Tàm gùl ù tiah brê bơnơm Đăk Tô, càr Quảng Ngãi, mpồl nac lòt nhơl lơgar ndai gơ lơh gơ kờñ ngan tŭ geh sền, iat kơno sap ntas gơ mpong ngan bơh đờng Klông Pút dê – bơta đòng goòng krơi is ngan bơh cau Sơdàng dê. Ală mpàng tê mum wơl, tàp rềp bơr ding đờng dê, lơh gơlik sap ntas gơguh gơmù niam ngan, bè pơrlai kah tơl bơta sền git să jan dê, lam cau iat mut tàm ù tiah sap ntas gơ bơrlŭ bal đah kòn bơnus mờ trồ tiah, brê bơnơm.

Gơ wèt mờ cau Sơdàng, đờng Klông Pút ờ mìng là dùl bơta đờng goòng, gơ gam cèng jơh dùl bơta pin dờn cèng bơta niam chài gơ jat bal mờ broă lơh suơn, lơh mìr. Jat bơta kơlôi sơnơng bơh làng bol dê, ală ding gle geh ngui nàng mòn đờng kung là tiah ơm crŭ bơh “Mè kòi dê”. Cau bơceh jơnau đơs crih – cau chài jak ngan ồng A Duh – Cau lam bồ Mpồl đơs crih tamya càr Kon Tum yau lài do pà git, ală ding bơh đờng Klông Pút dê cèng sap ntas ndu gơn rơh ngan bơh brê bơnơm dê: “Bơta kơlôi sơnơng bơh cau Sơdàng dê là ding gle, ding kơrla gơ cèng huềng, hơ̆ là “Mè kòi” ơm tàm hơ̆. Tàm tŭ ngui, geh bơta lơi kuơmàng ngan rlau jơh cau kung ơn tàm ding lơm. Ală ding gle prap gar kòi. Cau ià ding lòt tùc kòi, hơ̆ sồng cau ơn kòi tàm ding. Broă ơn kòi tàm ding là tài cau ki ngàm gar kòi. Jơng ding dơp gar kòi, kòi ơm tàm dơlam ù, bơh hơ̆ gar kòi rơp hòn gơs. Bè hơ̆ den gar kòi mờ ding kơrla gơ tàm bơrlŭ bal mờ gơp. Làng bol he ki ngàm ngan ding gle, ding kơrla. Tŭ tùc tam kòi mờr jơh tàm ding den bol he klo sap gơ ntas “khung, khung khung” tàm mìr. Gơ mpong gơs sap ntas, bè sap gùng đơs crih. Bơh hơ̆ den cau koh jòng, lơyah, dờng dềt krơi is nàng mòn gơs đờng”.

Đờng Klông Pút tàm niam chài cau Sơdàng dê gam geh uă bơta niam ndai tai. Bol he iat tĕ cau chài ồng A Blôih ơm tàm ƀòn H’ring, sàh Cư Mgar, càr Dăk Lăk yal wơl dùl jơnau niam ngan: “Ồng mò rài yau yal wơl là: Neh jŏ ngan bloh, geh dùl hìu bơnhă cau Sơdàng ne, tŭ tus nhai tơ wès, mè bèp tơngkah 2 nă kòn he dê sền hìu nàng mè bèp lòt tàm mìr, sền gàr phan tam – ting bơ trơh phan sa aniai. Ờ geh mè bèp tàm hìu, 2 nă oh mi moat jrùm ngan mờ ñìm. Trồ sơlơ tŭ sơlơ jrô bơnang, tàm nùs 2 nă oh mi sơlơ kah mè bèp uă ngan. Ùr bi ai dùl nơm ding mờ koh kồ 2 đah, ơn ding kềng bơdìh hìu. Trồ mang, trồ nisơna geh càl khồm pràn, nisơna bàr nă oh mi klo sap ntas gơ mpong bơh ding kơrla. Bàr nă oh mi ai lơh krơi sơ ƀơi ngan mờ ai ding kơrla hơ̆ tàp tê đah bơdìh ding, den klo geh sap ntas gơ mpong wơl. Bơh hơ̆, 2 nă oh mi lòt koh tai bàr pe nrang ding kơrla jòng, lơyah, dờng dềt krơi is mờ sap bơh tơl ding hơ̆ dê kung gơ mpong ntas gơguh, gơmù, jòng, lơyah krơi is sơl. Kung tài bơh sap ntas “pút pút”, tŭ hơ̆ den bàr nă oh mi neh sơnđan đờng do là Klông Pút. “Klông” geh gơtha là ding, “pút” geh gơtha là sap ntas gơ mpong bơh ding kơrla”.

Jat cau bơceh jơnau đơs crih ồng A Duh, bơta is ồn là lài do, đờng Klông Pút mìng lời ai cau ùr in nhơl, tài gơ gơ jat bal mờ gơnoar broă “rơpua huềng kòi” bơh cau ùr dê tàm niam chài cau Sơdàng dê. Sap ntas bơh đờng Klông Pút dê geh đơs là dong “rơpua” huềng kòi, ai kàl lơh sa tơnhàu geh uă. Cau ùr nhơl đờng Klông Pút tàm ală dơ̆ lơh chờ kuơmàng bè lơh yàng chờ sa piang kòi pa, lơh chờ bòng dà mờ tàm rài kis pah ngai nàng lơh nùs nhơm in sơlơ hô hơng rlau. Cau bơceh jơnau đơs crih ồng A Duh mblàng: “Cau Sơdàng kơlôi sơnơng là, ală phan kuơmàng prap ơn tàm ding mìng geh cau ùr tàp den phan hơ̆ gơtùi gàr jŏ tàm ding. Dilah lời cau klau in tàp ding den yàng kòi rơp par roh. Den tàng, cau klau ờ geh tàp đờng Klông Pút. Mìng geh cau ùr tàp ding đờng den yàng kòi rơp sùm iat mờ kờñ ơm sùm tàm ding hơ̆. Jơnau kơlôi sơnơng bơh mò pàng he dê rài yau là bè hơ̆”.

Ală sap ntas bơh đờng Klông Pút dê ờ mìng lơh gơs ală bơta bơrlŭ sap ntas krơi is tàm bơta tàm bơrlŭ bal sap ntas dờng ơnàng bơh brê bơnơm Tây Nguyên dê, mờ gam lơh gơlik bơta kờñ bơceh ai uă cau bơceh jơnau đơs crih in kơlôi sơnơng, rề ơnàng mờ bơceh uă jơnau đơs crih mìng dùl, nhơl bơrlŭ bal lời ai đờng Klông Pút in. Cau chài jak ngan ồng Vũ Lân – Cau lam bồ mpồl đơs crih tamya kòn cau càr Dăk Lăk lài do kung là cau lời uă tŭ tơngai kơlôi sơnơng mờ mòn ală bơta đờng goòng kòn cau tàm Tây Nguyên pơn yờ să ngan đơs là, Klông Pút là dùl tàm ală đờng goòng krơi is ngan rlau jơh tàm dunia: “Bơdìh mờ gùng đơs crih geh sap tờm, hơ̆ là gùng đơs crih geh sap hơ đang mờ hơ đơm, geh bơta bơrlŭ bal ală sap ai gùng đơs crih hơ̆ in den cau kơlôi sơnơng gùng đơs crih hòi ing là gùng đơs crih uă sap, uă bơta gơguh gơmù. Klông Pút kung là dùl tàm ală bơta đờng goòng ai tơnggŏ bơta uă sap, uă bơta hơ̆. Mờ ală bơta bơrlŭ bal sap hơ̆ gơ tàm bơrlŭ bal nisơna ngan, mơya gơ kung gam ơm tàm ală sap krơi is tàm gùng đơs crih jơi bơtiàn hơ̆ de. Mờ bơh bơta hơ̆, uă ngan nac ală lơgar bulah bol he lơh tàm lơgar Việt Nam ai nac ală lơgar in halà bol he nhơl Klông Pút tàm ală lơgar mờ bol he tus den khi ndrờm sền Klông Pút là dùl tàm ală đờng goòng krơi is ngan rlau jơh dunia, mờ bơta krơi is hơ̆ là tàm bơta cau chài nhơl đờng Klông Pút ờ tup tê tàm đờng”.

Đờng Klông pút ờ ƀuơn mìng là phan teh kòn cau lơm mờ gam là jơnau tàm nùs nhơm bơh kòn cau Sơdàng dê. Săp ntas geh uă gùng đơs bơh rài kis rềp mềr mờ sre mờ mìr, là dang che tam klăc mpồl bơtiàn. Cau chài jak Y Sinh- ùr đảng viên pơn rơ jak kòn cau Sơdàng ơm tàm sàh Đăk Tô, càr Quảng Ngãi neh lời uă nùs nhơm nàng bơto bơtê wơl gùng đơs crih bơh yau, tàm hơ̆ geh đờng Klông pút ai rơnàng kơnòm să in. Gơ kram tàm ală dơ̆ lơh chờ bơh ƀòn lơgar dê, bè: lơh yàng ñô lir bông, dơ̆ lơh Yàng sa rơpu, duh khoai Yàng dà mbòr..., ală gùng đơs pơnđick, săp ntas cing mờ săp ntas đờng Klông pút neh gơ mŭt tàm poăc mhàm Y Sinh dê. Mò pơn dềt să pà gĭt: “Lài do, tŭ gam dềt, añ sùm bal mờ ală bi jat mè bèp lòt tàm mìr. Tŭ ơm rlô klo ngai, tàm hìu rơnŭ, iăt ală bi bơto tàp đờng Klông pút. Gĭt nhơl phan teh ờs mờng añ pơn yờ să ngan, kung kơnờm săp ntas bơh gle, đơr do ngui nàng ting bơtrơh phan brê jàñ lơh aniai phan tam. Añ geh dùl ết bơta chài den tàng añ bơtoah ngan ngui gĭt phan teh jơi bơtiàn he dê”.

Cau chài Y Sinh gơtùi ngui uă bơta phan teh jơi bơtiàn, mơya mò kung gam kờñ ngan mờ đờng Klông pút, tài bơh hơ̆ là tiah crŭ bơh “Mè kòi dê” cèng tus bơta hờm ram, gơboh gơbài mờ lơngăp lơngăp lơngai. Jat mò, nàng geh săp ntas gơ hoăc ngan, pơniang hwềng nùs den cau nhơl kờñ pal geh uă tŭ tơngai bơsram tàp, mờ nggui kun bŭt pơgồp bal tàp 2 mpàng tê tàp, lơh geh gùng nhơm kơ̆ ngan den hơ̆ sồng geh săp ntas pràn ring, geh gùng ntas krơi is: “Jat bơhiàn kòn cau Sơdàng là añ pal lơh ngan bơto tơngkah, bơto pơlam ai oh kòn in. Dilah oh kòn kòn sau bol he geh dồ ết bè bơta chài nhơl phan teh kòn cau den bol he pal mblàng wơl ai khi in, gàr tĕ hwềng bơh phan teh jơi bơtiàn dê. Să tờm añ, añ lòt ràng tơlik drơng broă uă tiah den khi gĭt tus mờ añ, khi tus mờ añ nàng añ bơto lời wơl. Kơnờm bơh hơ̆, bol he hơ̆ sồng gơtùi prăp lời wơl đờng goòng ờs mờng bơh jơi bơtiàn he dê”.

Lòt gan uă tiah lơh broă, lơh cau pơgru, den kwang bàng Mpồl ală cau ùr kơnhoàl Đăk Tô, càr Kon Tum yau, mơya Cau chài jak Y Sinh sùm lời ai nùs nhơm jơh nùs nàng sền gàr mờ ngui niam bơta niam bơnĕ bơh gùng đơs crih bơh yau dê, tàm hơ̆ geh săp ntas đờng Klông pút. Ồng A Ken- Kwang bàng Cơldŭ lơh broă Niam chài sàh Đăk Tô, càr Quảng Ngãi pà gĭt: bulah neh jơh sơnam lơh broă, mơya cau chài Y Sinh kung gam pơn jat tai lòt gùt ală ƀòn, jòi ală “gar sơntìl” pa nàng rơ sìh bơta kờñ gơboh mờ gùng đơs crih bơh yau dê: “Bol añ ki ngàm ngan cau chài Y Sinh. Tài bơh mò là cau bềng bơta jơh nùs mờ gùng đơs crih jơi bơtiàn dê, nhơl đờng Klông pút jak ngan. Añ là cau sùm tìp, cribơyai mờ lam lơh ală dơ̆ ràng tơlik, lam mpồl lòt ràng tơlik drơng tàm uă tiah tàm kơnhoàl, tàm càr geh tŭ tàm càr ndai, añ gŏ cau chài Y Sinh ndrờm jơh nùs tus bal. Tài bơh gùng đơs crih jơi bơtiàn neh geh lài tàm hwềng mò dê, ngan là bơta chài nhơl đờng Klông pút bơh mò dê là niam ngan”.

Mờ ală tă pơgồp jak ngan tàm gah gùng đơs crih bơh yau, 10 nam lài, mò Y Sinh neh geh Dà lơgar pà sră jờng rơ Cau chài jak. Pơn jat tai lơh gơrề uă niam chài jơi bơtiàn he dê, tàm ƀòn Niam chài- Lòt nhơl ală jơi bơtiàn Việt Nam (càr lơgar Hà Nội), cau chài Y Sinh ờ mìng ràng tơlik ală phan teh jơi bơtiàn dê lơm mờ gam yal tơngĭt niam chài kòn cau Sơdàng tus mờ ală bơyô tàm lơgar mờ lơgar ndai. Mò gam mblàng bè Klông pút, yal jơnau yal “pơndiang hwềng kòi” mờ ală bơta kwơ ờs mờng bơh kòn cau Sơdàng dê.