VOV4.M’nông: Nău dơi tâm ban bah năp pháp luật lah du nău dơi kon nu^h. Nê lah nău dơi năl [ư kon nu^h bah năp pháp luật, mô geh pháp luật tâm rkeh êng, nău dơi dăng tâm ban bah năp pháp luật n’hanh dơi pháp luật mât njrăng tâm ban.

Ta dak he, nău dơi tâm ban bah năp pháp luật dơi mpơl mô rgâl tâm ăp si [u\t Hiến pháp năm 1946, 1959, 1980 n’hanh 1992. Điều 6, 7 Hiến pháp 1946 quy định: "Le\ rngôch nu^h [on lan Việt Nam geh nău dơi tâm ban da dê mpeh ăp ntil: chính trị, wa\ng sa, văn hoá” n’hanh “Le\ rngôch nu^h [on lan Việt Nam dơi geh tâm ban bah năp pháp luật, dơi râng n’gâng kan n’hanh rơh rdâk njêng neh dak uănh t^ng nău ngăch prăl n’hanh nuih n’hâm ue\h lo\ng bah he". Wa Giàng Sần Pao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân ơm nkuâl Bắc Hà, n’gor Lào Cai lah rjăp:

“Pháp luật Việt Nam quy định, lơn lah Hiến pháp, Bộ Luật hình sự quy định le\ rngôch ăp nu^h [on lan tâm dak geh nău dơi tâm ban bah năp pháp luật, mô geh nău tâm rkeh tâm mưch rmot khu\n ndro\ng, nd^t trơi, mô tâm nkhah rnoi nu^h chroh r[u\n. Nu^h I geh nău tih ri ân dơn nău tih rmal, Bộ luật hình sự ăp điều geh quy định moh nu^h tih da dê (jêng lah moh ntil nu^h), mô kâp kruanh rđău kan mô lah mô kruanh rđău kan dâk bah năp pháp luật geh nău dơi tâm ban da dê, mô di he lah kruanh ri he mô geh dơn nău tih rmal, mô di lah nu^h tih”. 

Tâm trong r[o\ng lăp rgum dak bah dih, Hiến pháp năm 2013 dơi rgâl, kơi ntop tâm di, đah geh nău dơi tâm ban bah năp pháp luật dơi mpơl ăp to\ng. Na nê|, Hiến pháp lah rjăp, geh nău dơi tâm ban bah năp pháp luật lah nău dơi kon nu^h. Nău quy định t^ng trong r[o\ng pơk hvi nu^h geh nău dơi tâm ban bah năp pháp luật an saơ Việt Nam kơp dơn geh nău dơi tâm ban bah năp pháp luật lah nău dơi geh êng bah kon nu^h tâm ăp trong kan tâm nău rêh kon nu^h. T^ng wa Giàng Sần Pao đo\ng, đah nău m^n ăp nu^h geh nău dơi tâm ban bah năp pháp luật, Hiến pháp, pháp luật quy định du\t kloh đo\ng mpeh dơn nău tih rmal tâm ban kơt nău tih tâm pit drăp ndơ bah nu^h [on lan đo\ng:

“Tâm bah ri aơ nơh Đảng n’hanh Nghih dak ho\ n’gluh du\t âk cán bộ gưl têh luh rmal bah năp pháp luật bah Ngih dak, jêng he ân g^t lah ho\ ma ntơ pháp luật ri ân geh nău tâm ban, ma Bộ luật hình sự năm 2015 quy định da dê lah: le\ rngôch nu^h [on lan neh dak geh nău tâm ban da dê, nu^h dak bah dih geh nău tih ta Việt Nam geh nău dơi tâm ban kơt nu^h Việt Nam tih geh nău rmal ta nâm pháp luật đo\ng, mô geh nu^h gu\ bah dih pháp luật. Le\ rngôch lah nu^h [on lan tâm neh dak da dê lơn lah nu^h rnoi mpôl đê|, ăp nu^h rnoi mpôl đê| tâm ban kơt nê đo\ng mô lah rnoi âk nu^h, rnoi đê| nu^h le\ d^ng nu^h geh nău dơi tâm ban da dê, uănh t^ng geh nău tih ntơm bah 18 năm deh let lơ. Nău tih jru mha êng ntơm bah 14 năm deh let lơ, tih jru ntơm bah 15, 16 năm deh geh rmal da dê”.

Ta dak he geh nău dơi tâm ban bah năp pháp luật đah nu^h rnoi mpôl đê| dơi N’glêh an mbrô 32/2016/QĐ-TTg nar 8-8-2016 bah Chính phủ quy định trong ntop kơl tâm di [on lan geh ntu\k gu\ rêh du\t jêr jo\t mha êng ma ăp nău kan ntop kơl kơt: Ntop kơl nău t^ng [ư nchrăp rêng si [u\t lah phong nău tih jru jêr mô lah nt^t kơt; ntop kơl prăk hăn nti an viên chức bah Ntu\k rgum ntop kơl joi nău tâm di Ngih dak ta ăp n’gor geh nkuâl ach o, xã ach o, thôn, [on du\t jêr jo\t mha êng mô geh ndơ ma râng nt^m nti nău kan luật sư; n’hao dăng nău dơi an nu^h t^ng [ư ntop kơl joi geh nău tâm di…Wa Giàng Sần Pao an g^t, tâm rêng nchrăp si [u\t lah phong nău tih phat rmal n’hanh nău tih tâm pit do\ng drăp ndơ nu^h [on lan, săk păng nơm râng du\t âk tơ\ m^n uănh rmal nău tih lah nu^h rnoi mpôl đê| ta ntu\k. Lôch nê an saơ, pháp luật bah Ngih dak du\t uănh khlay n’hanh mât njrăng nău dơi kon nu^h, mât njrăng du trong geh nău tâm ban:

“Lah he mô g^t wât pháp luật ri đă luật sư mbơh nti mô lah manh luật sư, lah mô ri he nơm koh êng nău an săk he nơm tâm le\ ma Bộ luật hình sự n’hanh dân sự tâm ban kơt nê dơm đo\ng, pháp luật hình sự, pháp luật dân sự păng quy định lah le\ rngôch ăp nu^h geh nău dơi tâm ban tâm rlăch ndăng nău tih. Nu^h I mô g^t wât pháp luật ri mbra dơi đă nu^h mbơh nti kơl mbơh nti mô lah manh nu^h. Lah nu^h rnoi mpôl đê| ri geh mpôl kơl joi nău tâm di, khân păng ncho\ng đă luật sư. Nău tih du\t jru mha êng mô manh luật sư ri khân păng ncho\ng đă luật sư kơl mât njrăng koh nău, nu^h rnoi mpôl đê| mô g^t nău ngơi ri manh du hê nu^h rblang nău ngơi mô lah đă săm rblang nău gay mât njrăng đăp mpăn nău dơi tâm di an nu^h dôl geh nău tih”.

Nău dơi tâm ban bah năp pháp luật bah nu^h rnoi mpôl đê| tâm ban kơt ăp nu^h [on lan tâm neh dak êng [a [a\ mô geh pháp luật tâm nkhah êng, lah nău dơi do\ng le\ rngôch ăp nău dơi kon nu^h tâm ban nsum ta ăp ntu\k, ăp rnôk n’hanh ăp nău rêh. Nău dơi pháp luật mât njrăng du trong geh nău tâm ban lah nău u\ch geh ân geh ndơ do\ng tâm di bah mpeh Ngih dak. Yor kơt nê|, pháp luật kơp dơn ăp nău dơi tâm ban n’hanh njêng luh ăp nău way mât njrăng mpeh nău dơi nê rnôk geh lăp tih, đah ăp nău kan tih ân geh rmal tâm ban bah năp pháp luật da dê./.

Giàng Seo Pùa – VOV 4- Nu^h rblang: Điểu Thân