Tàm hìu jòng bơh yau, kềng bơnhă ồs hơng mờ drăp tơrnờm bơ tòm tơrgùm mat ngai bồ nam pa, Nghệ ñân ưu tú ồng Y Wang Hwing, ơm tàm ƀòn Tría, xã Ea Tul, kơnhoàl Cư Mgar, càr Dăk Lăk rơlĕ rơlùn uh kơ wào mờ đơs Kưt. Tơngume jơnau đơs pơnđik là nting tơngkah kòn sau pal git kơlôi rơcang lơh broă, bơtàu tơnguh lơh sa, bơt bơtàu ƀòn lơgar pas sơm, niam bơnĕ. Jơnau đơs pơnđik rơlĕ rơlù bè đơs jơnau kơlôi tàm nùs mờ kung kờñ nting tơngkah tai.

Gùng đơs Kưt là dùl tàm ală gùng đơs bơh tàm sơrbŏ jơnau dê, dà kòn cau Rơđê hòi là Klei duê. Jat hơ̆, Klei hơ̆ là jơnau đơs, Duê hơ̆ là tàm sơrbŏ. Klei duê là jơnau đơs geh bơta tàm sơrbŏ mờ gơp mờ ală sap đơs geh bal jơnau halà mờ ală jơnau đơs geh akhar ndrờm bal cau Rơđê dê. Geh đơs tàm jơh ală bơta cih sră bơh yau bè: yal yau, jơnau rac yàng, adat bơhiàn, jơnau lùp, đơs khan, kưt, eirei. Tơngume đơs tus tơl gah bơh rài kis mpồl bơtiàn dê, geh tơrgùm mờ bơto wơl bơh rài do tus rài ndai.

Jơnau đơs tòng bơr ờ duh pal geh anih nàng đơs, gơtùi đơs tàm tŭ ơm rlô tơnơ̆ tŭ jơ lơh mìr, tŭ lòt àñ dà, tŭ oh mi, gơp bơyô rềp mềr tơrgùm mat kềng drăp tơrnờm halà tŭ cau kra nting tơngkah kòn sau. Tŭ đơs den gơtùi geh tai đờng gòng halà geh đơs mờ uă bơta krơi is. Cau đơs gơ wèt tàm nùs tồr, jơnau kờñ đơs, ù tiah mờ bơceh gơs ală sap, ală gùng đơs mờ jơnau đơs rơlĕ rơlù nàng cau iat in ƀuơn iat, ƀuơn kah. Tài bè hơ̆ den tàng bulah ờ git cih, ờ git sền sră, ờ hềt geh bơsram khat dùl ơdŭ lơi, mơya 2, 3 nă cau kơnòm să geh bơta chài kung gam git jơh mờ gơtùi đơs ală jơnau khan, kưt, eirei geh tơngume jòng ngan, đơs yal jơnau bơh mang do tus mang ndai hơ̆ sồng jơh. Bè bi H’Nai Niê, ơm tàm ƀòn Phơng, xã Ea Tul, kơnhoàl Cư Mgar, càr Dăk Lăk: “Añ iat tơl gơl mờ đòm đơs. Lòt tềng lơi añ kung đơs tơl gơl lơyah nàng kah mờ git bơta chài đơs. Añ mìng git đơs mờ broă kah tàm bồ tơngoh bè hơ̆ lơm gơ dê, añ ờ git sră den tàng ờ gơtùi cih. Jơnau đơs tòng bơr, ngan là đơs tòng bơr bơh yau den añ geh bơto wơl kòn sau mờ oh mi jơi nòi in cau lơi kờñ bơsram mờ đơs nàng kòn sau he in tơnơ̆ do iat mờ git”.

Cau Rơđê ki ngàm ngan ală cau git uă bè sơrbŏ jơnau, neh geh jơnau nrĭ là: Cau geh mbùng yàng pà/ Bơr yàng mòn/ Tồr đềt kơ̆ mờ bồ/ Là cau geh chài đơs kưt, eirei. Cau đơs sơrbŏ jơnau là cau git wă bè niam chài, bơhiàn bơh yau, chài đơs mờ jak ngan ngui jơnau đơs, mblàng wơl dùl bă jak chài mờ lơyah ală mờng chài neh geh tơrgùm bơh uă rơnàng. Hơ̆ digơlan là mờng chài bè trồ tiah, ù tiah, bè broă sền trồ tiah mìu tơngai, nhơt, chi che, sềm klàng nàng git kàl sih tam, pik tơ wès, sền ngai niam, ngai ờ niam. Kung digơlan là mờng chài bè mpồl bơtiàn mờ kòn bơnus, bè bơta chài tàm boh bơr tàm hìu bơnhă mờ mpồl bơtiàn, bơhiàn bơh yau. Bơtuah geh klo đơs yal yau bơh tŭ gam dềt, tus tŭ do, nghệ ñân kơnòm să Y Đhin Niê ơm tàm ƀòn Tría, xã Ea Tul, kơnhoàl Cư Mgar neh git jơg mờ gơtùi đơs 2, 3 jơnau yal yau bè jơnau klau Dam Yi, jơnau yal yau Y Kung Y Dang: “Añ geh iat bè ală jơnau pơnđik jat yàng sơrbŏ jơnau đơs bơh ồng mò dê, ală jơnau yal yau den añ kờñ ngan. Să tờm añ dê mìng geh ală wa nghệ ñân dờng sơnam bơto wơl dùl bơnah lơm gời, kờñ bơsram tai uă mơya ờ geh cau lơi bơto tai. Añ kung kờñ prap gàr ală jơnau đơs tàm sơrbŏ do, prap gàr mờ bơto wơl ală jơnau yal yau, bơta chài sơrbŏ jơnau bơh ồng mò dê kòn sau in”.

Tàm Dăk Lăk tŭ do kung gam ua wnghệ ñân git mờ jơh nùs prap gàr đơs tòng bơr bơh cau Rơđê dê, tàm hơ̆, tàm xã Ea Tul, kơnhoàl Cư Mgar, tiah geh sền là “Tiah tờm” bơh niam chài bơh yau cau Rơđê dê, tŭ do geh rlau 300 nă nghệ ñân git đơs tòng bơr mờ đơs pơnđik. Bơh lòt sền, jòi tơrgùm, Sở Văn hóa- Thể thao mờ Zu lịc càr Dăk Lăk neh rơ wah Ea Tul nàng lơh sră nggal jak chài bè phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna kâp dà lơgar gơ wèt mờ bơta cih sră mờ bơr tàm sơrbŏ jơnau. Mờ broă geh Ƀộ Văn hoá, Thể thao mờ Zu lịc dờp đơs tòng bơr bơh cau Rơđê kơnhoàl Cư Mgar dê là phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna kâp dà lơgar tàm kơrnuat sồ 1840, ngai 04/8/2022, neh lơh gơlik bơta kơp kơnờm nàng bơta niam chài do geh prap gàr mờ ngui niam rlau tai tàm ƀòn lơgar. Ồng A Mang, Phó kwang atbồ Cơldŭ niam chài- yal tơnggit jơnau kơnhoàl Cư Mgar, càr Dăk Lăk pà git: “Mờ broă đơs tòng bơr geh yal là phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna kâp dà lơgar, bol hi sơlơ jơh nùs mblàng yal ai làng bol in sền gàr niam chài bơh yau, bơto wơl kòn sau in đơs tòng bơr nàng prap gàr wơl niam chài kòn cau dê”.

Cau Rơđê geh jơnau đơs “Rài kis ờ geh sap đơs khan, sap đơs kưt, eirei bè piang sa ờ tơl boh, ai gŏ bơta kuơmàng bơh đơs tòng bơr dê tàm rài kis mờ niam chài cau Rơđê dê. Ờ mìng là broă lơh niam chài ƀòn lơgar, cau Rơđê gam ngui đơs tòng bơr bè dùl anih prap ơn bồ tơngih git wă niam chài, nàng tàm boh bơr, đơs bè bơta kơlôi sơnơng, pơyua bơta kơp kơnờm mờ nting tơngkah kòn sau, bơto wơl ală rơnàng cau in mờ jơnau đơs niam ngan.