VOV4.K’ho- Gơ wèt mờ cau Jrai đơs is kung bè ală jơi bơtiàn kòn cau Tây Nguyên đơs bal, dơ̆ bơyai lơh yàng ñô lir bông geh lơh jơh bal tàm mìr mờ tàm hìu bơh cau tờm hìu dê.

Jat bơhiàn bơh yau cau Jrai tàm càr Dăk Lăk dê, dơ̆ bơyai lơh yàng ñô lir bông bơh làng bol dê geh tam pà gơs 2 bơnah loh làng, dùl là bơnah lơh yàng, 2 là bơnah lơh chờ. Tàm bơnah lơh yàng geh 3 broă lơh tờm geh lơh yàng ñô lir bông tàm mìr, tàm hìu kù prap kòi, tàm hìu cau tờm dê. Lài mờ tŭ lơh yàng ñô lir bông tàm hìu, cau Jrai geh lơh yàng ñô lir bông tàm mìr. Ồng Kpă Chua ơm tàm kơnhoàl Ea H’leo, càr Dăk Lăk pà git: Tàm dơ̆ lơh yàng tàm mìr do, phan pơ dơng lơh yàng ai dơ̆ lơh yàng in mìng là drăp tơrnờm mờ iar: “Sùm den pah nam, lài mờ tŭ tơwès kòi, làng bol bơyai lơh yàng tàm mìr tơn. Lơh yàng tàm mìr, phan pơ dơng lơh yàng là 2 drăp tơrnờm, 2 nơm iar mờ dùl nơm bơngàn lơngô. Drăp tơrnờm dơ̆ 1 geh jơt tơn tàm mìr, ai dùl drăp tơrnờm den geh kơt tềng wĕ hìu kù, hơ̆ sồng geh 1 nơm bồ iar mờ nđar iar geh tồt tềng dùl nrăng chi tềng bơdìh mìr”.

Gơwèt mờ cau jrai, cau bơ jơu tàm broă lơh yàng sùm là cau wa dờng tàm jơi nòi. Tài do là cau geh gơnoar broă kuơmàng ngan tàm jơi nòi. Là cau dờng sơnam geh jơnau git wă mờ geh bơngă pin dờn bơh jơi nòi dê. Ồng Kpă Chua pà git tai: “Hơ̆ là wa dờng bơh hìu bơnhă, jơi nòi hơ̆ dê. Tài jơh ală jơi nòi bơh kòn cau Jrai dê ndrờm geh 1 nă cau bơ jơu, cau bơ jơu hơ̆ là wa dờng, cau dờng màng bơh hìu bơnhă dê”.

Cau bơ jơu rac ràng hòi dan dùl nam mìu càl niam tàm dơ̆ lơh yàng ñô lir bông (rùp ƀău Dăk Lăk)

Nàng bơnah lơh yàng geh lơh niam, bơh àng drim gờñ, cau tờm hìu bal mờ ală cau tàm hìu bơnhă mờ cau bơ jơu lòt tàm mìr, rơcang wil tơl phan pơ dơng nàng lơh bơhiàn lơh yàng huềng kòi tàm mìr. Tơnơ̆ tŭ phan pơ dơng lơh yàng bal mờ cau tờm lơh yàng neh wil tơl, cau Jrai geh bơyai lơh yàng piang pa tàm mìr lài mờ tŭ tơ wès kòi rềng rê tàm drong, tàm đam tàm hìu.

Tàm tŭ cau bơ jơu rac yàng, den cau bơ jơu geh tup 7 dơ̆ tàm drăp tơrnờm mờ rac hòi 7 nă yàng, geh: yàng ù, yàng trồ, yàng dà, yàng ròng siam, yàng dong gàr, yàng sền gàr mờ yàng ai pà kòi in mhar dùm, ai kòi in bơkah. Kuơmàng, tơnơ̆ ală jơnau rac yàng bơh cau bơ jơu dê, klau pơnu, ùr ơruh pràn kơldang geh rơlĕ rơlùn rơpua tơl sơn yùr kòi, ờ lơh tờm kòi gơtìp jê sồt, ờ tup tìs tus ală brah yàng, geh bè hơ̆ den kàl lơh kòi nam hơ̆ hơ̆ sồng gơs tơlir, tơnhàu geh uă.

Tŭ neh lơh sir broă pơ dơng lơh yàng, jat bơhiàn cau Jrai dê, cau geh jà ñô tơrnờm lài ngan là cau ùr tàm hìu bơnhă, tơnơ̆ hơ̆ jà pơ ùr mờ pô me bơh cau tờm kòi dê ñô bal. Tài cau Jrai jat jơi mè, bè hơ̆ den tàng, jơh ală broă gơ rềng tus broă lơh yàng ndrờm bơh cau ùr lơh lài lơm. Jat ồng Kpă Chua pà git, bơhiàn jà ñô tơrnờm pơn jat tai geh lơh tŭ cau pơn jat tai geh jà là cau tờm lơh kòi mờ bi klau bơh pơ ùr cau tờm kòi dê, tơnơ̆ hơ̆ tus nac geh jà bơh cau dờng tus cau dềt ñô tơrnờm, gơ tàm pơn jat sùm bè hơ̆ tus tŭ jơh den ơm: “Ñô sa tàm hìu kù tơn, sùm den cau ñô sa bơdìh, cau ñô sa jơh ngai hơ̆ tơn, chờ hờp bal mờ cau tờm tus tŭ trồ mang, jơh den hơ̆ sồng rê”.

Kung bè git nđờ bơhiàn lơh yàng ndai tàm nam, tàm bơhiàn lơh yàng ñô lir bông tàm mìr den cau Jrai kung jà oh mi, gơp bơyô tus chờ hờp bal, bal mờ gơp hòi dan ring lơngai, bơtuah bơtuài, hòm ram, wil tơl ai hìu bơnhă in bơh bơta geh mat khi dê: “He jà ală oh mi jơi nòi, gơp bơyô tus, sơlơ gal den sơlơ chờ hờp, sơlơ niam. Dơ̆ bơyai lơh yàng ñô lir bông nàng rơ cang tơ wès, ai ală cau tus chờ hờp bal là nting bơr kơp kờñ geh tơnhàu geh uă... Tŭ tus, dilah khi geh tơrnờm den khi cèng tus, ai dilah ờ geh den khi tus nàng chờ hờp bal”.

Ơruh pơnu cau Jrai rơ wah mờ rơpua ală sơnyùr kòi niam ngan rlau jơh nàng lơh bơhiàn lơh yàng ñô lir bông (rùp baodaklak.vn)

Tơnơ̆ tŭ lơh yàng ñô lir bông tàm hìu kù lơh sir, jơh ală cau klau, cau ùr bal mờ gơp lơh pòc kòi nàng tơmut tàm hìu kù prap kòi. Tơnơ̆ tŭ jơh pòc kòi den tơn jơh bơnah lơh yàng ñô lir bông tàm mìr. Dơ̆ bơyai lơh yàng ñô lir bông bơh cau Jrai dê là tŭ nàng làng bol in ưn ngài brah yàng neh ai pà làng bol tàm ƀòn in kàl lơh sa gơs tơlir, rài kis hờm ram. Mờ kung là tŭ nàng hìu bơnhă, gơp bơyô bal mờ jơi nòi bơ tòm tơrgùm, tam pà bal bơta chờ gờp geh dờp cồng nha lơh sa mờ hòi dan brah yàng pơn jat tai sền gàr kàl lơh kòi pơn jat tai trồ tiah mìu niam càl niam, lơh sa geh ƀuơn ƀuài.

Cau mblàng K’Duẩn