VOV4.K’ho- Tàm 02 nam geh kòp Kovid-19, ală hìu sơnơm dà lơgar dê lơh tàm càr Gia Lai neh tơngŏ niam gơnoar broă là mpồl cau dong kờl mờ sền gàr pràn kơldang să jan mpồl bơtiàn. Tàm sùm uă nhai tơn, gĭt nđờ rbô nă kwang bàng lơh sơnơm bơh càr tus xã neh ờ gŏ ngòt bòl glar kal ke pơhìn bơtờp kòp, lơh broă jơh nùs jơh tồr uă nhai tơn tàm ală hìu sơnơm lơh ing, tiah ơm kòp ai cau kòp Kovid-19 in. Bulah bè hơ̆, tŭ do, priă lơh geh bơh kwang bàng lơh sơnơm càr Gia Lai dê ờ hềt tơl ngui tàm rài kis. Bơta do lơh uă cau pal lòt jòi broă lơh ndai tai kơn jơ̆ kơn jŭt bòl glar ngan hờ bơdìh, halà kal ke ngan nàng ngui sa tàm rài kis mờ priă nhai dùl êt ngan.

Jơh tŭ lơh broă tàm ƀùi mho tàm Hìu sơnơm Y zượk Kổ truyền mờ Lơh pràn wơl să jan càr Gia Lai, cau drơng broă jùt ràu hìu đam tàm hìu sơnơm bi Phùng Thị Lan neh sơrbac mhar tơn rê hờ tiah hìu ơm apah nàng rơcăng broă hìu, tơnơ̆ hơ̆ sơrbac mhar tai lòt tus anih lơh dà lŭ nàng lơh tai broă tàm trồ mang. Tàm do, tơnơ̆ tŭ tơl dơ̆ lơh lŭ geh hìu măy lơh gơlik sir, broă bơh bi Lan dê mờ ală cau lơh broă apah là ơn dà lŭ pơnai tàm ƀào mờ hoài ală dà lŭ dờng dăp tềng ală rơndeh pơndiang. Dơ̆ lơh broă sơnđờm bơh 7 jiơ mang tus 5 jiơ àng drim ngai tơnơ̆. Pah ngai, bi Lan tam pà dơ̆ bĭc gơ gơs 3 dơ̆, pah dơ̆ 2 jiơ tàm bơrlŭ bal ală jiơ nàng sền gàr pràn kơldang să jan. Bòl glar, kal ke là bè hơ̆ mơya gơwèt mờ bi, do gơlik wơl là broă gơ ai priă jền geh sùm rlau pơndrờm mờ broă ràu jơlŭ bơngàn tàm hìu ñô sa mờ bi neh geh tŭ lơh. Kung kơnờm bè hơ̆ mờ pah nhai, bi geh tai 6 tơlak đong bơdìh mờ priă nhai geh sùm 5 tơlak 20 rbô đong bơh hìu sơnơm nàng ròng dùl nă kòn bơsram đại họk tàm ƀòn dờng Hồ Chí Minh mờ rài kis 3 nă mè mờ kòn dê tàm ƀòn dờng Pleiku. Bi Lan yal: Hìu sơnơm tŭ do tơm priă nhai ai oh mi in neh kal ke rao bờh, geh dơ̆ 3 nhai hơ̆ sồng geh priă nhai dùl dơ̆. Tàm 3 nhai hơ̆, he pal jòi rơcăng is lơm. Lòt lơh broă tai là jơnau kờñ is să tờm añ dê, añ pal lơh den hơ̆ sồng gơtùi kis gơs. Priă nhai êt ir den ờ gơtùi kis geh ờ, uă cau kung pal lòt lơh broă ndai tai bè añ sơl.

Bi Lan cau drơng broă jùt ràu hìu đam tàm tàm hìu sơnơm lòt lơh broă ndai tai tàm hìu lơh gơlik dà lŭ tàm trồ mang nàng jòi tai priă ròng 3 nă kòn

Ờ gŏ di mìng ală cau drơng broă jùt ràu hìu đam tàm hìu sơnơm lơm mờ geh bal ală ƀak sĩ lơh broă tàm Hìu sơnơm Y zượk Kổ truyền mờ Lơh pràn wơl să jan càr Gia Lai kung gam kal ke ngan mờ priă nhai dùl êt ngan. Nam do, bulah neh geh 13 nam lơh broă tàm do mơya kờp jơh priă lơh geh pah nhai bơh ùr bơklau ƀak sĩ Nguyễn Quốc Tuấn mờ Huỳnh Thị Như Tài dê mìng pơgăp 10 tơlak đong lơm. Mờ priă lơh geh dùl êt ngan bè hơ̆, ƀak sĩ Tuấn đơs là, nàng blơi dùl pèt ù, lơh dùl nơm hìu dềt gơwèt mờ hìu bơnhă là neh kal ke ngan rao. Ƀak sĩ Tuấn, đơs: Bàr nă ùr bơklau, bàr nă kòn là 4 nă. Ngui priă jền kal ke ngan, pal kơlôi sơnơng kờp dŭ nền nòn ngan nàng tơl priă ngui sa lơm gời. Gơ gơrềng tus broă ròng siam bơto bơtê kòn dềt bè sàu sa, bơsram sră, ơm kis bơh ală kòn dê. Pơnyơu bè, dà toh kòn he dê hùc kung pal blơi dà toh di mờ priă he geh. Bulah, kòn kờñ bơsram pĕ đờng, bơsram wăc rùp, he ờ gơtùi ai kòn in bơsram tài bơh ờ geh priă. Hơ̆ là jơnau kơlôi rơcăng ngan.

Priă nhai neh dùl êt, bơta kơn jơ̆ kơn jŭr broă lơh bơh cau lơh sơnơm dê sơlơ kơn jơ̆ kơn jŭt tai. Kờp bal, pah ngai, Khoa Sơm kòp kơn jơ̆ mhar- Hìu sơnơm dờng càr Gia Lai dờp bơh 70 tus 80 nă cau kòp, uă ngan là kờñ geh dong kờl, kham kòp gờñ. Bulah bè hơ̆, jơh dùl khoa mìng geh 50 nă kwang bàng lơh sơnơm lơm. Cau lơh broă dùl êt ngan, den tàng khoa mìng geh 3 mpồl drơng broă lơm. Tơngai lơh broă uă ngan, mơya priă lơh geh pah nhai bơh ƀak sĩ Nguyễn Ngọc Trọng, 53 sơnam dê mìng geh 7 tơlak 800 rbô đong lơm, kal ke ngan nàng ròng siam ală kòn lòt bơsram. Do kung là jơnau bơh tài mờ mờr jơ̆t nă cau lơh broă bal tàm khoa bơh ƀak sĩ Trọng dê ơm lơh broă mìng tàm 3 nam rềp ndo lơm. Ƀak sĩ Trọng, đơs: Bơta kòp kal ke, ƀươn lơh bơtờp kòp kơn jơ̆. Cau hìu bơnhă cau kòp dê uă tŭ jòi jơnau mờ lơh cau lơh sơnơm. Mpồl dong kờl sơm kòp kơn jơ̆ mhar rơcăng sơndră kòp bơh bol añ dê mờr 50 nă cau mơya mìng geh 6 nă cau geh dờp priă, gơ là nđàc sơngĭt ngan. Uă oh mi kơnòm să cau sơrbì dô lòt jơh, lòt hìu sơnơm làng bol dê lơh is nàng lơh broă, lòt hờ ƀòn dờng geh priă lơh geh uă rlau bàr pe dơ̆ priă nhai pal geh tàm do. Bàr pe nă cau dờng sơna, lòt rê ờ ƀươn, den kong ơm wơl lơh broă tàm do bal mờ priă nhai dùl êt ngan.

Ƀak sĩ Trọng kham sac rwah cau kòp tàm Khoa Dong kờl sơm kòp kơn jơ̆ mhar

Tŭ do, tàm càr Gia Lai geh mờr 4 rbô 900 nă kwang bàng lơh sơnơm lơh broă tàm 27 hìu sơnơm dà lơgar dê lơh. Bơh nam 2021 tus tŭ do, geh 133 nă kwang bàng lơh sơnơm ơm lơh broă nàng lòt lơh broă tàm ală hìu sơnơm làng bol dê lơh is. Tàm khà hơ̆, uă cau kong mờ ală bơta lơh glài, tơm wơl priă neh bơto broă lơh. Tàm tŭ mpồl kwang bàng sơrbì broă lơh tàm ală hìu sơnơm dà lơgar dê lơh kung gam ờ hềt geh tềl tơngŏ gơ ơm wơl sơl, den broă rwah cau lơh broă bơh gah lơh sơnơm dê kung kal ke ngan sơl. Nam 2022, gah lơh sơnơm càr Gia Lai ờ tơl 547 nă cau lơh broă, mơya mìng pa rwah geh 246 nă cau lơm.

Jơnau tờm lơh gơbàn bơta do geh Sở Y tế càr Gia Lai đơs là tài bơh kwang bàng lơh sơnơm tàm hìu sơnơm dà lơgar dê lơh geh priă nhai dùl êt ngan, ờ hềt geh dong kờl dipal. Kwơmàng tơnơ̆ 2 nam geh kòp Kovid-19, bơta rơcăng lài is priă jền tàm ală hìu sơnơm dà lơgar dê lơh tàm càr sơlơ kal ke tai, tơrgùm priă ờ tơl, dơ̆ ngui gĭt nđờ jơ̆t tơmàn đong, priă lơh geh bơh cau lơh broă dê mìng là bơh priă nhai êt ngan pal geh lơm. Ồng Phạm Bá Mỹ, Kwang ătbồ Hìu sơnơm dờng càr Gia Lai, là tiah geh khà kwang bàng lơh sơnơm ơm lơh broă gal tàm ală nam rềp ndo đơs là: Rài kis ờ tơl ngui tơl sa den cau lòt jòi brơ ndai, cau sang broă. Bơta hơ̆ gĭt, mơya ờ gĭt lơh bè lơi. Kơ̆p kờñ ngan là dà lơgar mhar tam gơl wơl, pơnyơu bè priă dong kờl ai lơh sơnơm in, tơnguh khà cau lơh broă. Rài kis kwang bàng bơtàu tơnguh, den ờ geh jơnau sang broă, ờ geh jơnau lơh broă ndai ờ; lơh pràn wơl să jan, lơh geh wơl bơta pràn drơng cau kòp niam rlau, bơcri ai cau kòp in uă rlau.

Ai tơl bơta dong kờl, priă lơh geh ai kwang bàng lơh sơnơm in mơkung là broă lơh dong sền gàr bơta kơ̆ kơl jăp, jŏ jòng bơh ală hìu sơnơm dà lơgar dê lơh, pơgồp bơnah lơh jăt niam kơnòl broă sền gàr pràn kơldang să jan làng bol in bơh cau lơh sơnơm dê.

            Cau cih Nguyễn Thảo- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến