa do añ pơn jat tai lam sồr oh kòn pơnđơl bơsram jak, bañ sang bơsram gùl gùng. Tŭ do, dùl nă den lòt bơsram Đại họk, dùl nă den bơsram kâp pe. Kơp kờñ nam bơsram pa do, oh kòn bơsram jak chài. Să tờm añ ờ geh bơsram uă, ờ huan wă wờng den tàng mìng git tơngkah oh kòn pơnđơl bơsram jak, bơsram nàng git, nàng thàn jat oh mi, gơp bơyô, nàng tơnơ̆ do gơtùi kơlôi rơcang is să tờm, hìu bơnhă mờ dong kuơ ai làng bol tàm ƀòn in”.

Mut tàm nam bơsram pa, càr Dăk Lăk tơrgùm lơh jat 10 kơnòl broă tờm nàng tơnguh uă cồng nha bơto bơtê. Càr pơn đơl pràn lơh ngan tơnguh khà hìu bơsram geh tơl jơnau sồr Dà lơgar gơguh 55%, gàr kơ̆ khà jơh bơsram kấp pe rlau 98% mờ pơn jat tai lơh tơn lơyah cồng nha bơto bơtê đah tiah ƀuơn mờ tiah kal ke, wèt tus bơta bơtàu tơnguh ring bal mờ kơ̆ kơl jăp jŏ jòng.

Tàm tiah nhàr lơgar sàh Buôn Đôn, càr Dăk Lăk, Hìu bơsram Mầm non Họa Mi geh bơcri priă 6 tơmàn đong lơh tai phan bơna bơt bơtàu, lơh geh jơnau kờñ bơsram sră bơh 360 nă kơnòm dềt in. Ùr pơgru H’Pé Niê, pà gĭt:“Ƀòn lơgar mờ să tờm cau pơgru bol añ chờ hờp ƀrơn brài ngan tŭ gŏ hìu bơsram, ơdŭ bơsram pa, kơnòm bơsram lòt bơsram tơl làm. Bồ nam bơsram bol añ lòt pơndờm pơnđiang tus tơl nơm hìu pơgồp bal mờ bơto bơtê ơdŭ 1. Jơh ală cau pơgru bol añ lơh ngan ai jơh bơta pràn nàng rcang ai nam bơsram pa in, bol añ lơh niam broă lơh rcang kơryan kòp bè rào goh phan nhơl, rào goh ơdŭ bơsram, hìu jă brê. Bol añ mblàng yal ai mè bèp in nàng khi in gĭt rcang kơryan kòp. Bol añ chờ hờp ngan, ngai lơi bol añ kung tus tàm do pơs wàs, kơnòm bơsram kung chờ hờp ngan sơl”.

Kung tàm sàh tiah nhàr lơgar Buôn Đôn, càr Dăk Lăk (sàh Krông Na yau), mò  H’Sâm Buôn Ja, kòn cau M’nông pà gĭt, nam do ƀòn geh gùng bồng bi pa mờ yồng bồng bi pa. Do là bơta mờ làng bol pơn yờ să ngan, tơngŏ nùs nhơm kờñ gơboh Dà lơgar, tam klăc bal gơwèt mờ Dà lơgar Việt Nam dê. Tàm nùs nhơm hô hơng gờm chờ Sa tềp Lơngăp lơngai is, làng bol tiah nhàr lơgar brơn brài rcang ai kơnòm dềt in tus tàm hìu bơsram. Mò H’Sâm chờ hờp pà gĭt: “Ală ùr pơgru, klau pơgru tàm do kờñ gơboh kơnòm bơsram ngan, jơh nùs ngan, kơnòm bơsram lơi kal ke cau pơgru ndrờm tus tơn tàm hìu jòi broă dong kờl pơndờm pơnđiang kơnòm bơsram lòt bơsram tơl làm, kơnòm bơsram lơi ờ hềt wă jơnau bơsram den cau pơgru crăp rcang bơto tơn tus tàm hìu, hòi jà ală kơnòm bơsram kal ke tus tàm ơdŭ bơsram, hòi điện thoại lùp còp jài mờ tus tơn tàm hìu nàng pơndờm pơđiang kơnòm bơsram”.

Tàm sàh tiah sar lơgar ngài Dang Kang, càr Dăk Lăk, nùs nhơm rcang ai ngai lòt bơsram tàm hìu bơsram gam hô hơng tàm tơl gơl gùng, tơl hìu bơnhă. Bi Y Phinh Ƀuôn Yă, cau pơgru hìu bơsram kấp 1 Dang Kang 1, pà gĭt: “Kàl rơlô bơkang hô hơng săp ñui nrau neh jơh, lời tiah ai nùs nhơm hô hơng bơh ngai lòt tơrgùm tàm hìu bơsram. Ală kơnòm bơsram den hô hơng ngan lòt wơl tàm ơdŭ, tìp wơl cau pơgru, gơ̆p bơyô. Mơya, bơdìh mờ hơ̆, kung gam geh ală bơyô kơnòm dềt geh rài kis kal ke. Mơya añ pin dờn là, mờ bơta pơn dơl pràn, nùs nhơm lơh ngan mờ bơta tam pà bal bơh mpồl bơtiàn dê, ală kơnòm dềt rơ̆p sơr lèt gan bơta kal ke mờ cơnđoà mut tàm nam bơsram pa mờ nùs nhơm pin dờn mờ chờ hờp ngan”.

Càr Lâm Đồng geh 5 sàh tiah nhàr lơgar tàm ù gờl geh Quảng Trực, Tuy Đức, Thuận An, Thuận Hạnh mờ Dăk mil mờ khà làng bol jơi bơtiàn dồ êt nă cau geh mờr nggùl khà kờp làng bol. Lơh jat jơnau lơh nền bơh dà lơgar dê bè lơh hìu bơsram pe kâp ơm tơn tàm hìu bơsram kâp 1 mờ kâp 2 tàm ală sàh tiah nhàr lơgar, càr gam lơh pràn broă lam lơh 2 hìu bơsram sơn rờp tàm ală sàh Thuận Hạnh mờ Thuận An. Tơl hìu bơsram geh 30 ơdŭ, gàr tơl anih bơsram ai mờr 1 rbô nă kơnòm bơsram in. Bal mờ rơcang lài wil tơl bè phan bơna ai broă bơto bơtê mờ bơsram in, hìu bơsram kung rơp bơcri priă nàng drơng jơnau kờñ bè anih ơm wơl tàm hìu bơsram mờ broă bơto bơsram is ồn tàm tiah nhàr lơgar uă kal ke in.

Tàm tŭ hìu bơsram pa ờ hềt lơh gơs, làng bol pơn jat tai ai oh kòn he lòt bơsram tàm ală hìu bơsram gam geh tŭ do. Mò H’Thê, kòn cau M’nông ơm tàm ƀòn Sarpa, sàh tiah nhàr lơgar Thuận An, càr Lâm Đồng chờ hờp đơs, rài kis tŭ do ờ gơtùi ờ git sră, den tàng hìu bơnhă pơn đơl ngan mờ pơn jờng ală kòn lòt bơsram wil tơl: “Hìu bơnhă añ geh 2 nă kòn gam tàm sơnam lòt bơsram. Bulah hìu bơnhă lơh suơn, lơh mìr, mơya tŭ mờr lòt bơsram den añ kung lời tŭ jơ nàng lòt blơi phan kòn in mut tàm nam bơsram pa dồ bă wil tơl. Blơi kong tàp, sră cih, sră măi, àu mpha mờ khŏ zep ai 2 nă kòn in, nàng kòn geh dùl nam bơsram pa chờ hờp nàng lòt bơsram mờ bơsram jak rlau. Kòn he dê git sră den tŭ lik bơdìh mpồl bơtiàn rơp dong să tờm wă wờng mờ dờng pràn rlau”.

Kung kơlôi sơnơng bè hơ̆ sơl, bi Cil Pam K’Quyên, kòn cau K’Ho ơm tàm thôn Dà Blah, sàh Lạc Dương, càr Lâm Đồng đơs: “Gơ wèt mờ làng bol kòn cau, broă bơsram sră ờ mìng nàng kòn in git sền sră, git cih mờ gam là mpồng mut tàm tơnơ̆ do niam bơnĕ tai. Bơh nùs nhơm bơh ală mè bèp tàm tơl hìu bơnhă dê, bơta jơh nùs bơh ală pơgru dê tus bơta dong kờl bơh gơnoar atbồ tàm ƀòn lơgar dê neh ai tơnggŏ bơta kơp kờñ bơsram jak bơh làng bol kòn cau tiah do dê mờ kung là cơng tàng ai bơta dồ nùs bal bơh ƀòn lơgar dê tàm broă lơh bơtàu tơnguh bơto bơsram tàm ù tiah bơnơm Lạc Dương”.

Hìu bơnhă bi Tría Ha Bại, kòn cau K’Ho ơm tàm thôn Mê Ka, sàh Dà Tông, càr Lâm Đồng kung gơ wèt hìu bơnhă kal ke, tŭ geh tus 9 nă kòn. Tàm hơ̆ kòn tơnhua nam do bơsram ơdŭ 10. Bi Tría Ha Bại pà git, rơp lơh ngan nàng jơh ală kòn geh lòt bơsram, geh jơnau git wă nàng tam gơl rài kis: “Ưn ngài ngan gơnoar atbồ tàm ƀòn lơgar mờ hìu bơsram neh lơh gơlik bơta niam dong kờl priă bơsram ală sau in nàng ală sau ờ sang tĕ bơsram, ùr bơklau añ sùm tơngkah ală kòn pơnđơl bơsram nàng geh bơta git wă bè cau ndai”.

Gơwèt mờ tiah nhàr lơgar đah mat tơngai mut càr Quảng Ngãi (càr Kon Tum yau), làng bol ală jơi bơtiàn kung gam pơndờm pơnđiang, sền gròi ai ală oh kòn in mut tàm nam bơsram pa. Ồng A Blut, kòn cau Rơ-Ngao, ơm tàm ƀòn Đăk Kang Pêng, sàh Đăk Tô, càr Quảng Ngãi, chờ hờp rcang phan bơna ai kòn in lòt bơsram tàm hìu bơsram ơm, sa sào mờ bơsram tơn tàm hìu bơsram ngài mờ hìu pơgăp rlau 50 kơi sồ. Ồng pà gĭt:“Nàng rcang ai nam bơsram pa mờr tus in, hìu bơnhă añ kung neh rcang niam ngan ai oh kòn in. Bơdìh mờ broă blơi sră măi, sră cih, ào mpha, phan ngui bơsram sră tơl làm, hìu bơnhă añ kung sền gròi pơndờm pơnđiang nùs nhơm, lơh geh nùs nhơm chờ hờp chờ hờñ, brơn brài nàng oh kòn in mut tàm nam bơsram pa mờ nùs nhơm pin dờn, tơryang tơryồng ngan. Hìu bơnhă añ kung tơngkah oh kòn pal bơsram geh cồng nha uă ngan, bơsram pal lòt bal lơh jat, bơsram là nàng he in gĭt uă jơnau gĭt wă niam, bơsram nàng tơnơ̆ do in geh bơta gĭt wă nàng lơh sa, gĭt wă tàm rài kis uă ngan den tàng pal bơsram tai bơsram sùm”.

Tàm sàh tiah sar lơgar ngài Đăk Pxi, càr Quảng Ngãi, bi Y Liễu, kòn cau Sơdàng, ơm tàm ƀòn Đăk Sế Kne, kung neh rcang tơl làm ală bơta nàng ai 3 nă kòn in lòt bơsram. Tàm hơ̆ 2 nă kòn dờng bơsram kấp 1, kòn pŭt sơnđờm mut bơsram mầm non. Bi pà gĭt: “Hìu bơsram kung rềp hìu sơl den tàng oh kòn lòt bơsram ƀuơn ngan, bè priă jền tong  priă bơsram den kung ờ duh pal tong ờ, mìng tong dồ ết lơm. Mut tàm nam bơsram pa añ kơ̆p kờñ ngan oh kòn tơryang tơryồng mờ gơlòng sồr, bơsram sră jak ngan mờ lơh geh uă cồng nha tàm broă bơsram sră.