VOV4.K’ho- Tàm jơnau pơnđik kòn cau Jarai, bơdìh mờ tơngume bè lơh broă, lơh sa, bơta tàm kờñ ùr klau, jờng rơ bơta niam ƀòn lơgar, gam geh ală jơnau pơnđik ai tơnggŏ nùs nhơm kac màng dờng màng ngan. Tàm rài tam lơh dră wơl bol sò tơm Mỹ tơngklàs dà lơgar, kơnhoàl Sa Thầy, càr Kon Tum là tiah tam lơh cui rơcai ngan. Làng bol ală jơi bơtiàn kòn cau tiah do neh dùl nùs jat Đảng, jat kac màng, bal mờ gơp kong kal ke, tam lơh tơngklàs ƀòn lơgar. Nùs nhơm hơ̆ ờ mìng geh cih wơl tàm sră cih kah yau mờ gam kis sùm bơh ală jơnau pơnđik cau Jarai dê tai.

Bol he gam iat dùl gơl jơnau pơnđik Tam klac bal dră wơl bol sò tơm bơh mò Y Vol đơs tàm dơ̆ jòi tơrgùm jơnau pơnđik bơh Anih jơnau đơs Việt Nam lơh broă sùm tàm tiah Tây Nguyên dê. Tơnơ̆ tŭ tơn jơh bơnah đơs pơnđik he dê, mò Y Vol neh yal bè bơta bơh tài bơceh kung bè tơngume bơh ală jơnau pơnđik do dê bè do: “Añ đơs ală jơnau pơnđik do bơh tŭ pa tơngklàs, tŭ hơ̆, pơ ùr bi klau añ dê bơto añ đơs pơnđik. Tŭ do, pơ ùr bơklau añ dê neh ờ gam tai, tŭ hơ̆, pa tơngklàs, pơ ùr bi klau añ bơto añ đơs pơnđik bal mờ mpồl đơs crih tamya. Añ kah wơl pơ ùr bơklau añ dê tus bal tàm mpồl tơngklàs lòt đơs crih tamya ai ling tàm brê in, tus bal kac màng, pơn jờng nùs nhơm tam lơh mờ bol sò tơm tơngklàs ƀòn lơgar. Pơ ùr bi añ dê bơto đơs pơnđik mờ geh uă jơnau kah kir tàm tơngai tam lơh dră wơl bol sò tơm. Kung bè hơ̆ den tàng, añ kơp kờñ bơh jơnau đơs pơnđik nàng yal wơl tŭ tơngai kal ke, nàng kòn sau in kah wơl ală jơnau kir sơnrai bol hi dê lài do mờ gàr sùm bơhiàn niam bơnĕ hơ̆”.

Mò Y Vol

Gơtùi đơs, dơ̆ kup sap đơs pơnđik pa do bơh Anih jơnau đơs Việt Nam lơh broă sùm tàm tiah Tây Nguyên dê là dùl dơ̆ tơrgùm bơta krơi is kòn cau dê. Ală jơnau pơnđik kup sap tàm Plei Chốt, thị trấn Sa Thầy, kơnhoàl Sa Thầy, càr Kon Tum bơh ală làng bol lơh broă sa đơs. Khi ờ hềt mờng đơs tàm anih mờng chài dờng kung bè ờ hềt geh dờp mat sơnđan Nghệ ñân. Mò Y Vol pà git, ală jơnau pơnđik geh bơceh mờ mblàng wơl mờ bơr geh kuơ niam ngan mờ geh kuơ dờng ngan tàm broă bơto bơtê bơhiàn kac màng: “Ală jơnau pơnđik do là bơh cau Jarai tàm ƀòn Chốt dê. Añ đơs kòn sau in nàng khi in git sền gàr jơnau pơnđik kòn cau Jarai dê, ờ lời gơtìp roh huĭ, tus tŭ do kòn sau pal bơsram wơl. Uă cau Jarai tŭ do ờ git đơs pơnđik rài tam lơh dră wơl bol sò tơm Mỹ tơngklàs dà lơgar. Ală jơnau pơnđik hơ̆, tŭ tơngai kal ke tài bơh tam lơh lơh aniai. Cau đơs pơnđik nàng yal bè ală bơta bòl glar, kal ke neh lòt gan, nàng rơnàng tơnơ̆ do in kah tus. Tŭ tơngai kal ke jơgloh tơhìr, ờ geh piang nàng sàu tàm brê, mìng tờ bùm tung sa gơ in ram ndul. Tờ bùm tung nàng sa kis jơh ngai, ală tŭ tơngai jơgloh tơhìr, kong kal ke nàng tam lơh dră wơl bol sò tơm, ờ geh piang nàng sàu. Bulah uă cau neh phi să mơya kung gam pơn jat tai brồ guh”.

Mò Y Vol đơs jơnau pơnđik kac màng

Jat mò Y Vol đơs, tàm rài tam lơh, ală jơnau pơnđik geh kuơ pơn jờng nùs nhơm dờng ngan, pơn jờng kwang bàng, cau ling mờ jơh gùt làng bol tus bal tam lơh, tơngklàs ƀòn lơgar. Mò Y Vol ai jơnau lơh pơn yơu mùl màl: “Mùl màl den ală jơnau pơnđik jờng rơ kwang bàng bè “Amai kuang bàng”, hơ̆ là jờng rơ oh mi cau ùr lơh broă lơh kwang bàng tàm rài tam lơh kac màng. Kwang bàng mblàng yal tus bal kac màng kờñ dà lơgar he geh tơngklàs, sền gàr kơ̆ lơngap lơngai is jơi bơtiàn. Pơn yơu bè dùl gơl tàm jơnau pơnđik “Ơ ùr kwang bàng kac màng” bè do:

Ơ ùr kwang bàng, jòi bau den pal jòi cau ling

Ơ ùr kwang bàng, jòi bau bal jòi tàm ƀòn trung đội

Ngai mang sùm ơm tàm ƀlàng sre

Ngai mang sùm ơm tàm brê

Ơ ùr kwang bàng, tê ià ƀàu phe lòt tai,

Ơ ùr kwang bàng, ngkời àñ sră nggal ndơp ndơr

Ơ ùr kwang bàng, lòt bơ tòm tơrgùm cau klau cau ùr

Ơ ùr kwang bàng git mblàng yal den làng bol jat…”

Bàr, pe jơnau pơnđik bơh Anih jơnau đơs Việt Nam lơh broă sùm tàm tiah Tây Nguyên dê tơrgùm geh tàm kơnhoàl Sa Thầy, càr Kon Tum kung ai tơnggŏ bơta pin dờn, bơta kơp kơnờm ring lơngai bơh ală rơnàng làng bol dê. Mò Y Vol pà git, ală bơta kơp kờñ geh đơs tàm jơnau pơnđik neh gơ gơs ngan ngồn tơnơ̆ ngai tơngklàs dà lơgar: “Tàm càr Kon Tum, bol hi đơs pơnđik nàng tus bal srơh tam lơh tơngklàs, kờñ dà lơgar in tơrgùm dùl, kờñ làng bol in geh khat gơboh, geh hìu niam, rài kis pas sơm; kờñ jơh tơl nă cau ndrờm chờ hờp, lơngap lơngai, khat gơboh lơh mìr, bơtàu tơnguh lơh sa mờ geh uă priă jền, phan bơna. Geh priă bơh lơh sre, lơh mìr khat gơboh, tam kơphe, tam kòi, rài kis hờm ram, gơboh gơbài. Bơh ngai tơngklàs tus tŭ do, rài kis chờ hờp ngan, kơnờm geh kac màng bơto bơtê mờ lam lơh”.

Ală ù tiah kah yau, lời wơl tềl ală dơ̆ tam lơh khin cha jak chài bơh ling klàng mờ làng bol he dê tàm dơ̆ tam lơh dră wơl bol sò tơm Mỹ tàm ù tiah Sa Thầy, càr Kon Tum kung neh mut tàm jơnau pơnđik cau Jarai dê dùl bă niam ngan. Mò Y Vol pơn iờ să ngan bè bơhiàn kac màng bơh ù tiah Kon Tum dê gơ jat bal mờ tơl bơ nơm, tơl dòr mùl màl bè ù tiah jơnhua 995 Chư Tan Kra, ƀlàng rơndeh par ing Kleng: “Ală jơnau pơnđik jờng rơ ală bơnòm bè Chư Kuh, Chư Krah, Chư Yan. Hơ̆ là ală dòr ƀòn bol he dê. Lời añ đơs dùl gơl nàng bơyô in iat yơ:

Ơ dòr bơnơm Chư Yan là dòr tam lơh lài ngan bơh ƀòn lơgar dê

Ơ dòr bơnơm Chư Kuh là dòr pal kah ngan, tiah bơ tòm tơrgùm tơl nă cau

Ơ dòr bơnơm Chư Tan Krah, cau Chư Tan Krah  sùm kah ală cau ling

Yan ơ Yan, Chư Yan đơs jơnau lam lài, Chư Kuh tus dòr Chư Krah,

Ơ oh mi he dê, bal mờ gơp lam lài tĕ, ơ ală oh mi lơi,…”

Ờ hềt di là nghệ ñân, ờ mờng đơs tàm ală anih bơyai lơh mờng chài dờng, mơya cau Jarai ơm tàm ƀòn Chốt, thị trấn Sa Thầy, kơnhoàl Sa Thầy, càr Kon Tum là ală cau chài gam prap gàr uă bơta kuơ niam chài tàm rài kis jơi bơtiàn kòn cau dê. Kuơmàng, nùs nhơm kac màng bơh làng bol ală jơi bơtiàn kòn cau tiah do, ờ mìng geh cih wơl tàm sră kah yau, mờ gam kis sùm bơh ală jơnau pơnđik.

Cau mblàng K’Duẩn