Nùs nhơm hô hơng bơh “Mang chờ cing mồng sền git ngan ngồn niam chài” ală jơi bơtiàn dồ êt nă cau tiah đah mat tơngai mut càr Quảng Ngãi mờ bơta tus bal bơh git nđờ rhiang nă cau chài, ơruh pơnu, kơnòm pa tàu tus bơh ală ƀòn. Tàm mang chờ, gal ngan nac lòt nhơl, làng bol geh gơ rờm bal mờ anih niam chài cing mồng, tamya xoang mờ ală jơnau đơs crih tamya kòn cau is ồn ngan ală jơi bơtiàn dê.

Mờ bơta rơcang lài jơh nùs, ală jơnau bơyai lơh: Bơrlŭ bal nhơl đờng goòng Đinh Tút bơh làng bol kòn cau Jêh-Triêng tàm sàh Ngọc Hồi; Nhơl bơrlŭ đờng goòng “Sềm Jil lòt um” kòn cau Sơdàng sàh Đăk Tô dê; nhơl bơrlŭ bal cing mồng, tamya xoang “Cau ling rê tàm ƀòn”, kòn cau Bahnar sơnĕ Rơ Ngao tàm sơnah ƀòn Kon Tum… neh lời wơl uă jơnau kah kir ai làng bol mờ nac lòt nhơl in. Is ồn, mpồl cing mồng – tamya xoang ƀòn Kon Klôk, sàh Đăk Mar cèng tus mang chờ in jơnau bơyai lơh niam ngan geh sơnđan “Nhai 10 lòt tơ wès, cèng nir gir ka, ting mòc phan brê”.

Tàm sap dròng cing, jañ sơnggơr nggồr nggac, ală ùr ơruh kòn cau Sơdàng tàm phan soh ờs mờng kòn cau dê, bàr đah jơng rơlĕ rơlùn cơnđuà jat jơnau tamya, tê ià nir lơh broă lơh gir ka dồ bă bơnĕ bơbài, tềng but geh kơt ding kơrla. Ală klau pơnu mờ pơnì pràn kơldang wan sơna kam mut tàm brê, lơh tơnggŏ wơl rài kis bơh cau Sơdàng rài yau dê mờ bơhiàn ờs mờng gơ jat bal mờ brê bơnơm, dà dờng, dà croh. Cau chài ồng A Rủ, ơm tàm ƀòn Kon Klôk, sàh Đăk Mar pà git, mpồl cing mồng – tamya xoang geh rlau 40 nă cau mờ uă sơnam krơi is. Nàng lơh gơtùi jơnau “Nhai 10 lòt tơ wès, cèng nir gir ka, ting mòc phan brê” kờñ pal geh bơta pơgồp jơh nùs, bơnĕ bơbài đah mpồl cing – sơng gơr mờ mpồl tamya cau klau – cau ùr bal mờ uă phan ià nàng tamya:“Añ gŏ gơ lơh chờ hờp ngan tŭ geh lam mpồl lòt tìp mat lơh kwèng. Oh mi bal mờ gơp bơtòm tơrgùm mat nàng bơyai lơh ală jơnau niam ngan, li la ngan. Nàng ală oh in kờñ bơhiàn niam chài bơh yau kòn cau he dê den lài ngan he pal là cau lơh krơh lài, dơ̆ 2 tai he là cau tề lam ală oh lòt tìp mat lơh kwèng mờ ală bơyô nàng bơsram mờng chài mờ gơp. Tŭ ală oh geh iat, geh sền gŏ den ală oh rơp sơlơ kờñ gơboh rlau tai”.

Bal mờ ală cau chài dờng sơnam, mpồl cing mồng – tamya xoang ƀòn Kon Klôk gam geh uă cau kơnòm să bè Y Pên, Y Thuật… Do là dơ̆ sơn rờp, ală oh geh tus bal bơyai lơh tàm anih dờng nàng kờñ yal tơnggit bơta niam chài bơh yau kòn cau he dê tus mờ gal ngan cau sền mờ nac lòt nhơl. Y Thuật – 12 sơnam là cau dềt ngan rlau jơh tàm Mpồl cing mồng – tamya xoang ƀòn Kon Klôk pà git, jơh gùt mpồl neh lơh ngan tàp gơ in chài tơl jơnau cing mồng, jơnau tamya xoang nàng bơyai lơh gơtùi jơnau do:“Tus bal mờ Mpồl oh gŏ chờ hờp ngan. Tŭ ơm tàm hìu oh kung iat jơnau pơnđik nàng cih wơl hơ̆ sồng tàp đơs is. Oh gŏ he pal git uă, gàr gùng đơs pơnđik kòn cau he dê. Tàm pah dơ̆ tàp oh sùm tàp jơh nùs ngan mờ đơs pơnđik mờ jơh nùs tồr he dê. Oh kờñ ngan đơs pơnđik, mè bèp oh dê kung pà oh lòt tàp đơs pơnđik sơl, oh sơnơng là tài bơta niam chài kòn cau he dê den he pal git sền gàr”.

Mờ bơta tề lam jơh nùs bơh cau chài jak ngan Y Kha dê, mpồl cing mồng – tamya xoang ƀòn Kon Klôk, sàh Đăk Mar, càr Quảng Ngãi neh lơh tơnggŏ wơl uă bơhiàn lơh yàng bơh yau kòn cau Sơdàng dê, tàm hơ̆ pơn rơ ngan là Dơ̆ lơh yàng chờ sa piang kòi pa, lơh yàng mbòr dà, bơhiàn lơh yàng mut hìu rông pa… Ờ mìng lời wơl uă jơnau kah kir niam tàm nùs cau sền, nac lòt nhơl tàm càr mờ bơdìh càr, broă bơyai lơh niam, krơi is, bềng lìu bơta niam chài bơh yau bơh mpồl cau chài kơnòm să dê neh lơh gơ rề pràn ngan jơnau kờñ pơyua bè bơta kuơmàng bơh ù tiah niam chài cing mồng tàm rài kis nùs nhơm bơh mpồl bơtiàn cau Sơdàng dê.

Lik bơh mpràp, rê bơh mang lơh chờ, tơngăc năc lòt nhơl rềp ngài, Mpồl dròng cing- tam ya xoang ƀòn Kon Klốc wơl rê wơl mờ ƀòn lơgar tàm sàh Đắk Mar (càr Quảng Ngãi). Rài kis bơh làng bol kòn cau Sơdàng tiah do dê bơh jŏ neh rềp mềr mờ sre mờ mìr, suơn kơphê mờ ală bơta phan tam lơyah ngai, ờ gam “kŭp mòc phan brê” bè tàm jơnau lơh lèo tai. Mơya cing mồng, tam ya xoang, đơs pơnđick... kung sùm là phan sa nùs nhơm ờ gơtùi ờ geh. Ƀòn Kon Klốc kung gam gàr niam Dơ̆ lơh chờ Hìu rông pa, dơ̆ lơh yàng duh khoai dà mbòr, Dơ̆ lơh Yàng sa piang pa... Is ồn, ƀòn Kon Klốc geh tus 5 nă cau chài geh Củ tịc lơgar pà sră jờng rơ Cau chài jak. Ală bơta phan teh kòn cau ờs mờng, bè:  tơ rưng, tinh ning, klông pút… ndrờm bơh ală cau chài mòn lơh den hơ̆ sồng mblàng bơto bơtê wơl ai oh kòn kòn sau in broă ngui. Ờ mìng ală cau kra bè cau chài A Veng, A Lang lơm, mờ gam geh ală cau kơnòm să bè A Huy kung geh dờp là cau chài ờs mờng. Cau chài A Lang pà gĭt: “Añ gŏ srơh lơh broă bơh Mpồl dròng cing – đơs pơnđick dê geh cồng nha ngan. Añ kơ̆p kờñ mpồl sùm geh tàm bơyai, lùp bơsram uă rlau, lơh bè lơi nàng sền gàr mờ ngui niam bơta kwơ niam chài nùs nhơm bơh ồng pàng dê neh lời wơl, geh cing mồng, geh phan teh jơi bơtiàn, gùng đơs hơ-chiếo, ha-nhông ngan là krơi ngan. Să tờm añ gĭt ngui bàr pe phan teh jơi bơtiàn kòn cau bè ting ning, cing, sơnggơr... Pa do, añ kung neh mblàng bơto ai ală kơnòm in teh đờng tơrưng, dròng cing, nhơl ting ning, añ neh bơto ală oh in rlau 3 nhai do, geh 9 nă sau jat bơsram, ală sau neh kah 3 jơnau dròng cing, sơnggơr”.

Uă nam do, mờ bơta mblàng yal jơh nùs bơh rơnàng cau chài kra dê, Mpồl dròng cing- tam ya xoang ƀòn Kon Klôk ngai sơlơ dờng pràn, mờ rlau 40 nă cau tàm mpồl. Ală cau chài dờng sơnam sùm mblàng ồs gơ kờñ ai rơnàng kơnòm să in, lơh niam wơl, bơtàu tơnguh niam chài bơh yau. Tŭ ràng tơlik tàm ală broă lơh dờng, pal tơrgùm gal cau, ală cau chài gơtùi hòi tai gĭt nđờ jơ̆t nă ơruh pơnu ùr klau thôn Kon Klôk tus bal. Gùng dròng cing ngai sơlơ mpoong ntas, gùng đơs pơn đick ngai sơlơ gơ par ngài, ală gùng tam ya niam bơh kòn cau Sơdàng dê neh pơgồp bơnah ai ù tiah niam chài Tây Nguyên tus mờ năc lòt nhơl tàm lơgar mờ lơgar ndai.

Là dùl tàm ală cau chài sơn rờp geh Dà lơgar pà sră jờng rơ Cau chài jak, cau chài Y Kha- Lam bồ Mpồl dròng cing- tam ya xoang ƀòn Kon Klôk, sùm ờ suk ơm mờ bơta kơ̆p kờñ sền gàr mờ mblàng bơto bơtê wơl bơhiàn niam chài bơh yau bơh jơi bơtiàn he dê ai rơnàng oh kòn kòn sau in. Mờ ală bơta jơh nùs jơh tồr bơh mò mờ ală cau chài tàm ƀòn dê, mpồl neh gơ hòi gơ jà ngai sơlơ uă cau tus bal, tàm hơ̆ geh cau neh 70 sơnam, cau kơnòm să ngan pa mìng rơ̆p 10 sơnam lơm. Cau chài Y Kha chờ hờp pà gĭt: mpồl đơs crih tam ya bơh yau bơh ƀòn dê sùm geh mat tàm ală dơ̆ lơh chờ dờng, yal tơngĭt niam chài kòn cau Sơdàng dê tus mờ jơh tơl kơnhoàl ù tiah dà lơgar dê: “Tus tŭ do, añ neh jòi tơrgùm mờ lơh uă pơgăp 10 jơnau đơs pơnđick, geh lòt ràng tơlik uă tiah ngan. Tềl lời wơl bơh Mpồl bol añ dê là dơ̆ tus bal ràng tơlik drơng 1000 nam Thăng Long - Hà Nội nam 2010, Festival cing mồng Tây Nguyên tàm ƀòn dờng Plei Ku (Gia Lai) nam 2012, ràng tơlik tàm Long Xuyên nam 2013, Nghệ An nam 2014, Thanh Hoá nam 2015... Mìng is tàm càr den bol añ ràng tơlik sùm”.

Tàm dơ̆ lồi poh, halà tŭ ƀòn geh broă, bơta kờñ gơboh niam chài bơh yau gơ mŭt jrô ngan tàm mblàng tơl nă cau dê neh lơh tơn jơh tĕ bơta tàm cah is bè sơnam. Cau kra, cau kơnòm să, ơruh pơnu... ndrờm bơnĕ bơnài bal tàm ală gùng tam ya xoang, ală jơnau đơs jat bơhiàn ờs mờng bơh ồng pàng dê lời wơl. Cau chài jak A Bôm, là cau mòn lơh mờ lơh niam wơl đờng goòng, pà gĭt, ờ mìng mblàng bơto bơtê wơl ai oh kòn kòn sau tàm ƀòn Kon Klôk in lơm, ồng sùm jơh nùs dong làng bol ală tiah ndai tàm broă prap gàr gùng đơs crih tam ya bơh yau: “Dilah cing lơi gơtìp ờdiơng, săp ntas ờ niam tai den añ là cau lơh niam wơl. Ală phan teh kòn cau ndai bè đờng tơrưng kung là bơh añ mòn lơh mờ lơh niam wơl, đờng klông pút dilah săp ntas ờ niam kung bơh añ lơh niam wơl halà lơh pa sơl. Tàm tŭ lơh niam wơl, añ bơto pơlam ai oh kòn kòn sau in gŏ, nàng bol khi in lùp bơsram gĭt broă mòn lơh, lơh niam wơl đờng goòng. Tŭ do, tàm ƀòn neh geh bàr pe nă cau gĭt mòn lơh phan teh kòn cau dê rao”.

Kơnờm prap gàr, ngui niam geh uă bơhiàn lơh yàng, đơs crih tam ya ờs mờng tàm rài kis pah ngai tơn, ƀòn Kon Klôk, sàh Đăk Mar, càr Quảng Ngãi tŭ do là ù tiah mờ năc lòt nhơl tàm lơgar mờ lơgar ndai kờñ tus còp. Bơdìh mờ broă lơh tờm là lơh broă sa suơn sre, làng bol ƀòn Kon Klôk sùm lời tŭ jiơ ai broă mòn lơh phan teh jơi bơtiàn, tàñ ồi, tàñ phan... nàng lơh hừh nùs bơta kơ̆p kờñ mờ geh tai priă jền. Mpồl dròng cing, mpồl tam ya xoang bơh ƀòn dê sùm ràng tơlik tàm ală broă lơh tiah do dê den lòt bal tàm tiah đah Jum, đah Tô dà lơgar tus bal ală broă lơh tàm kơnă dà lơgar mờ ală lơgar dê.