Dơ̆ lơh chờ tam lơh jai pha bơh làng bol kòn cau Bahnar tàm Tây Nguyên
Chủ nhật, 06:00, 31/08/2025 Cau mblàng K’ Hạnh/ Cau cih: Dơng Cau mblàng K’ Hạnh/ Cau cih: Dơng
VOV.K’Ho- Tàm tiah brê bơnơm Tây Nguyên dờng ơning ơnàng, dơ̆ lơh chờ tam lơh jai pha “Koh xa Tơdrăng” bơh kòn cau Bahnar dê là dùl tàm ală dơ̆ lơh chờ niam ngan, cèng bềng tềl tơngŏ kah yau, hwềng nùs mờ bơhiàn niam chài niam ngan.

Dơ̆ lơh chờ tam lơh jai pha bơh kòn cau Bahnar dê geh bơyai lơh tàm hìu rông- anih tờm pơrjum mpồl bơtiàn ƀòn dê. Dơ̆ lơh chờ bơh ală kra ƀòn dê đơng lam, rơpu là phan ơn pơdơng sồr pal geh nàng ơn pơdơng Yàng in. Kra ƀòn Y Thành, ơm tàm ƀòn K’Dung, sàh H’Ra, càr Gia Lai, pà gĭt:“Dơ̆ lơh chờ tam lơh jai pha (Koh xa Tơdrăng) geh bơyai lơh tŭ neh tam lơh jai pha mờ bol sò tơm. Làng bol lơh dơ̆ sa rơpu nàng ưn ngài Yàng Trồ, Yàng ù, kơ̆p kờn Yàng ai pràn kơldang nàng sền gàr ƀòn lơgar. Rơpu ơn pơdơng pal là rơpu jù, dờng niam, geh yô ngke jòng pơgăp rlau dùl nau tê, ờ ơn pơndơng rơpu kra halà rơpu kò”.

Lài mờ tŭ bơyai lơh, jat bơta tàm jàu broă lơh bơh ală kra ƀòn dê, 1 mpồl cau klau dờng neh geh hìu bơnhă, geh oh kòn, lòt jòi blơi rơpu. Dùl mpồl ơruh pơnu dờng pràn kơl dang mut tàm brê koh chi brê, koh gòl cèng rê; ală kra ƀòn mờ cau dờng sơnam lơh che kơ̆t, ntào mờ bơka tờm gơnơng tềng đăp hìu rông.

Tŭ tơl broă lơh rcang neh lơh sir jơh, mho jơla, ală klau pơnu ngui che kơt rơpu tàm tờm gơnơng. Tŭ do săp sơng gơr, săp cing mpoong tus yal tơngĭt Dơ̆ Lơh chờ tam lơh jai pha sơnđờm mut lơh. Ală kra ƀòn lam bồ mpồl tam ya khèl bơnĕ bơnài bal mờ gùng ntas cing tam ya xoang mpoong sùm, ờ gŏ di lời rơpu pùn tàm ù nàng kờñ tơngŏ gơnoar bơh cau jai pha dê.

Drim gờñ ngai tơnơ̆, tŭ mat tơngai pa lik bơh tàm bồ bơnơm, dùl tàm ală cau kra ƀòn ki ngàm ngan bơh mpồl bơtiàn dê, ñă ntào lơh dơ̆ bơyai lơh: “Ơ Yàng! Yàng bơnơm, Yàng dà... ! Tŭ do làng bol jà ală Yàng mù tàm do dờp phan duh khoai Yàng... sa rơpu, ñô tơrnờm mờ làng bol. Kơnờm ală Yàng dong kờl ai làng bol in, ai kòn klau pràn kơl dang, kòn ùr tơryang tơryồng, lơh mìr jak ngan, sơr lèt tơl bơta ờ niam, jai pleh mờ trồ tiah lơh aniai, mờ bol sò tơm... Ơ Yàng!”.

 Tŭ kra ƀòn lơh Yàng duh khoai jơh, săp kơlwờk geh uh, săp ntas cing hô hơng mpoong jơh gùt brê bơnơm. Dùl nă klau pơnu pràn kơl dang, dờng pràn ià tà jòng halà đào tam ya gùt dar tờm gơnơng, lơh jat bơhiàn sa rơpu tàm jơnau ntas hô hơng ngan, tŭ lơbơn niam tŭ pràn kơl dang bơh jơnau cing Dơ̆ lơh chờ tam lơh jai pha dê... Tơnơ̆ tŭ rơpu geh lơh poăc, bồ rơpu geh ơn tàm tờm gơnơng nàng lơh jat ală bơhiàn pơn jat tai. Să rơp geh lơh poăc trŭ gơm ai jơh ală tơl nă cau in sa.

Trồ sơlơ mho nùs nhơm dơ̆ lơh chờ sơlơ hô hơng chờ hờp. Jat gùng cing, ală kra ƀòn tam ya gùt dar tờm gơnơng ơn bồ rơpu mờ ngui đào halà tà sreh tăc bồ rơpu 3 dơ̆. Do bè là broă nàng kờp dŭ lài rài tơnơ̆ do bơh ƀòn lơgar dê, dong làng bol rcang lài nùs nhơm cơnđoà mut tàm tơngai pa.

Tơnơ̆ tŭ tơn jơh dơ̆ lơh Yàng, đah đăp ƀlàng jơng hìu rông, ală ùr ơruh klau pơnu tàm phan soh kòn cau ờs mờng niam ngan dà lĭp rơ lir, lơbơn niam tàm ală gùng tam ya xoang, tàm tơrbŏ bal mờ tơl nă cau. Gơwèt mờ làng bol kòn cau Bahnar “Dơ̆ lơh chờ tam lơh jai pha” là ngai chờ dờng bơh ƀòn lơgar dê. Bi Đinh Pơr, ƀòn plei Pông, sah Chư A Thai, càr Gia Lai, chờ hờp đơs:“Mut tàm dơ̆ lơh chờ tam lơh jai pha, jơh gùt làng bol tơrgùm tàm hìu Rông sa chờ hờp, ơn pơdơng rơpu. Jơh gùt ƀòn, cau kra, cau kơnòm să, ơruh pơnu, ùr klau tus bal tàm ngai chờ. Tơl nă cau sa phan trŭ gơm, bơnĕ bơnài bal tàm ngai lơh chờ chờ hờp ngan”..

Ờ mìng là dùl bơhiàn đah hwềng lơm, dơ̆ lơh chờ tam lơh jai pha gam là dơ̆ nàng mpồl bơtiàn in tơngkah wơl jơnau kah yau, yal wơl ală cồng nha lơh geh bơh ồng pàng, cau pràn kơl dang tàm ƀòn he dê. Kơnờm bơh hơ̆, rơnàng kơnòm să geh ròng siam nùs nhơm pơn yờ să mờ bơta gĭt wă sền gàr bơhiàn ờs mờng jơi bơtiàn. Ồng Đinh Chích, ơm tàm ƀòn Plei Pông, sàh Chư A Thai, càr Gia lai, chờ hờp đơs:“Tŭ ală cau ling tam lơh jai pha mờ bol sò tơm rê wơl. Làng bol rơ̆p wă rò, bơyai lơh chờ hờp dà kơl hề ai khi in tàm hìu rông. Duh khoai phan ơn pơdơng là rơpu, hòi dan ai khi in geh pràn kơl dang să jan, kis lơngăp lơngai, chờ hờp. Do là broă lơh mờ làng bol bol añ kờñ tơngkah oh kòn kòn sau in gàr niam niam chài ờs mờng ai rơnàng tơnơ̆ do in”.

Tŭ do, tŭ rài kis neh tam gơl, tam lơh ờ gam tai, dơ̆ lơh chờ tam lơh jai pha kung geh sền gàr bè dùl bơnah bơh bơhiàn niam chài niam bơnĕ. Ờ gam cèng gơtha ling klàng, dơ̆ lơh chờ neh geh mpồl bơtiàn tam gơl gơ gơs dơ̆ lơh Yàng ưn ngài, chờ hờp ƀòn lơgar lơngăp lơngai, halà chờ hờp kàl tam phan geh tơnhào uă. Tàm săp ntas hô hơng, tŭ lơbơn niam tŭ pràn kơl dang bơh săp ntas cing mồng dê, kra ƀòn A Yó, ơm tàm ƀòn Piơm, sàh Đak Đoa, càr Gia Lai, pà gĭt:“Dơ̆ lơh chờ tam lơh jai pha là dơ̆ lơh chờ ờs mờng bơh kòn cau Banhar bol añ dê. Dơ̆ lơh chờ do kơ̆p kờñ ală oh kòn kòn sau gĭt wă geh niam chài ờs mờng mờ sùm ơn prap sền gàr ală bơhiàn niam chài niam bơnĕ, làng bol ƀòn lơgar tam klăc bal, geh uă pràn kơl dang, lơh sa bơtàu tơnguh, phan tam geh tơnhào uă...”.

Dơ̆ lơh chờ tam lơh jai pha (Koh xa kơpô Tơdrăng) bơh kòn cau Bahnar dê ờ mìng là dùl broă lơh niam chài- đah hwềng lơm, mờ gam là tiah tờm nùs nhơm tàm tơrbŏ bal bơh rài lài do- tŭ do- rài tơnơ̆ do. Hơ̆ là tiah jờng rơ bơhiàn cau ling khin cha jak chài, tiah pơgồp bal mpồl bơtiàn mờ là cơng tàng niam ngan ai bơta pràn kis pràn kơl dang bơh niam chài jơi bơtiàn kòn cau Bahnar dê tàm tiah brê bơnơm dờng ơning ơnàng Tây Nguyên.

Cau mblàng K’ Hạnh/ Cau cih: Dơng

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC