Nam bơsram pa neh sơn đờm, broă bơsram gơs ờ ru rơlao, mơya 17 nă cau tàm mpồl bơh mpồl dròng cing kơnòm dềt tàm ƀòn Pleiku Roh (sơnah ƀòn Pleiku, càr Gia Lai) kung gam ai tơngai nàng bơsram dròng ală jơnau cing. Cau chài Siu Thưm, deh nam 1983 kung gam lơh ngan rơndăp broă lơh tàm hìu nàng bơto ală kơnòm dềt in. Tàm 18 nam pờ ơdŭ bơto dròng cing ờ sa priă tàm ƀòn Pleiku Roh, ồng neh lơh gơs 3 mpồl dròng cing tàm ƀòn, ai cau dờng, ơruh pơnu mờ kơnòm dềt in. Ală mpồl dròng cing tàm ƀòn Pleiku Roh sùm ala măt càr Gia Lai lòt dròng tàm uă broă lơh yal bơta niam chài tàm lơgar mờ lơgar bơdìh. “Añ bơto ală kơnòm dềt in nàng tơnơ̆ do ală kơnòm dềt ờ huĭ, ờ roh. Añ lơh ngan lam ală kơnòm dềt, ală kòn dềt bơsram geh sùm bơta niam chài cing mồng mờ ală phan uh, phan teh, tamya xoang, nàng tơnơ̆ do di lah geh bơyai lơh chờ den neh geh mpồl lài; tŭ hơ̆ añ mìng tơrgùm bơto mhar, git lài nàng tus bal ală broă lơh chờ”.

Ngài mờ sơnah ƀòn Pleiku mờr 90 kơi sồ, sàh Tơ Tung, ƀòn tờm Cau khin cha jăk chài Núp dê, là dùl tàm ală bă ù pơnrơ ngan tàm broă prăp gàr bơta niam chài cing mồng. Tơl ƀòn làng bol kòn cau Bơnhàr tàm do ndrờm geh 1 mpồl dròng cing, lơh kis wơl broă dròng cing mồng ờs mờng tàm ală broă lơh chờ ờs mờng mpồl bơtiàn dê. Bơta kwơ màng ngan là tŭ do, tàm ală hìu nhă, cing kung gam là phan bơna kwơ màng, đềt mềr mờ jơi nòi. Bi Đinh Hdot kis tàm ƀòn S’Tơr, ngui 13 pang cing yau pà git: cing là phan tơrbŏ bal mờ yàng; prăp gàr cing là tơlik nùs nhơm ki ngàm mò ồng lài do. “Dùl bòr cing geh uă pang cing mờ bơta dờng dềt, jăt thơ̆k 5, thơ̆k 6, thơ̆k 7, thơ̆k 8, dờng ngan là thơ̆k 9. Ƀòn tŭ geh jun bao, lơh yàng kòi pa tàm lồi nam mờng ngui cing mồng nàng dròng, tamya, đơs pơn đik, dròng jơh ngai jơh mang tơn”.

Lòt bal mờ ală ƀòn tàm càr Gia Lai prăp gàr phan lời wơl, ồng Lê Thanh Sơn, Phó Ƀí thư Đảng ủy, Củ tịc Anih duh broă Làng bol sàh Tơ Tung pà git: broă prăp gàr mờ tơnguh bơta kwơ niam chài cing mồng geh ai là kơnòl tờm tàm broă bơtàu tơnguh lòt nhơl mpồl bơtiàn mờ lòt nhơl ƀòn lơgar bơh sàh dê. Jơnau lơh nền tàm pơrjum dờng Đảng ƀộ sàh tơngai lơh broă bơh nam 2025 tus 2030 neh lơh mùl màl jơh jơnau kờñ do mờ uă broă lơh mùl màl. Tàm tơngai tus, sàh rơ̆p bơyai lơh tus sền, kờp ală bòr cing yau; lơh wơl ală broă lơh ñô sa chờ ờs mờng krơi is bè ñô sa chờ gờm kòi pa, ñô sa rơpu, lơh yàng răc dan pràn kơl dang… nàng săp dròng cing pơn jăt tai mpong săp tàm rài kis mpồl bơtiàn; geh sùm broă bơyai lơh niam chài, ñô sa chờ dờng, mờ pơgồp bal tàm broă ai geh bơta tờm hòi jà cau năc tus. “Sàh geh broă rơndăp lơh nàng tơnguh ngai lơh chờ, ngai chờ bơh làng bol dê, bal mờ hơ̆ là bơyai lơh ngai chờ cing mồng, pơrlòng dròng cing, mồng nàng prăp gàr mờ tơnguh bơta niam chài krơi is, nàng jà ală hìu bơsram, anih bơto geh bơta pràn nàng bơto, bơto sồr pờ ơdŭ dròng cing mờ jà cau chài tus bơto lơh ntas cing”.

Gùt càr Gia Lai gam mờr 5 rơbô bòr cing mồng, 600 mpồl niam chài đơs crih pơgồp bal mờ cing mồng, tơrgùm git nđờ rơbô nă cau chài, cau ùr, ơruh pơnu kơnòm pa tào bal mờ kơnòm bơsram tus bal, tơnguh bơta kwơ phan lời wơl. Càr neh bơyai lơh uă broă lơh pơgồp bal broă prăp gàr niam chài cing mồng mờ bơtàu tơnguh lòt nhơl mpồl bơtiàn, bè ală Festival Cing mồng, broă lơh “Cing mồng lồi poh”, ha là “Rùp să niam chài, prăp gàr cing mồng” lơh geh wơl bơta niam tàm ƀòn tiah Tây Nguyên dê tàm pah tŭ drim ngai rơlô, ai geh bơta niam bơnĕ tàm phan lòt nhơl niam chài càr dê.

Bal mờ hơ̆, càr Gia Lai neh ai lơh jăt Ală jơnau neh lơh nền prăp gàr mờ ngui niam Ù tiah niam chài Cing mồng Tây Nguyên tơngai bơh nam 2023 tus 2025, tơrgùm tàm broă lơh geh wơl ală broă lơh chờ ờs mờng, pờ uă ơdŭ bơto dròng cing ai rơnàng kơnòm să in mờ lơh pràn broă yal phan lời wơl, nàng ai bơta niam chài cing mồng gơs rùp rài kis is tàm broă bơtàu tơnguh lòt nhơl càr Gia Lai dê, mờ dong kờl làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau geh tai rài kis broă lơh broă sa kơl jăp bơh phan lời wơl dê. Mò Lê Thị Thu Hương, Phó Kwang lam bồ Sờh Niam chài, Tàp pràn să jan mờ Lòt nhơl càr Gia Lai pà git, phan lời wơl cing mồng rơ̆p pơn jăt tai geh càr tơnguh rơlao tai tàm tơngai tus: “Càr neh ai lơh jăt Ală jơnau neh lơh nền prăp gàr mờ ngui niam bơta kwơ niam chài cing mồng tơngai bơh nam 2023 tus 2025. Tus do Sờh pơn jăt tai dan mờ Anih duh broă Làng bol càr tơlik rơndăp broă tơngai bơh nam 2026 tus 2030. Pah nam, Sờh kung gam dan mờ Anih duh broă Làng bol càr bơyai lơh pờ ală ơdŭ bơto dròng cing mồng, ai geh rơnàng tơnơ̆ git dròng cing mờ sùm sền wơl, dan Ƀộ Niam chài, Tàp pràn să jan mờ Lòt nhơl dờp khà jờng Cau chài bè cing mồng in”.

Tàm rài kis pa, tàm tiah jơi bơtiàn dồ êt nă cau càr Gia Lai, ală săp ntas dròng cing kung gam mpong ntas sùm sơl tàm rài kis, là cơng tàng tơnggŏ loh làng ai gùng lòt kơ̆ kơl jăp ngan in sền gàr bơhiàn niam chài krơi is bơh mpồl bơtiàn ală jơi bơtaìn Gia Lai dê. Phan lời wơl hơ̆ gam pơn jăt tai geh mpồl bơtiàn mờ ală anih lơh broă cíñ trị ƀòn lơgar prăp gàr mờ lơh gơrề uă pràn kơldang.

Kung ndrờm mờ càr Gia Lai, broă prăp gàr phan lời wơl niam chài cing mồng nàng tơnguh bơtàu lòt nhơl mpồl bơtiàn kung gam geh ală mpồl bơtiàn làng bol kòn cau Rơđê tàm càr Dăk Lăk tơnguh pràn. Bơto ală jơnau git wă dròng cing mồng mờ bơto sồr nàng mpồl bơtiàn “yal is” ală jơnau yal niam chài jơi bơtiàn dê, do là broă lơh mờ broă tơrlòng lơh Pơgồp bal phan lời wơl cing mồng Tây Nguyên tàm gùng lòt nhơl phan lời wơl neh geh lơh mờ lơh uă.

Pin dờn ràng tơlik ală jơnau cing tềng đăp năc lòt nhơl, den kŭp video, cùp rùp ală broă lơh niam chài mờ tam pà tàm ală gah tàm internet, bi Y Justin Adrơng, ơm tàm ƀòn Krơng Prong A, sơnah ƀòn Tân An, càr Dăk Lăk, brơn brào ngan. Bi Y Justin pà gĭt: “Añ geh bơsram bơta chài dròng cing mồng, mờ cùp rùp, kŭp video nàng yal tơngĭt uă cing mồng, geh kwơ uă ngan ai să tờm añ mờ ai jơh ală làng bol jơi bơtiàn tàm Tây Nguyên geh tàm ù tiah niam chài cing mồng do. Geh ală rùp hin halà bơta chài, broă lơh nàng kŭp video, cùp rùp gơtùi ai ală rùp hin hơ̆, video nàng bol añ in prap lời wơl mờ tam pà bal tus mờ tơl nă cau”.

Ngui rùp hin nàng yal jơnau yal niam chài bơh jơi bơtiàn dê, gam sơnđan là  Photo Voice, là dùl tàm ală bơta chài geh Kụk Phan lời wơl Niam chài, gơwèt Ƀộ Niam chài, Tàp pràn să jan mờ Lòt nhơl lam lơh tàm Dăk Lăk bơh lồi nam 2024 bơh broă lơh tàm tơrbŏ bal phan lời wơl “Ù tiah niam chài cing mồng Tây Nguyên tàm gùng lòt lòt nhơl Buôn Ma Thuột - Dăk Lăk”.

Ndrơm bal mờ hơ̆, cau bơsram gam geh tus bal mờ ală bơta chài dròng cing bơh sơn rờp tus tơnguh uă, lơh niam ală bơta ờ niam sùm tìp tàm dròng cing mồng, jòi gĭt tai bàr pe jơnau cing yau bơh kòn cau Rơđê dê... Ồng Y Bây Kbuôr, ơm tàm ƀòn Kmrơng Prong A, sơnah ƀòn Tân An, càr Dăk Lăk pà gĭt: “Lài do den ală jơnau cing bơh kòn cau Rơđê den ờ geh kơnau bơsram niam ngan bè dơ̆ do. Să tờm añ ngan ngồn gŏ rơnàng kơnòm să geh bơta gĭt wă uă rlau bè bơta kwơ màng bơh cing mồng kòn cau Tây Nguyên dê, ndrờm gĭt mờ bơsram ală jơnau cing bơh bèp ồng he dê lời wơl”.

 Broă lơh tàm tơrbŏ bal phan lời wơl ù tiah niam chài cing mồng tàm gùng lòt lòt nhơl là broă lơh tàm tơngume Rơndăp broă lơh 6, gơwèt Broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar bơtàu tơnguh lơh sa, mpồl bơtoàn tiah làng bol jơi bơtiàn dồ ết nă cau mờ tiah kơh bơnơm, tơngai bơh nam 2021-2030. Bal mờ Dăk Lăk, ală ơdŭ pơlam tàp kung geh bơyai lơh tàm ală càr Gia Lai, Kon Tum mờ Tây Ning, lời ai làng bol ală jơi bơtiàn dồ ết nă cau in. Broă mblàng yal wơl bơh ală chài geh bơta mờng chài rơ̆ ru mờ geh bơngă pin dờn tàm mpồl bơtiàn dê lơh, bơto pơlam nền nòn, geh bơta chài bơto, chài ràng tơlik. Jat Tiến sìh Nguyễn Thị Thu Trang, Hìu bơsram Đại họk Niam chài ƀòn dờng Hồ Chí Minh pà gĭt, bơta do dong làng bol rcang geh bơta gĭt wă, ngui niam phan lời wơl nàng lơh geh broă lơh sa, prap gàr bơhiàn niam chài: “Bơta tàm tơrbŏ bal đah ală mpồl bơtiàn geh bal phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna ndrờm bal, bơta tàm tơrbŏ bal đah ală rơnàng tàm dùl mpồl bơtiàn mờ mpồl bơtiàn geh jơnau đơs is bơh he dê, yal is ală jơnau yal niam chài bơh he dê. Rlau mờ cau lơi jơh, ngan là làng bol kòn cau Rơđê rơ̆p yal geh ală jơnau yal bè khi là niam ngan rlau jơh, gơ kờñ ngan rlau jơh, gơ hòi gơ jà ngan rlau jơh, ngan ngồn ngan rlau jơh, duh hồl ngan rlau jơh, kung bè geh wă is bơhiàn niam chài bơh làng bol kòn cau dê, lơh is pơn jat tai tàm pơrdờn bơhiàn niam chài bơh mpồl bơtiàn he dê”.

Ờ mìng tơnguh uă bơta gĭt wă bè prap gàr mờ ngui niam bơta niam chài bơh phan lời wơl ù tiah niam chài cing mồng Tây nguyên - bơta niam chài ờ di phan bơna bơh jơi bơtiàn kòn bơnus dê, broă tàm tơrbŏ bal phan lời wơl tàm gùng lòt lòt nhơl gam pơgồp bơnah lơh geh bơta pràn kis kơ̆ wền ai niam chài cing mồng tàm rài kis pa tŭ do dê. Ngui jơh ală bơta ƀuơn bơta pràn bè măi mok mờ internet, tơl nă cau gơtùi tơrgùm wơl, tàm tơrbŏ mờ lơh geh ală jơnau lờu wơl ngan ngồn bè rài kis bơh mpồl bơtiàn he dê, bơh hơ̆ pơgồp bơnah lơh niam rlau tai broă sền gàr ală bơhiàn yau niam bơnĕ ngan bơh jơi bơtiàn dê.