Ƀăng buh- phan sa brê bơnơm bơh kòn cau M’nông dê
Chủ nhật, 01:00, 04/12/2022 Cau mblàng K’Hạnh/H’Thi/ VOV Tây Nguyên Cau mblàng K’Hạnh/H’Thi/ VOV Tây Nguyên
VOV4.K’Ho- Băng brê là phan sa mờng kuèng mờ ală jơi bơtiàn kòn cau dùl ết nă cau tàm tiah Tây Nguyên dê. Tàm brê, geh uă bơta ƀăng krơi is, geh trŭ gơm gơ gơs uă phan sa krơi is; gơtùi chàng, tơm bà, lơh sràt... Mơya, gơwèt mờ kòn cau M’nông, ƀăng buh là phan sa bơkah krơi is ngan rlau jơh, geh bơta ƀô bơkah mùl gŏ ngan.

Tờm gle lò sùm hòn tàm kềng gah dà croh, den tàng ƀăng gle lò là dùl bơta phan sa mờng kuèng ngan tàm tơl dơ̆ sào sa pah ngai bơh kòn cau M’nông dê ơm tàm kơnhoàl Buôn Đôn, càr Dăk Lăk dê. Jat tơl bơta ƀăng bè ƀăng gle, ƀăng đơr, ƀăng vruac (geh tiah kung hòi là ƀăng gle sơl) ... mờ gơtùi chàng, tơm bà, buh, halà lơh sràt... lơh geh phan sa bơkah uă ngan. Phan sa do cau lơi kung gơtùi sa lơm, mơya kal ke ngan jòi geh. Mè Sivon, ơm tàm ƀòn Trí B, xã Krông Na, kơnhoàl Buôn Đôn, càr Dăk Lak pà gĭt: Nàng geh phan sa bơh ƀăng gle lò buh den pal mŭt tàm brê krong dờng hơ̆ sồng geh.

Mè Sivon đơs: Ƀăng mơda ir den ờ gơtùi buh ờ. Ƀăng pal tơl bơta jòng jơnhoa den buh hơ̆ sồng ƀuơn nàng  trŭ gơm, buh hơ̆ sồng geh ƀô thồm. Ƀăng bŭt bơh măt ù, geh bơta jòng  jơnhoa pơgap 2 nau nggùl tê den di, dilah kràñ ir den ờ gơtùi buh ờ. Bơta ƀăng do gơtùi tơm bà, chàng, trŭ gơm phan sa krơi is kung gơtùi sơl, mơya ờ geh bơta ƀô bơkah krơi is bè ƀăng he buh ờ. Mờ ƀăng tàm tờm ƀăng đơr dê kung gơtùi buh sơl, mơya ờ bơkah mờ ƀăng gle lò do.

Tàm Tây Nguyên, tơnơ̆ ală dơ̆ mìu bồ kàl, là ală mpung gle sơnđờm bŭt ƀăng. Dilah kờñ sa ală ƀăng bŭt bơh chờm, pal tờ gùt dar mpung gle dê, rơ̆p geh ƀăng tờm, ƀăng keh mơda mờ sa rơbă ngan. Nàng geh ală phan sa ƀăng buh den pal ai ƀăng kràñ rlau, geh bơta jòng jơnhoa bơh dùl thơk rlau hơđang. Tŭ hơ̆ să ƀăng neh geh dà rơmĭt niam ngan, pơno ƀăng geh tơl brong. Ală kòn cau M’nông geh bơta mờng chài trŭ gơm phan sa do yal: dilah ƀăng ờ hềt tơl bơta jòng, pơno ƀăng ờ hềt geh tơl brong den tŭ buh ƀăng sin jŏ ngan, gơtìp bơtăng mờ ờ ƀô bơkah. Tŭ pơ̆ ƀăng do khi geh ngui pềs nàng koh gơl halà rơngô tàm să tờm ƀăng dê nàng ƀăng in pă is (gơl ƀăng pă là gơl ƀăng gam mơda, gơtùi ngui nàng buh). Gơl mơda ngan rlau jơh bơh ƀăng jòng pơgap 2 nau tê.

Mè Sivon ơm tàm ƀòn Trí B, xã Krông Na, kơnhoàl Buôn Đôn, càr Dăk Lăk yal: Nàng buh ƀăng, pal sing ồs hơng ngan, buh ring tê nàng ƀăng in sin ndrờm bal, ƀăng tàm dơlam sin mờ ƀô thồm. Tơnơ̆ buh jơh, plồ jơh kơmhò tơr ồ đah bơdìh, rào goh mờ dà, tơnơ̆ hơ̆ ngui pềs tah lơhơ rơhền di sa.

Mè Sivon yal: Ƀăng bŭt bơh hơđơm ù ƀăng dờng ngan rlau jơh kơn jơ̆ bơh 4 tus 5 kĭ. Dilah he ờ sa jơh den he pal buh jơh hơ̆ sồng lời wơl. Ƀăng tơnơ̆ tŭ pơ̆ pal buh tàm ngai tơn, dilah lời jơh mang den ƀăng gơbàn kràñ, ñòp, buh ờ sin. Tŭ buh tàm bơnhă ồs hơng ồs sa jơh kơmhò đah bơdìh ƀăng dê. Buh ƀăng ờ sin gơbàn ơsh, ờ gơtùi tềh să ƀăng mờ sa den bơtăng. Ƀăng buh tàm bơrlŭ bal mờ ka dà dờng buh, biăp ƀô thồm ală bơta, geh tơl phan tĕ ƀoh, ƀòk ngòk mờ mreh. Dilah sa bal mờ biăp tàm grìng den sơlơ bơkah rlau tai. 

Ƀăng gle lò tơnơ̆ tŭ buh, gơtùi lơh ală phan sa krơi is bè, tơm bà cĭk mờ ka ngại, chàng bal mờ poăc halà ka. Mơya bơkah ngan rlau jơh là lơh nộm ƀăng. Bơta bơkah tơrgùm jơh bal bơh ală bơta phan tĕ tàm bơrlŭ bal mờ bơta bô bơkah, rơbă bơh ƀăng dê lơh geh phan sa pràn bơkah mờ niam ngan ai să jan in mờ mìng geh tàm ƀăng gle lò hơ̆ sồng geh. Mè  Sivon ơm tàm ƀòn Trí B, xã Krông Na, kơnhoàl  Buôn Đôn, càr Dăk Lăk pà gĭt tai: Phan sa do ƀuơn ngan lơh, bal mờ bơta ƀô thồm is rơ mis gơ dê den cau lơi kung kờñ sa lơm. Tàm tiah do cau lơi kung jòi pơ̆ ƀăng halà blơi. Tŭ do jơh bal làng bol kòn cau mờ cau yoan kung kờñ ngan sa ƀăng buh do. Phan sa do sa bal mờ piang, halà sa gời, mìng là he trŭ gơm di.

Ƀăng buh là phan sa brê bơnơm bơh jŏ rài ngan bơh kòn cau M’nông dê, đềt mềr ngan mờ rài kis lơh broă tàm sre mìr. Mờ broă trŭ gơm krơi ngan, bơta ƀô bơkah, ală phan sa bơh ƀăng buh kòn cau M’nông dê neh gơ gơs phan sa bơkah pơnrơ geh uă cau kờñ ngan. Ƀăng buh tŭ do neh gơ gơs phan bơna kă bro. Tơnơ̆ tŭ buh ƀăng sin, tơl kĭ ƀăng buh neh tềh lơ hơ geh giă bơh 60 tus 80 rơbô đong dùl kĭ. Dilah ờ geh tŭ sền gĭt ƀăng buh tàm sre mìr, den năc lòt nhơl kung gam gơtùi sa phan sa do tŭ tus nhơl tàm kơnhoàl Buôn Đôn, càr Dăk Lăk dê.

Cau mblàng K’Hạnh/H’Thi/ VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC