VOV4.K’ho- Bŭ lah ờ hềt tus kàl mìu ngan, mơya kòp sốt xuất huyết neh gơtờp uă tàm ờ uă càr tàm Tây Nguyên mờ ală càr hờ đah jum dà lơgar. Gah lơh sơnơm yal lài, kòp sốt xuất huyết nam do geh gơtìp kal ke jăt tơngai 3 nam gơtìp wơl 1 dơ̆. Gơnoar atbồ bal mờ ală gah mpồl lơh broă geh gơnoar tàm ală càr Tây Nguyên neh đơng lam, bơto sồr, lam sồr làng bol rơcang sơndră mờ kòp sốt xuất huyết.

                Dùl nă cau gơtìp kòp sốt xuất huyết mŭt piam kòp tàm hìu sơnơm kơnhoàl Ea Súp

Jăt jơnau kờp bơh hìu sơnơm kơnhoàl Ea Súp, càr Dăk Lăk dê, bŭ lah ờ hềt mŭt tàm kàl mìu ngan, mơya gùt kơnhoàl do neh gŏ geh 117 nă cau gơtìp kòp sốt xuất huyết, gơguh 115 nă cau pơn drờm mờ tŭ do nam 2021. Neh geh 113 nă cau pal mŭt piam kòp tàm hìu sơnơm. Kòp sốt xuất huyết gam gơtờp mhar tàm xã Cư̆ Mlan mờ thị trấn Ea Súp bal mờ 24 ƀòn, mpồl ƀòn gơtìp ală cau gơbàn kòp. Ƀák sĩ Kiều Thị Thanh Hà, lơh broă tàm hìu sơnơm kơnhoàl Ea Súp pà git, hìu sơnơm do neh lơh tơl 12 mpồl tam dră mờ kòp ntrờn nàng sền gròi, bơsong di tŭ ală tiah gơtìp kòp. Mờ lơh jăt jơnau bơto sồr làng bol bè ală broă gơsơ̆t kih dà, rơcang sơndră mờ kòp sốt xuất huyết tềng đăp mờ bơta gơtờp uă tŭ mŭt tàm kàl mìu: “Hìu sơnơm kơnhoàl neh geh rơndăp broă sền gròi rơcang lài bơta kòp tê jê să nàng gŏ gờñ bơta kòp gơtờp. Hìu sơnơm neh dan mờ UɃÑZ kơnhoàl priă nàng lơh jăt broă ƀồm sơnơm tàm uă tiah. Jăt broă sền gròi bơh gah lơh sơnơm dê, den kòp sốt xuất huyết di gơlan gơtìp kal ke tàm nam 2022 do tàm kơnhoàl, jăt tơngu me là nam do là nam tờm bơh kòp dê, bơta tờm 3 nam 1 dơ̆ tàm nam do; dơ̆ bàr tai là làng bol kung gam ờ hềt rơcang lài tàm broă gơsơ̆t kih dà”.

                  Kơnòm dềt gơtìp kòp sốt xuất huyết mŭt piam kòp tàm hìu sơnơm gơguh uă

Kờp bơh bồ nam tus tŭ do, càr Dăk Lăk neh dờp geh 163 nă cau gơtìp kòp sốt xuất huyết (SXH), tàm hơ̆ tơrgùm uă ngan tàm kơnhoàl Ea Súp mờ 115 nă, kơnhoàl Buôn Đôn 12 nă, ală cau gơtìp kòp gam tai neh geh tàm kơnhoàl Cư̆ Mgar, Krông Păc mờ ƀòn dờng Buôn Ma Thuột. Jăt kwang đơng lam Anih tờm gròi sền kòp tê jê să càr Dăk Lăk yal, kòp SXH geh jăt tơngai, mờng geh 3 nam dùl dơ̆. Bŭ lah tàm 3 nhai sơnrờp khà cau gơtìp kòp gam ờ uă, mơya, bơh nhai 6 tus hờ tơnơ̆ do, tŭ mŭt tàm kàl mìu, khà cau gơtìp kòp SXH geh gơguh mhar, tàm hơ̆ uă ngan geh tàm pơgăp bơh nhai 8 tus nhai 9.

Tàm ală poh pa do, ƀòn dờng Hồ Chí Minh kung bè ală càr hờ đah jum dà lơgar gŏ gơguh khà cau gơtờp mờ kòp SXH jroă. Tàm ƀòn dờng Hồ Chí Minh neh geh 2 nă cau gơtìp chơ̆t mờ 109 nă cau kòp jroă. Lŏ Đỗ Thị Thùy Vân, kis tàm Quận 12, ƀòn dờng Hồ Chí Minh gam sền gàr kòn gơtìp kòp SXH jroă pà git: “Mìng rơ̆p gơtìp duh să mơ, mơya 3 ngai tơnơ̆ den neh gơtìp jroă. Xét nghiệm mhàm den ƀák sĩ yal kòn añ gơtìp kơ̆t mhàm, den tàng cèng nàng tơmŭt dà srồm, tơnơ̆ mờ hơ̆ gơtìp as sồt klờm soh, klờm, hơ̆ sồng gơtìp jroă tơn”.

Ƀák sĩ Đỗ Châu Việt, Kwang atbồ Khoa hồi sức gơtờp kòp Kovid-19, hìu sơnơm Nhi đồng 2 pà git, geh di pơgăp 10% khà kòn dềt gơtìp kòp SXH geh ai mŭt piam kòp. Kung tàm khà do geh 10% khà kòn dềt geh mŭt tàm tiah hồi sức: “Ală kòn dềt cèng tus tàm do di gơlan gơtìp jroă uă, hơ̆ là gùng mhàm ờ gơtùi was ha là ờ was gơtùi tơn. Dơ̆ bàr là ală cau gơtìp jroă tơn bơh sơnrờp tài virus lơh aniai, geh uă ngan là tàm klờm, lơh aniai klờm uă ngan, lơh kơ̆t mhàm, lơh ờ niam ală broă tam gơl tàm să jan mờ dŭt ndơl gơtìp aniai tus mờ tơngoh”.

Kờp tus nggùl nhai 4, ƀòn dờng Hồ Chí Minh geh gŏ mờr 4 rơbô 500 nă cau gơtìp mờ kòp SXH Dengue, tàm hơ̆ geh 109 nă cau gơtìp jroă gam sơm kòp tàm ală hìu sơnơm. Do là khà gal ngan di lah pơn drờm mờ nam 2019-do là nam kòp SXH gơtờp uă ngan mờ rơlao 20 rơbô nă, mơya khà cau gơtờp kòp jroă kung mìng là 38 nă. Mờ khà cau gơtờp kòp SXH jroă gơguh uă tàm tơngai pa do, ală cau jăk chài neh đơs di gơlan khà cau gơtìp kòp uă rơlao mờ khà cau geh kờp. Kờp jơh khà cau gơtìp kòp geh kờp ờ uă rơlao di gơlan tài ờ hềt kờp jơh ală cau kòp ờ jroă. Ƀòn dờng Hồ Chí Minh kung neh gŏ 2 nă cau gơtìp chơ̆t tài kòp SXH, bơta tờm là tài cau kòp geh gŏ mờ tus piam kòp tàm hìu sơnơm neh jơla. Ƀák sĩ Nguyễn Minh Tiến, Phó Kwang atbồ hìu sơnơm Nhi đồng ƀòn dờng Hồ Chí Minh tơnkah mờ ală cau mè bèp pal cèng kòn tus kham di tŭ, bañ lời kòp neh gơtìp jroă den kal ke ngan tàm broă sơm kòp: “Tàm ngai dơ̆ 4, dơ̆ 5 bơh kòp dê là ngai ƀuơn ngan gơtìp jroă, den tàng he pal bơto bơtê cau kòp là ală bơta tơngŏ jroă bè kòn ờ sŭk, rơpơ̆t, gơlik mhàm muh, mhàm sề, tê jơng mrềt, bĭt sùm dùl bă mờ ờ nhơl, hă gơlik mhàm, lòt đì ndul gơlik phơng jù den pal mhar cèng kòn tus hờ hìu sơnơm. Tàm hơ̆ geh bal tàm tŭ trồ nggùl mang, kòn gơtìp jroă kung pal lòt tus hờ hìu sơnơm mơ”.

Nàng rơcang sơndră mờ kòp SXH, ală he pal lơh jăt ală broă rơcang sơndră lài bè: Dơ̆p kơ̆ jơh ală phan đơ dà nàng sơmăc ờ gơtùi mŭt nàng deh tăp, ala, rào kloh phan đơ dà di mơ mờ dềt, sơklŭp ală phan ờ đơ dà; Sùm rơsoah dà tàm gri bơkào, bơngàn dà ơn tềng jơng tủ ơn phan sa 3 ngai 1 dơ̆; Sơbì ală siồ siă, ală tơlồk dà geh is nàng sơmăc bañ deh tăp; làng bol pal rơcang bĭc tàm kơmùng, soh ào, mpha jòng jơng, jòng tê nàng rơcang sơndră mờ sơmăc kăp geh bal trồ ngai. Tàm hơ̆ uă ngan là tŭ să tờm bal mờ cau tàm hìu geh ală bơta tơngŏ bơh kòp SXH dê, den pal tus mơ hờ hìu sơnơm nàng geh kham mờ bơto pơlam tàm broă sơm kòp di pal, bañ sơm is kòp tàm hìu.

Cau mblàng Ndong Brawl