Tơnơ̆ kac màng nhai 8 nam 1945, rlau 90% làng bol Việt Nam ờ git sră. Sền gŏ “dùl jơi bơtiàn bơr ngơl là dùl jơi bơtiàn ờ pràn”, Củ tịc Hồ Chí Minh neh kĭ kơrnuat crơng gơs Nha Bình làng bol bơsram sră mờ lam lơh srơh tơn jơh bơta ờ git sră. Bơta do sơn đờm ai srơh bơsram sră ờ hềt geh tàm rài kah yau. Git nđờ tơlak nă làng bol tàm làm gùt ù tiah dà lơgar, ờ kờp sơnam lơi, cau lơi, ndrờm tus bal bơsram sră bè dùl broă lơh kờñ gơboh dà lơgar king crŭ. Srơh làng bol bơsram sră neh gơ gơs là sơm pòl ồs sòl pơnđàng bồ tơngoh bơsram sră, bơt bơtàu nùs nhơm lơngăp lơngai is mờ kơp kơnờm lik klàs bơh bơta bơrngơl gơla ai jơh gùt jơi bơtiàn in. Mò Đỗ Thị Khà ơm tàm gùng Trần Thái Tông, ƀòn dờng Hà Nội kah bè tŭ tơngai klo ngai lòt lơh broă, trồ mang den sòl đèng zờu lòt hờ hìu duh khoai ƀòn nàng bơsram sră: “Hìu bơnhă ờ geh rơpu, lòt pŏ ù, pŏ sre nàng tam kòi. Trồ mang den lòt bơsram ơdŭ làng bol bơsram sră tềng hìu duh khoai ƀòn Hậu. Sồr ală cau klau kơl ală tờm xoan dờng, mòn kơƀàng nàng bol hi in bơsram, ai cơ gĕ nggui den ờ geh, pal kơl gle, mòn cơ gĕ ai 4 nă cau in nggui bơsram. Tŭ hơ̆ bơsram mìng geh kơ ƀàng jù mờ kơr yong, rơhời neh git cih den hơ̆ sồng pà sră cih. Cèng đèng zờu nàng sòl, 2 nă cau dùl nơm đèng. Pơgru den geh đèng dờng rlau nàng sền kơ ƀàng gơ in loh”.

Kơnòm bơsram nggui bơsram kềng àng sòl đèng zờu dê mờ ală đèng dờng yồng rềp kơƀàng bơsram neh gơ gơs là rùp pơrya bơh ală ơdŭ bơsram bềng lìu nùs nhơm sơrlèt gan kal ke tŭ hơ̆ dê tàm làm gùt ù tiah dà lơgar. Ồng Nguyễn Phong Niên, Kwang geh jơng gơnoar cih Anih duh broă kơryan bơta ờ git sră lài do, pơgru tàm srơh làng bol bơsram sră tàm Yên Bái yau, tŭ do là càr Lào Cai pà git, ală ngai hơ̆, nùs nhơm bơsram sră hô hơng ngan. Jat jơnau hòi jà bơh Củ tịc Hồ Chí Minh dê “Ală cau neh git sră den bơto ală cau ờ hềt git sră in”, bulah gam bơsram ơdŭ 4 (pơgap 13 sơnam), ồng neh tus bal bơto pơlam nàng lòt bơto ơdŭ làng bol bơsram sră. Ồng kung gam kah loh làng ngan ală ngai bơto ală wa rơyàm să, tơl ơdŭ mìng mờr 20 nă cau mơya cau lơi kung bơsram tryăng ngan, geh nùs nhơm chờ hờp kac màng geh cồng nha mờ gŏ bơta kuơ bơh broă lòt bơsram dê. Ồng Nguyễn Phong Niên yal: “Bơta gơ kờñ bơh làng bol bơsram sră dê là uă cau tus bal, jơh gùt làng bol tus bal mờ bơsram tài bơta gơboh gơbài he dê, ờ di là dùl bơta dờng lơi mờ hòi jà. Jơh bal mờ broă bơto pal chờ hờp, pal là u, ư – bàr akhar is ồn, tài ư den geh kơn nuĕ kuĕ, bè hơ̆ den hơ̆ sòng cau kờñ, mờ lòt bơsram kung ƀuơn kah sơl. Là tài bơto cau dờng in den tàng pal bơta ơi is, ai rùp akhar nàng khi in ƀuơn kah”.

Tơngume mìng dùl lơm “Làng bol bơsram sră – sòl pơnđàng tơnơ̆ do” ràng tơlik mờr 160 pang rùp, sră nggal, phan lời kir geh tam pà gơs 3 bơnah, geh: Tơn jơh bơta bơrngơl gơla – dơ̆ tam lơh ờ geh sap ntas phàu bơrtoh; Bơta àng bồ tơngoh bơsram sră gơ rề uă; Bơh làng bol bơsram sră tus bơsram sră jơh rài kis. Kuơmàng tàm dơ̆ ràng tơlik dơ̆ do gam geh uă phan lời kir dơ̆ sơn rờp geh yal tơnggit cau sền in, pơn rơ bè: Sră cih bơta kơlôi sơnơng bơh ală kwang đơng lam bồ mờ cau geh bồ tơngoh bơsram sră dê rê lơh broă Làng bol bơsram sră… Ồng Nguyễn Văn Đoàn, Kwang lam bồ Bảo tàng kah yau dà lơgar đơs nền: “Srơh ờ mìng là dơ̆ hòi jà bơsram sră mờ hòi là bơta kah rơngal làng bol. Bồ tơngoh brồ guh is mờ nùs nhơm tam klac bal jơi bơtiàn. Ràng tơlik là gùng ai tơnggŏ wơl nùs nhơm hơ̆, nùs nhơm bơsram nàng gơ gơs cau, bơsram nàng drơng broă dà lơgar in, mờ kung là jơnau đơs nền bè bơta kuơ bơh bồ tơngoh bơsram sră, bơsram sùm gam bè ờs bơta kuơ, ngan là tàm broă lơh bơtàu tơnguh dà lơgar tŭ do”.

80 nam do, srơh làng bol bơsram sră ờ mìng là broă lơh tơn jơh bơta ờ git sră mờ gam lơh gơlik bơnàng jă ai bơto bơsram sùm in là dùl pơn yơu pơn rơ ngan ai dùl mpồl bơtiàn bơsram sră, bơsram sră jơh rài kis mờ tŭ do tơl nă cau kung gam tơngkah gơp. Nùs nhơm hơ̆ tŭ do gam geh gơ rề pràn ngan tàm rài sồ mờ srơh Làng bol bơsram sồ, bơto jơnau git wă, bơta chài sồ tus tơl rơnàng làng bol, pơgồp bơnah dong ờ cau lơi gơtìp lời wơl hờ ngkời tàm tŭ tơngai tam gơl sồ dà lơgar.