Tàm hơ̆, Gia Lai gam prap gàr 4 rbô 500 bòr cing mồng, uă ngan rlau jơh tàm 5 càr Tây Nguyên. Gah niam chài Gia Lai git nền, prap gàr mờ ngui niam ù tiah niam chài cing mồng pal geh gàr sùm nàng gơ gơs jơnau kờñ ngan ngồn bơh làng bol ală kòn cau Bahnar, Jrai dê, lơh bơta kuơ niam chài cing mồng bơtàu tơnguh, drơng jơnau kờñ bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn, kuơmàng là chồl pràn bơtàu tơnguh nhơl chờ càr Gia Lai dê. Nam 2022, rơndap broă lơh prap gàr mờ ngui niam bơta kuơ niam chài Ù tiah niam chài cing mồng Tây Nguyên càr Gia Lai tơngai bơh nam 2021 tus nam 2025 geh Sở Văn hóa- Thể thao mờ Zu lịc yal Ủy ƀan Ñân zân càr in sền sơ wì, ring bal. Jat hơ̆, uă tơngume mùl màl bè kơnòl broă, broă lơh ngan ngồn neh geh ai tơlik. Ồng Kpă Choé, ơm tàm ƀòn Pel A, xã Ia Sol, kơnhoàl Phú Thiện, dùl nă cau kờñ mờ sùm pơn iờ să bè niam chài cing mồng kòn cau he dê kơp kờñ: “Cing mồng neh geh bơh jŏ ngan, bơh rài mò pàng rài yau lời wơl. Gơ đềt mềt mờ rài kis niam chài cau Jrai dê, là phan sa nùs nhơm ờ gơtùi ờ geh mờ bol hi, den tàng bol ki ki ngàm ngan. Sap cing mồng mpong ntas tàm ală ngai lơh chờ sa rơpu halà ies tơp ƀồc… là bơta pơn iờ să cau Jrai bol hi dê. Kơp kờñ là rơnàng kòn sau tơnơ̆ do lơh ngan sền gàr mờ ngui niam bơta kuơ niam chài do, bañ lời gơ gơtìp roh huĭ”.
Mờ nùs nhơm ơn prap bơhiàn niam bơnĕ niam chài jơi bơtiàn kòn cau K’ho dê, ồng K’ Đức Tuấn, ơm tàm xã Tà Nung, tiah đah bơdìh ƀòn dờng Dà Làc, càr Lâm Đồng neh tam gơl rlau nguùl lồ kơphê nàng lơh dùl tiah nhơl chờ brê bơnơm- niam chài rơ gơi niam ngan. Do là tiah ơm rlô niam ngan ai năc lòt tàm gùng lòt bơh Gùng dờng 27 tus Dà Làc, lòt gan gùng càr 725 càr Lâm Đồng dê. Bơh tàm tiah kơh, năc lòt nhơl kờñ ngan sền ù tiah ƀòn lơgar K’Ho dê tàm bơrlŭ bal mờ suơn kơphê dờng ơning ơnàng. Bơh tiah ngài là ală dòr bơnơm tờm nho tơlir niam, sòl rùp tàm bồ tô dà croh Camly kah yau dê. Ồng K’ Đức Tuấn- Cau tờm tiah nhơl chờ do pà gĭt, bơta krơi is ngan tàm do là ală phan geh jòi tơrgùm lời wơl ală phan ngui, đờng gòng bơh yau kòn cau K’Ho dê. Năc lòt nhơl tus tàm do, gơtùi ơm kis ing tàm ală hìu rơng, sa ală phan bơh yau mờ tus bal ală mang lơh chờ dròng cing jañ mồng. Ồng K’ Đức Tuấn đơs: Bơh chờm den añ bal mờ pơ ùr cribơyai bal pơgap 1 nhai, ring bal lơh tiah ơn ptap cing mồng, Yăng, phan ngui bơh yau òr jơi bơtiàn kòn cau K’Ho dê. Tài bơh tŭ do ală phan ngui bơh yau bơh kòn cau K’Ho dê neh rơ hời roh tĕ, ờ gam geh ơn prap uă tai. Tŭ neh geh kơlôi sơnơng den añ lùp mờ ală cau kwèng tàm kơnhoàl Dam Rông, kơnờm khi jòi, ơn prap wơl he in ală phan ngui bơh yau bơh jơi bơtiàn kòn cau. Añ dờp priă lài, tŭ lơi jòi prap wơl geh ală phan ngui he kờñ geh den he geh mù tàm hơ̆ nàng jun pơndiang rê tàm do. Ai hìu rơng do den añ geh bơyô ơm tàm Dăk Lăk, kơnờm jòi gĭt mờ dong kờl. Priă tă lơh hìu rơng do là pơgap 300 tus 400 tơlak đong.
Ồng Cil Ha Ôñ (deh nam 1934) ơm tàm thôn 3, xã Dà Sar, kơnhoàl Lạc Dương, càr Lâm Đồng pà git, mò pàng cau K’Ho yal bơh rài yau ơm kis tàm tiah hơ đơm jơng bơnơm Bidoup – Núi Bà (gơ wèt kơnhoàl Lạc Dương mờ Đam Rông tŭ do). Pah tŭ tàm hìu bơnhă halà ƀòn lơgar bơyai lơh chờ tơnhàu phan geh uă den mờng ngui cing mồng nàng tơnguh bơta niam, bơta gơ hòi gơ jà ai dơ̆ lơh yàng in. Nàng sap cing mpong ntas sùm, geh prap gàr tàm rài kis cau K’Ho dê, să tờm ồng Cil Ha Ôñ neh ngềt ngơt tề lam uă rơnàng cau tàm do git dròng uă jơnau cing. Tàm hơ̆ jơnau cing “Wă nac” là ờ gơtùi ờ geh tàm dơ̆ lơh yàng ñô lir bông, sùm geh lơh tàm bồ nam pa: “Tài bol hi là rơnàng cau lòt lài den tàng pal bơto wơl bơta chài dròng cing ai kòn sau he in. Mờ jơnau cing kuơmàng ngan rlau jơh mò pàng he ngui tơnơ̆ tŭ cèng kòi, tơngời bơh tàm mìr rê tàm hìu, tơnơ̆ hơ̆ bơyai lơh ñô sa, mờ di dơ̆ do mò pàng he dê geh dròng jơnau cing wă nac, cing chờ hờp ngan rlau jơh mờ là jơnau cing sơn rờp nàng dròng”.
Năm 2022, bal mờ ală jơi bơtiàn kòn cau oh mi, mpồng dròng cing jañ mồng, tam ya xoang bơh làng bol ƀòn Kon Du, xã Măng Cành, kơnhoàl Kon Plông neh lòt uă tiah tus bal uă broă lơh niam chài jơh bal tàm càr mờ bơdìh càr Kon Tum. Bi A Gông, nghệ ñân trah dơm chi pà gĭt, tus bal broă lơh do bi mờ mpồl nghệ ñân bơh ƀòn dê kung geh làng bol, năc lòt nhơl kờñ ngan. Bơta niam chài là bơta tàm tơrbŏ bal niam ngan nàng tơl nă cau sơlơ ơm rềp rlau tai. Tàm nùs nhơm chờ hờp sa tềp dà lơgar jơi bơtiàn dê, tàm jơnau ntas hô hơng bơh dròng cing jañ mồng gờm chờ nam pa, bi A Gồng pơn yờ să yal bè ală broă lơh he neh tus bal, bè bơta niam ngan tàm bơta niam chài bơh yau bơh kòn cau Sơdàng dê. Bi A Gồng đơs: Nam pa do, añ geh tus bal broă lơh niam chài tàm ñrùh dà Pa Sỹ, kơnhoàl Kon Plông, tơnơ̆ hơ̆ añ tus bal broă lơh niam chài Festival tàm Dà Làc, yal ală rùp dơm chi, hìu rông niam chài, ală broă lơh tàñ ồi yau mờ tàñ phan bơh kơnhoàl Kon Plông dê. Añ chờ hờp ngan geh tus bal ală broă lơh niam chài tàm Dà Làc, añ gŏ Dà Làc là dùl tiah geh uă bơta niam chài bơh yau, làng bol ală jơi bơtiàn kòn cau tàm do gĭt prap gàr mờ ngui niam bơhiàn niam chài niam bơnĕ bơh yau. Añ ưn ngài jơh tơl nă cau neh ai ală bơta nàng añ in geh tus bal broă lơh niam chài bơh jơi bơtiàn he dê. Là nghệ ñân trah rùp dơm chi tàm ƀòn Kon Du, xã Măng Cành, kơnhoàl Kon Plông añ pơn yờ să ngan bè bơta niam chài bơh yau bơh jơi bơtiàn kòn cau he dê, hơ̆ là bơta chờ hờp dờng ngan añ dê.
Xã Ea Trang, kơnhoàl M’Drăk ơm ngài ƀòn dờng Buôn Ma Thuột mờr 120 kơi sồ. Gùt xã geh mờr 1 rbô 500 hìu bơnhă bal mờ mờr 6 brô 500 nă cau. Tàm hơ̆ geh 8 ƀòn kòn cau Rơđê ơm kis bơh jŏ tàm ƀòn mờ 2 thôn ală jơi bơtiàn kòn cau bơh tiah đah tô dà lơgar ntrờn mut ơm kis. Mờ 15 jơi bơtiàn kòn cau oh mi ơm kis bal, tiah do geh li la bơta niam chài ală jơi bơtiàn kòn cau dê. Bi Y Wit Ayun, kwang bàng atbồ niam chài xã Ea Trang, kơnhoàl M’Drăk, càr Dăk Lăk đơs: “Tàm nam pa do, tàm xã Ea Trang, kơnhoàl M’Drăk bol hi sùm bơyai lơh ală broă lơh đơs crih tamya, tàp pràn să jan. Jơnau kờñ bơh ală broă lơh do dê nàng kờñ sền gàr, ngui niam bơta kuơ niam chài kòn cau he dê. Tàm nam pa, nàng pơn jat tai sền gàr ală bơta kuơ niam chài kòn cau dê, bol hi geh pơn jat tai bơyai lơh ală broă lơh bè pơrlòng lòt ceh càng èk, drok gai, ƀŏ phe, tàñ ồi kòn cau, pơrlòng đơs pơnđik, dròng cing mờ nhơl đờng goòng kòn cau...”.
Xã Glar gơwèt kơnhoàl Đăk Đoa, càr Gia Lai là tiah gam ơn prao bơhiàn niam bơnĕ niam chài jơi bơtiàn kòn cau Bahnar dê. Bơh hơ̆, pơgồp bơnah tàm broă bơt bơtàu mờ bơtàu tơnguh rài kis niam chài pa tàm mpồl bơtiàn kòn cau dùl ết nă cau tàm ală ƀòn lơgar. Tàm hơ̆, broă tàñ ồi yau geh lơh sùm mờ bơtàu tơnguh pràn. Tàm do geh Hợp ták xã Lơh sa suơn sre mờ tàñ ồi yau xã Glar, mờ 100 nă cau tus bal. Mò Yang Huom, Phó Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân xã Glar pà gĭt, bơh tiah mìng lơh ală phan bơna drơng broă tàm rài kis, tàm hìu bơnhă, tus tŭ do, phan bơna bơh Hợp ták xã dê ngai sơlơ lơh uă lila bè ală phan mờ bơta niam, geh cau ngui tàm càr mờ bơdìh càr dan blơi. Xã geh pơnđơl pràn lơh ngan bal mờ làng bol pơnđơl pràn lơh ngan nàng ai phan bơna ồi yau bơh kòn cau dê ngai sơlơ bơtàu tơnguh. Mò Yang Huom đơs: Tàm xã Glar sùm prap gàr bơhiàn niam chài, tàm hơ̆ geh broă tàñ ồi yau. Ală oh mi neh tàñ geh uă ngan phan bơna niam bè chèo, ồi mbơn, ào, kơldung, phan ntròn.... Broă tàñ ồi yau do sùm geh prap gàr, ngui niam, ờ tŭ lời gơtìp roh tĕ, hŭi tĕ. Bơh Hợp ták xã tàñ ồi yau, bol añ neh lơh hìu tàñ ồi yau, tus tŭ do oh mi bol añ kung gam tryang tryồng tàñ ồi pah ngai, tàm hợp ták xã do geh rlau 250 nă oh mi tàñ ồi yau, geh 9 ƀòn kung tus bal tàñ sùm.
Viết bình luận