Kưt là đơs yal bè bơta kơlôi sơnơng. Tàm niam chài cih sră hòi là đơs yal jơnau, hơ̆ là yal bè nùs tồr he dê mờ ờ geh gùng đơs ndang, mìng geh sap đơs. Gùng đơs Kưt geh bơta kơlôi sơnơng nisơna uă ngan. Mờ bơta yal jơnau, bơdìh mờ nghệ ñân den tơl nă cau ndrờm gơtùi đơs kưt lơm. Bè tàm ies tơp ƀồc den đơs yal nùs tồr he dê gơ wèt mờ cau neh chơt, halà tàm ală ngai chờ hờp den đơs kưt bè dùl dơ̆ tàm boh bơr, nting tơngkah làng bol ƀòn lơgar bal mờ gơp tam klac bal, lơh broă, lơh sa, nting tơngkah kòn sau kis niam, mờ kung digơlan là jơnau đơs tàm kờñ ùr klau.

Nghệ ñân Y Đhin Niê ơm tàm xã Ea Tul, kơnhoàl Cư Mgar, càr Dăk Lăk pà git: Tŭ đơs kưt sùm geh đinh buôt (gam hòi là đing kliă halà buôt čhôč) nàng uh cau đơs in, halà cau đơs uh is tơnơ̆ ală gơl đơs kưt. Jơnau đơs tàm ală jơnau đơs kưt geh rùp hin ai lơh pơn yơu niam ngan mơya kung geh ală bơta krơi tŭ đơs khan: “Jơnau đơs tàm khan yal yau mờ đơs kưt bè ờs geh ală bơta krơi is. Đơs kưt bè ờs là bơceh is tàm tơl tŭ, tơl anih, đơs pơn yơu bè ală broă gơlik geh, bè chi che, nhơt… Ai đơs khan den ală jơnau đơs geh tàm sơrbŏ dùl gùng ờ tam gơl, ờ pơgồp jơnau do mờ jơnau ndai”.

Bơta tam gơl bơh rài kis pa dê lơh gơlik ală bơta kơn jơ̆ tàm broă sền gàr ală bơta niam chài jơi bơtiàn kòn cau dê, tàm hơ̆ geh gùng đơs Kưt cau Rơđê dê. Ồng Y Bhĭ Ayun, 62 sơnam ơm tàm ƀòn Kna, xã Cư Mgar, kơnhoàl Cư Mgar, càr Dăk Lăk yal: ală nghệ ñân dờng sơnam tàm ƀòn là ală cau gàr huềng, gùng đơs krơi is bơh jơnau đơs pơnđik Rơđê dê, tàm hơ̆ geh đơs kưt. Broă lơh gơlik bơta kờñ gơboh, lơh kòn sau rê wơl mờ gùng đơs pơnđik kòn cau, sền gàr bơta niam hơ̆ ờ ƀuơn dùl êt lơi, tài bơh ală nghệ ñân gơtùi bơtê ờ gam uă. Ồng Y Bhĭ Ayun yal: “Ală cau kra hơ̆ sồng git đơs kưt. Tŭ do, ală cau kra git đơs kưt neh ờ gam tai. Ai ală cau kơnòm să den ờ git đơs kưt tai ờ. Mìng git đơs ală jơnau đơs crih pa tŭ do. Rài yau ală nghệ ñân mờng đơs kưt tàm ală ngai lơh yàng sa gờm chờ. Tŭ do ờ geh cau lơi git đơs kưt tai. Dilah git den kung ờ gam chài bè ală cau dờng sơnam tai. Añ moat jrùm ngan tài hơ̆ là niam chài kòn cau he dê. Kơp kờn geh ală cau đơs kưt jak den kup sap wơl, bơto kòn sau in bơsram git rlau tai, ală cau geh hòi là yàng pà hơ̆ sồng gơtùi.”

Jat ồng Y Mang, Phó Phòng văn hóa thông tin kơnhoàl Cư Mgar, càr Dăk Lăk pà git, kơnhoàl Cư Mgar tŭ do geh 318 nă nghệ ñân gam git đơs pơnđik, uă ngan là tàm xã Ea Tul. Nàng gàr gùng đơs pơnđik ai rơnàng tơnơ̆ do in, tàm tơngai lài, gah niam chài kơnhoàl neh lơh ngan mblàng yal, bơto bơtê tàm ală hìu bơsram, ală ơdŭ geh pờ tàm thôn ƀòn, bulah bè hơ̆, do là dùl broă kal ke mờ kờñ pal geh bơta kơ̆ nùs: “Gơ wèt mờ gah atbồ niam chài, broă prap gàr là dùl broă kal ke, dùl bơta kơlôi rơcang uă ngan. Bulah bè hơ̆ ờ di bè hơ̆ mờ sang tĕ, he pal geh ală broă lơh  gơ rềng tus broă lơh prap gàr. Tàm hơ̆ geh đơs pơnđik Rơđê mờ gàr sùm broă tơrgùm bơ tòm mat mờ lơh uă rlau tai, pah nam, bơyai lơh ală broă lơh nàng bơto wơl cau kơnòm să in mờ lơh wơl 2, 3 broă lơh prap gàr mờ pal lơh sùm. Lơh bè hơ̆ den hơ̆ sồng gơtùi gàr sùm, prap gàr mờ gơtùi kis jŏ sùm”.

Mò Linh Nga Niê Kđăm- Cau kơlôi sơnơng niam chài kòn cau Tây Nguyên pà git, tŭ do, ờ gam anih nàng đơs, gam êt ngan cau bơto. Broă bơto gùng đơs pơnđik Rơđê, tàm hơ̆ geh đơs kưt là kal ke ngan. Mìng geh ală cau geh bơta chài đơs pơnđik is den hơ̆ sồng git đơs kuet: “Prap gàr là dùl bơta kal ke ngan. Rài yau, tơl nă cau tìp mat đơs kưt, đơs eirei uă ngan, ală ơruh pơnu git jơh. Mìng iat, sền mờ đòm jat. Yàng pà cau lơi in den cau hơ̆ git đơs. Cau lơi ờ git đơs là yàng ờ pà cau hơ̆ in. Ờ cau lơi bơto đơs kưt kung bè eirei. Ală dơ̆ lơh yàng, ală dơ̆ bơ tòm tơrgùm mat den cau đơs kưt. Niam chài mblàng wơl mờ bơr geh cih dờp. Tŭ do ală broă lơh do ờ gam tai. Den tàng cau kơnòm să ờ git đơs kưt mờ đơs irei. Ờ gam anih nàng đơs mờ broă bơto bơtê ờ geh den geh lơh roh gùng đơs pơnđik. Tàm sră bơto gùng đơs croh kâp 1 den añ sồr bơto jơnau đơs pơnđil Ƀuôn Dur Kmăn nàng prap gàr tus rơnàng tơnơ̆ do in”.

Bơh rài yau, gùng đơs kưt là dùl phan sa nùs nhơm ờ gơtùi ờ geh tàm rài kis cau Rơđê dê. Să tờm cau Rơđê pal git sền dờng màng bơta niam chài đơs pơnđik kòn cau he dê. Dilah anih lơh broă geh gơnoar ờ geh broă lơh dipal tàm broă bơto bơtê, gàr sùm mờ prap gàr den gùng đơs Kưt cau Rơđê dê geh ờ gam tai, mìng gam tàm jơnau kah kơlôi lơm gời.