Săp cing ntas nggồr chờ hờp tềng hơđơm sèng chi dờng tơlir niam kềng gah Ƀlàng dờng ngai 10/3 càr Dăk Lăk. Jơnau tam ya lơbơn niam mờ gùng đơs pơnđik iăt bơkah lơngồt ngan gơlơh bè geh pràn gơhòi gơ jà lơh làng bol mờ năc lòt gan ndrờm rlô jơng sền iăt. Mò Nguyễn Thị Oanh, năc lòt nhơl tus bơh càr Nam Định yal:

“Lòt ndo nhơl tìp lơh dròng cing jañ mồng Tây Nguyên dê den tàng añ sền tơn. Cing mồng Tây Nguyên là sồ dùl rao. Cing mồng Tây Nguyên tŭ lơi kung chờ hờp chờ hờn lơm”.

Ờ mìng is tàm ƀlàng dờng ngai 10 nhai 3 lơm, tàm pah dơ̆ lơh yàng, sa tềp, uă tiah anih lòt nhơl tàm Dăk lăk ndrờm lơh ală broă lơh niam chài đơs crih tam ya gơcèng uă bơhiàn niam chài niam bơnĕ is Tây Nguyên dê, bè: tìp măt lơh kwèng cing mồng, bơceh mòn phan ngui đơs crih, ñô tơrnờm, sa phan sa ală jơi bơtiàn dê…lơh ai năc lòt nhơl in ală bơta sền gŏ niam ngan mờ kah kờñ ngan. Bi Lý Thế Quân, năc lòt nhơl bơh ƀòn dờng Hồ Chí Minh gơlơh kah kờñ ngan mờ jơnau teh đờng lŭ mờ phan ngui đơs crih kòn cau dê tŭ tus Gùng sră kơphê Buôn Ma Thuột.

“Añ gŏ là jơnau lơh tàm bơrlŭ bal đah ală bơta lơh gơlik geh bơta lơh gơkờñ, tơnggŏ bơhiàn niam chài krơi is ù tiah ƀòn lơgar loh làng ngan, is ồn là niam chài cau Rơđê dê. Bơh ală săp đơs crih, jơnau đơs crih den pơnrơ ngan là ală săp đơs crih bơh ală bơyô dê gơ là pràn ngan, gơ là nggồr dờng ngan, gơ là brê bơnơm ngan. Bơta do añ gŏ là tàm ală tiah ờ geh”.

Ờ mìng năc lòt nhơl bơh ală ƀòn lơgar ndai lơm mờ ngan ală làng bol gam ơm kis tàm Dăk Lăk kung gŏ gơlơh niam ngan sơl gơ wèt mờ ală broă lơh niam chài đơs crih tam ya bềng bơhiàn niam chài krơi is Tây Nguyên dê. Bi Trần Thị Đan Phương, ơm tàm sơnah ƀòn Tân Lập kờñ ngan ală bơta lơi măt gŏ tồr kơno:

“Tàm Buôn Ma Thuột ờ gŏ kơlôi là gùt dar he geh uă ngan bơya niam ngan bè hơ̆. Kơ̆p kờñ là càr Dăk Lăk rơ̆p geh ală broă lơh niam ngan bè hơ̆ rlau tai ai uă hìu bơnhă in kờñ jòi gĭt tai den gŏ gơlơh chờ hờp, gơboh gơbài ngan”.

Tềl lời wơl niam chài bơh ală jơi bơtiàn ơm kis bơh yau dùl bă tiah dê là bơta tờm lơh gơlik gơs bơta niam is bơh lòt nhơl Dăk Lăk dê. Jòi lơh ală bơta ƀươn hơ̆, ală mpồl lơh broă tàm ƀòn lơgar do kung khin cha lơh gơlik geh ală sền gŏ niam ngan nàng gơhòi gơ jà mờ gơ dŏ jơng năc lòt nhơl bơh ală ù tiah bềng rùp să niam chài jơi bơtiàn dê.

Nàng bơta niam chài cing mồng Tây Nguyên, phan lời wơl niam chài ờ di pal bơna kòn bơnus dê geh pơn jăt tai ngui, lơh niam nùs cau năc in, ală nam do, càr Dăk Lăk neh sùm bơyai lơh pờ geh uă ơdŭ bơto dròng cing, tamya xoang… ai ală ơruh pơnu, kơnòm pa tào tàm ală ƀòn in. Ờ mìng iăt nàng git dròng cing, ală kơnòm do gam geh bơto nàng wă rơlao tai mờ kờñ gơboh ală phan lời wơl niam chài krơi is jơi bơtiàn dê.

Tàm dùl nhai do, tàm ƀùi drim, hìu niam chài mpồl bơtiàn ƀòn Kmrơng Prŏng B, càr Dăk Lăk kơno nggồr săp dròng cing bal mờ săp ñŏ, săp đơs. Mờr 30 nă kơnòm pa tào gơboh kờñ tŭ geh cau chài bơto dròng cing, bơh jơnau neh git lài tus mờ bơta chài dròng cing ngan, cing gle ha là bơsram dròng gơs dùl jơnau cing. Tus bal ơdŭ bơsram dròng cing do, oh Y Thiên Niê wă rơlao mờ jơi bơtiàn oh dê:

“Tŭ lài ngan bơsram gam ờ wă, ờ git dròng, geh cau pơgru bơto uă ngan, lơh niam wơl tŭ gơtìp tìs, den tàng tus tŭ do bol oh neh git dròng cing niam rơlao uă ngan. Ơdŭ bol oh chờ hờp ngan geh pơgru bơto bè hơ̆”.

Jăt ồng Y Wih Êban, Ƀí thư Ci ƀộ ƀòn Kmrơng Prŏng B yal, ơdŭ bơto dròng cing là nùs nhơm kờñ bal bơh uă cau dê. Nam do ơdŭ do geh gal ơruh pơnu, kơnòm pa tào tus bal neh geh cồng nha ngan.

“Pờ geh ơdŭ do kwang bàng tàm ƀòn chờ hờp ngan, gŏ ală oh jơh nùs, chờ hờp, uă oh ờ geh măt tàm khà măt lòt bơsram, mơya kung neh tus is sơl bơsram. Tŭ do gŏ là geh cồng nha bloh. Den tàng lơh ngan bơto tai, ờ mìng is ơdŭ do mờ tus nam tơnơ̆ di lah geh cồng nha bè do, den he pơgồp bal bơto tai tơn nàng niam”.

Bal mờ ơdŭ bơto dròng cing tàm ƀòn Kmrơng Prŏng B, gam geh dùl ơdŭ ndrờm bal sơl geh bơyai lơh tàm ƀòn Kŏ Siêr, sơnah ƀòn Buôn Ma Thuột. Bal mờ broă bơto dròng cing, là 2 ơdŭ tamya xoang bè ờs mờ tơnguh uă ai cau bơsram là cau ùr tàm 6 ƀòn gơwèt sơnah ƀòn Buôn Ma Thuột dê. Ală ơdŭ bơto dròng cing mồng mờ tamya xoang pờ ndrờm bal bơh nam 2019 tus tŭ do, neh hòi jà git nđờ rơhiang nă ùr ơruh klao pơnu tus bal, bơh tŭ hơ̆ pơn jăt tai lơh geh mờ “prăp gàr” nàng rơnàng kơnòm să làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau in gơboh kờñ rơlao tai mờ bơta niam chài ờs mờng. Neh đềt mềr mờ broă bơto dròng cing tàm uă nam do, cau chài Y Hiu Niê Kdăm, tàm ƀòn Mduk yal, bơta mờ ồng gơboh kờñ ngan là lơh bè lơi bơto nàng ƀuơn wă, ƀuơn kah ală ùr ơruh klao pơnu in. nàng bŭ lah geh lòt tus tàm tiah lơi den ală ơruh pơnu hơ̆ kung gam wă bè cing mồng mờ kung gam tus bal tàm mpồl dròng cing niam ngan.

“Bơto wơl ală bơta mờ he gam git bè ală bơta tờm bơh cing mồng dê, geh bal ală bơta niam bơnĕ ngan bơh cing dê, geh bal ơdŭ cau klao mờ ơdŭ cau ùr tàm pah tŭ kàl rơlô bơkang tus, bè hơ̆ añ gŏ là geh kwơ màng ngan, lơh jăt geh ală rơndăp broă prăp gàr bơta niam chài krơi is kòn cau Rơđê dê. Làng bol tàm ƀòn gŏ geh bơta kwơ màng, pơnyờ să ngan gơwèt mờ bơta niam chài krơi is jơi bơtiàn dê, lơh geh wơl ală broă lơh ñô sa dờng, lơh yàng, kah wơl ală bơta rài yau niam ờs mờng krơi is mờ mò ồng he neh lời wơl”.

Gơwèt mờ ơruh pơnu, kơnòm pa tào tus bal bơsram dròng cing, pah dơ̆ lòt bơsram là ală tŭ bơsram niam tài ală kơnòm geh jòi sền nàng git bè phan kwơ lời wơl niam chài mò ồng dê, git mờ dròng bơta phan krơi is bơh jơi bơtiàn dê. Gam gơwèt mờ ală cau chài kòn cau Rơđê, broă bơto uh, teh, dròng phan uh, phan teh, phan dròng ờs mờng là broă lơh bơh ală cau do dê lơh tơrbŏ bal nàng săp dròng cing, săp bơmoăt, jơnau đơs pơn đik… pơn jăt tai mpong săp bal mờ brê bơnơm Tây Nguyên dê.

Bol he gam iat dùl gơl uh kơ wào mờ đơs kưt bơh cau chài bi Y Đhin Niê, mat mờng hòi là bèp Ruin dê ơm tàm ƀòn Triă, sàh Ea Tul, càr Dăk Lăk dê uh mờ đơs. Bi là cau chài kơnòm să ờ huan geh ngan gam git yal khan Rơđê, git mòn kơ wào bơh yau kòn cau Rơđê dê. Cau chài bi Y Đhin yal, kơ wào ờ mìng là ding gle ờs mờng, mờ cèng tàm hơ̆ jơh dùl jơnau yal niam chài, sồr pal geh bơta nền nòn mờ git sap chài rơgơi. Dilah rơnàng cau kơnòm să ờ bơsram, ờ gàr den ală sap ntas bơh kơ wào, bơh đơs kứt, eirei rơp rơhời gơtìp roh huĭ:

“Uă cau sơnơng là mòn kơ wào ƀuơn, mơya mùl màl ờ di cau lơi kung gơtùi mòn, tài kờñ pal geh bơta chài git sap niam. Tŭ do, tàm ƀòn lơgar, uă cau chài dờng sơnam neh rơhời ờ gam tai, ai rơnàng kơnòm să den ndrờm bè mìng gam wơl dồ nă añ gơtùi mòn ală bơta đờng goòng do. Añ kung rơp bơto wơl kòn sau in bơta chài mòn kơ wào, nàng bơta niam chài krơi is kòn cau he dê ờ gơtìp roh huĭ, ờ gơtìp sang tĕ”.

Tàm hìu jòng tàm ƀòn Phơng, sàh Ea Tul, càr Dăk Lăk,c au chài ồng Y Khĭm Niê Siêng teh tơl sap cing, yal bol kơnòm dềt in iat bè ală ngai lơh chờ gơklŏ gơ crà, yal bè jơnau gơtha bơh tơl sap ntas dê. Gơ wèt mờ ồng, tơl sap cing là dùl jơnau nting tơngkah niam chài kòn cau Rơđê mìng geh kis tŭ geh bơto wơl. Ồng gơ lơh ờ suk ngan tŭ sền gŏ cau kơnòm să rơhời ờ gam git sap cing tai, den tàng neh lời jơh nùs tồr ai broă bơto wơl in:

“Cing là dùl bơta đờng goòng ờ gơtùi ờ geh tàmr ài kis ƀòn lơgar cau Rơđê dê. Cing mờng geh ngui tàm ală dơ̆ lơh yàng kuơmàng bè lơh yàng chờ sa piang kòi pa, ies ƀồc (pơgồp bal mờ sơng gơr), lơh yàng hòi dan pràn kơldang să jan ai cau neh geh lơh yàng mờ rơpu, kơnrồ in halà tàm dơ̆ lơh yàng mut hìu pa… Sap ntas cing dê gơ jat bal mờ tơl broă lơh niam chài, pin dờn bơh ƀòn lơgar dê. Cing ờ gơtùi tam cah is bơh rài kis mpồl bơtiàn. Bè hơ̆ den tàng, dilah cau kơnòm să tàm ƀòn ờ hềt git, den bol hi là ală cau lòt lài pal geh kơnòl bơto wơl nàng kòn sau in ờ huĭ bơhiàn niam bơnĕ mò pàng neh lời wơl”.

Bal mờ bơta kờñ gơboh mòn đờng goòng kòn cau, cau chài ồng Y Lương Niê, mat mờng hòi là ồng Thun dê ơm tàm ƀòn Triă, sàh Ea Tul, càr Dăk Lăk đềt mềr ngan mờ kơmbuăt Đing năm. Bơh ală sap uh moat jrùm bơh ies ƀồc dê tus bơta chờ hờp bơh dơ̆ lơh chờ dê, ồng sùm kơlôi sơnơng pal bơto wơl kòn sau in nàng sap đing năm sùm mpong ntas tàm mpồl bơtiàn:

“Rài yau, kơmbuat đing nam mìng geh uh tàm tŭ is ƀồc. Tŭ do, kơmbuat đing nam gam geh uh tàm uă dơ̆ lơh chờ ƀòn lơgar dê. Nàng sền gàr bơta niam chài krơi is do, bơta kuơmàng ngan rlau jơh là rơnàng cau kơnòm să pal bơsram mờ tàm pơn jat tai”.

Bơh sap uh kơ wào rơlĕ rơlùn, sap cing nggồr nggàc, tus sap uh kơmbuăt đing năm lơbơn niam… ală cau chài kòn cau Rơđê tàm càr Dăk Lăk gam lơh ngan nàng ală sap ntas krơi is kòn cau dê mpong ntas sùm tàm ƀòn lơgar. Khi mblàng wơl bơta kờñ gơboh mờ kơp kờñ cau kơnòm să git kờñ gơboh, git bơsram, gàr tĕ bơta niam chài is ồn kòn cau he dê.