VOV4.Mnông: Câu lạc bộ tăm pih rong ndrôk le\ kơl an âk rnăk ach o ta xã Ea K’mút, nkuăl Ea Kar n’gor Daklak geh nău geh ăp năm bâh 120-150 rkeh prăk. Bâh ne\, le\ rngôch rnoh rnăk bah ach o, geh tât 2/3 rnoh rnăk [ư jay têh ueh, nâp dăng. Tât năp tay, n’gâng kan tuch tăm ta ntu\k mbra [ư pơk hvi tay nău kan aơ gay ma hun hao nău mât rong t^ng trong nâp nâl an ta ntu\k. Tuấn Long , phóng viên nkô| way nkoch geh nău nchih.

Rnăk vâl wa Phạm Trung Tâm lah ngoăy tâm âk rnăk bôk năp tât râng CLB tăm pih rong ndrôk ta thôn đoàn kết, xã Ea K’Mút, nkuăl Ea Kar. Rlău 5 năm tât râng pah kan, bâh ntơm rnăk ach o jêr jo\t wa Tâm le\ hun hao bâh ch o, rdâk njêng geh ngih jay têh ueh. Wa Tâm an g^t, bâh bôk năm 2012, geh nău kơl an bâh ntu\k kan khuyến nông nkuăl Ea Kar n’hanh ăp nu^h nai nti Khoa mât rong thú y bâh Đại học Tây Nguyên kơl kan, wa le\ nănh manh prăk [ư ndrung, tăm pih n’hanh [ư rong ndrôk lăy săk gay ma tăch sa poăch.  Rơh bôk năp wa rong geh 4 mblâm, bâh geh do\ng ueh ăp bôk nău kan kĩ thuật wa geh klâp ma 20 rkeh prăk. A[aơ, tâm ndrung way geh tât 20 mblâm ndrôk rong kru\ng ta ndrung gay ma kâp tăch. Wa Phạm Trung Tâm an g^t:

“Ndrôk rnôk rvăt rlău 1 tạ r^ hên rvăt kanu\ng ba dâng 15 rkeh prăk. Mpôl hên rong klâp ma 10-12 khay r^ tăch geh 25 rkeh prăk, kơt ne\, ăp mblâm ndrôk hên rong r^ geh ntop 1 rkeh prăk/khay, rnăk jay gâp rong 6 mblâm r^ geh klâp ma 60-70 rkeh/năm. Ê ho\ nkoch, hên tăch geh klâp ma 15 rkeh prăk ăch ndrôk tâm du năm đo\ng”.

Tât râng kan ta CLB mât rong ndrôk lăy tăch sa poăch bâh ăp nar bâh ntơm njêng nău kan nô Dương Danh Hải, ta thôn Đoàn kết, xã Ea K’mut, nkuăl Ea Kar an g^t, bôk năp ăp rnăk kan ndrel du\t m^n rvê yor lah ê ho\ geh nău tă g^t kan, yơn bâh geh ăp cán bộ bâh ntu\k kan khuyến nông, ăp nai nti ta khoa mât rong thú y bâh Đại học Tây Nguyên kơl an kĩ thuật: nău mât chăm geh VA06, kỹ thuật chuh n’gang srê sôt mbung plôk nchop an ndrôk jêng lah ndrôk hao ueh têh, mô geh nău ji. Bâh ne\, ăp rnăk kan ndrel le\ nănh pơk hvi nău kan tay ma hun hao nău wa\ng sa. Ta meng ne\, CLB le\ ăp nar lơ ma geh âk nu^h kan ndrel. Nô Dương Danh Hải nkoch:

“Bâh ntơm geh njêng CLB tât a[aơ, hên geh ăp cán bộ khuyến nông, ăp nai nti ta khoa mât rong ngih nti Đại học Tây Nguyên jur mbơh nti nău khoa học kĩ thuật mhe gay ma hên geh do\ng ta nău rong ndrôk. Bâh ne\, n’gâng kan geh mât chăm ueh dơi geh tâm rnoh jâk tâm di n’hanh mô geh nău ji, rnôk tăch r^ geh rnoh khlăy lơn bâh geh ndrôk hên mât rong kru\ng, mât rong t^ng kĩ thuật”.

T^ng nău mbơh bâh wa Nguyễn Văn Đông, groi kruanh ntu\k kan tuch tăm ta nkuăl Ea Kar, ăp năm ba năp, nău kan mât rong ndrôk ta xã Ea K’Mut lah êng n’hanh nkuăl Ea Karl ah nsum hun hao đăp mpăn mpeh rnoh âk. Yơn lah kanu\ng geh mât rong ndrôk an săk lăy tăch poăch lah hao âk. Nău geh bâh ntrong kana ơ ns^t tay săk rnglăy wa\ng sad u\t âk đah le\ rnoh klhlay nău geh ăp năm bâh rong ndrôk geh bâh 15-20 rmen prăk. Bâh ne\ nău geh bâh ăp nu^h rong ndrôk tâm xã đăp mpăn, du\t âk nu^h kan ta CLB le\ geh [ư ngih jay têh ueh, geh prăk mât oh kon hăn nti. Tâm let năp tay, ntu\k kan tuch tăm ta nkuăl mbra tâm rgop đah n’gâng kan têh [ư pơk hvi nău kan, mpo\ng nu^h [on lan gay ma mpo\ng tât pah kan tuch tăm mât rong nâp nâl.

“Bâh nău dơi bâh CLB, mpôl hên le\ gẻh dâk njêng tay CLB êng ta xã Ea K’Mut tay hôm 2 CLB đo\ng a[aơ xã le\ geh 3 CLB hôm. Ê ho\ nkoch ăp nkual kiau meng đo\ng kơt xã Ea Đa hên dôl rdâk njêng du CLB an [on lan rnoi đê| ta ntu\k ta thôn Cư Kúk, du CLB ta buôn Gà, lôch ne\ hên pơk hvi tay nău kan ta ăp nkual êng gay ma hun hao nău mat rong ta ntu\k.

Bâh ntơm bôk năp knu\ng geh 1 CLB đah 8 nu^h kan, tât a[aơ lam nkuăl Ea Kar le\ geh klâp ma 10 CLB geh njêng đah le\ rnoh hao tât 1.500 mblâm ndrôk. Rnoh ndrôk aơ an nu^h [on lan nău geh rpăk rmen ăp khay, bâh ne\ kơl an rhiăng rnăk bah ach o hun hao [ư sâm geh tâm di, ntop nsrôih âk ta nău kan tâm rlong pah kan tăch rgâl n’hanh nău kan rdâk njêng nkual [on lan mhe ta ntu\k.

Kỹ thuật tăm pih mêr lay ndrôk ns^t geh wa\ng sa âk 

Âk năm rlău aơ, Khoa mât rong thú y, Nhih nti Đại học Tây Nguyên le\ gu\ m^n n’hanh rlong [ư tăm pih mât ndrôk mêr lay ns^t tay nău geh wa\ng sa âk. Phóng viên Đài TNVN ôp Tiến sỹ Trương Tấn Khanh, Groi kruanh Khoa mât rong thú y ơm, Nhih nti Đại học tây Nguyên mpeh nkô| nău dja.

Hơi Tiến sỹ Trương Tấn Khanh, mhâm may uănh năl mpeh nău mpo\ng hun hao tăm pih mât ndrôk mêr lay ta n’gor Dak Lak mêh?

Tiến sỹ Trương Tấn Khanh: Kơt he le\ g^t, a[aơ du\t đêt nu^h mât rong m[ơk lêng, nău khlay lah ân tăm pih mơ geh ndơ sa  an ndơ mât rong têh. Ta Dak Lak tâm ban kơt ta Tây Nguyên đo\ng, geh du\t hvi neh mô tăm cà phê tâm ban kơt ăp tơm tăm êng [a [a\ ri nău tăm pih mât ndrôk ta neh dja lah du\t ue\h di. Kônh wa ta Ea Kar khân păng [ư mir ntơm nơh mô dơi tăm du ntil ndơ jêng ns^t nău dơi geh rnôk tăm pih mât ndrôk. Nê lah nău mpo\ng an ăp nkual neh sât blak. Lôch ndơ ngăn an saơ, ăp năm rlău aơ he le\ pah kan đah ăp nkuâl geh neh ntu mô ue\h jêng kơt M’Drak, Buôn Đôn n’hanh Krông Bông…gay [ư tăm pih mât ndrôk.

Ơ, dăn tiến sỹ nkoch an kônh wa du đêt trong nkra kỹ thuật a[aơ tâm nău mât ndrôk mêr lay tăch poăch đo\ng?

Tiến sỹ Trương Tấn Khanh: Kỹ thuât mât ndrôk mêr lay ri du\t dơh, mpôl hên way nt^m nti kônh wa 2 gâl tơm: Bôk năp lah mât mêr dah ro\ng jêng lah way ơm geh pih an ndrôk sa; tâl bar, jêng lah an sa ăp to\ng ndơ sa kah. Jêng lah kônh wa ân sơch trong [ư tâm pot 1/3 pih dạ thảo, 2/3 pih rnoi tuh an dah ro\ng sa, ăp tơ\ way geh pih gay mêt mêr lay. Rlău ma nê, kônh wa u\ch an têh lay âk ri ân kơi ntop Urê, môi ka, lâk nse, lâk mbo gay an ndrôk păng sa lah mbra mât mêr lay ngăch lơn.

Mpeh trong sơch ăp ntil pih gay mât ndrôk mêr lay tăch poăch, tâm ban kơt njrăng n;gang nuh srê an ndrôk đo\ng ri mhâm mêh hơi wa?

Tiến sỹ Trương Tấn Khanh: Rnôk ntu\k tăch sa khân păng u\ch geh poăch ndrôk têh ri he rvăt ndrôk lai, hôm lah bu u\ch rvăt ndrôk jê| ri he mât ndrôk jê| t^ng nău u\ch ntu\k tăch rgâl. Ta Ea Kar a[aơ, lơn âk nu^h [on lan mât ndrôk lai yor ns^t geh wa\ng sa âk, tăch peh lơn ndrôk wai ơm he nơm. Mpeh rêng [ư mât chăm, kônh wa rnôk rvăt n’glăp ndrôk ân chuh n’gang ăp ntil nuh srê kơt: nuh srê lhut mbung plôk nchop, lôch nê lơh an luh brun. Lôch nê, he nti an ndrôk bên sa, bên đah mât kru\ng, bên sa đah ăp ntil pih tăm. Lôch nê ri rêng [ư an ndrôk mêr lay ri djăt ma an [ư di kỹ thuật, an sa to\ng đạm lah ndrôk hao têh lay ue\h.

Du nkô| nău khlay đo\ng lah ndơ sa an ndrôk, ndr^ tiến sỹ ân sơch moh ntil pih, moh đạm an tâm di đah mât ndrôk mêr lay mêh?

Tiến sỹ Trương Tấn Khanh: Ntơm bah năm 2000, nău kan bah Khoa mât rong mpôl hên le\ pah kan đah du đêt trong nchrăp kan geh tât nău joi luh ăp ntil pih tâm di đah neh sât blak kro ntang bah t^ng ntu\k êng êng hôm. Mpôl hên geh du đêt ntil pih dơi tăm ta nkual neh srat kơt M’Drak, Ea Súp ri geh ntil Padrumaratume, tơm rnoi tuh ri geh Stylo 1084 gay ăp ntu\k mô dơi hon ri ntil dja mbra dơi tăm, le\ ma ta nkuâl Tuy Đức, Dak Nông mbra dơi tăm đo\ng. Hôm ăp ntil pih mblăng săk jêng âk ri geh VA06, pih Silo mbra dơi tăm ra nkual Ea Kar, Buôn Ma Thuột…hôm kỹ thuật tăm ri du\t dơh. Nt^t kơt jeo găr ri kônh wa ân ntrăm găr tâm dak duh jo\ nklăp 1 mn^t lôch nê jeo găr tâm neh. Rnôk tăm bah găr, kônh wa njrăng [ư neh an môi tâm ban kơt tăm si lat yor găr pih păng jê| păng rhuh lăp păng dơh kh^t, hôm tăm mbu\ch, tăm ndru ri kônh wa ân rvăt lor du đêt lôch nê kônh wa yơng ntil. Trong [ư dja ue\h lơn hu\ch bah ir roh hoach prăk kan n’hanh mbra dơi yơng ntil ngăch. Mpeh poh phân an pih, ri kônh wa ân poh phân ndrung n’gar rnoh âk nklăp 10 tấn 1ha gay poh săp lor, tâm bar khay bôk năp ri jik pih ntơm bah ngoăy tât 2 tơ\. Mpeh to\ an pih ri djăt ma 7- 10 nar to\ du tơ\ lah dơi hôm.

Ơ, dăn lah ue\h tiến sỹ Trương Tấn Khanh.

Nu^h rblang: Thị Đoắt