VOV4.Mnông:  Bum pru\m Tuy Đức le\ bâh jo\ ntoh lư ta n’gor Daknông mpeh nău geh n’hanh nău kah. Gay ma bum pru\m Tuy Đức n’hao nău geh wa\ng sa nâp nâl, ăp n’gâng kan têh ta Daknông le\ tât kan, rdâk njêng nău ntơ bâh ntil bum pru\m aơ đah nău tâm rgop ăp rnăk [on lan tăm bum t^ng trong tâm kơl kan t^ng nău kan sinh học hữu cơ. Nu^h [on lan geh njoat mât tăm bum t^ng mpo\ng công nghệ ueh mhe, bah ir geh rmeh rnoh dak si mât tơm tăm.

            Wa Đoàn Xuân Thực, thôn 4, xã Dak Buk So, nkuăl Tuy Đức tăm rlău 1 ha bum pru\m. ndơn ma do\ng phân hoá học kơt ntơm nơh, a[aơ wa Thực dôl do\ng phân hữu cơ n’hanh do\ng ăp ntrong mat tăm sinh học đăp mpăn ta nău pah kan, bôk năp le\ ns^t săk rnglăy ueh. Wa Thực an g^t, tăm bum pru\m t^ng nău kan đăp mpăn sinh học kơl an neh geh ueh jêng, mô geh bu tuh khuch tât rse bum, kơl an mir tơm geh âk. Wa Đoàn Xuân Thực, ngơi.“Năm aơ lah hên do\ng ăch djăr gay ma poh, ê lor [ư neh r^ hên do\ng vôi [ư an ueh bah ir geh bu  tuh. Năm e nơh 1 ha gâp rôk jăng 2 xào, yơn a[aơ tăm geh 2 khay hôm yơn bum kanu\ng geh jăng klâp ma 100 rse, kơt ne\ jêng năm aơ geh tăm t^ng trong aơ bah geh nău bu  tuh , bum mô geh klen rnoh dak si , mât đăp mpăn an săk soan [on lan”.

Tât a[aơ, nkuăl Tuy Đức le\ n’hao tăm klâp ma 2 rbăn ha bum pru\m,nău geh bâh 8 tât 10 tấn/ha/1 yan. Wa Đoàn Lê Anh, kruanh Hội nông dân nkuăl Tuy Đức an g^t, gay ma n’hao tay lơn nău khlăy ndơ geh [ư, tâm ba năp nơh, Hội nông dân nkuăl Tuy Đức le\ mbơh [ư nău kan ua\nh năl tu tơm bum pru\m. t^ng ne\, [on lan kan lo\ mir tât [ư nău kan mbra [ư t^ng ăp nău mât tăm sinh học hữu cơ, hội nông dân dơn nău kan ua\nh nđôi n’hanh ua\nh năl nău pah kan bâh [on lan n’hanh joi ntu\k tăch rgâl, lir rnoh nchih ntu\k tu tơm rnôk geh bu ôp.“ Đah ăp rnăk [on lan tât râng pah kan ndrel, mpôl  hên mbra nt^m mbơh nău pah kan an khân păng bâh bôk năp tât du\t, bâh ntơm rnôk [ư dăn tât râng pah kan an tât rnôk mbơh nti nău kan. Ăp rnăk [on lan kan lo\ mir geh pă mbơh rnoh mbrô aơ geh mbơh ta ntu\k kan bâh n’gâng kan mbơh pă, bâh nu^h [on lan tăm geh mbơh rnoh mbrô, nău kan bâh ntu\k kan ndơ\ mbơh rnôk rôk bum mpôl hên mbra [ư lir rnoh ntơ an ndơ geh [ư bâh ăp rnăk [on lan, lôch ne\ ndơ\ an ntu\k kan nsum”.

            Săk rnglăy bâh ntrong rdâk njêng nău ntơ, ntơm bâh nău ueh ndơ ta Tuy Đức le\ an saơ nău săk rnglăy bôk năp. Ăp ntil ndơ bum pru\m le\ geh lir rnoh ntơ le\ geh ăp ntu\k kan tăch rvăt khlăy lơn klâp ma 30% đah ăp ntil ndơ bah dih ntu\k tăch rgâl. Aơ dôl lah nău khlay gay ma geh ăp nar lơ ma âk rnăk [on lan tât dăn [ư nău kan mbơh nău lir rnoh tu tơm ntu\k [ư. Bâh ne\, njêng nău ntơ an bum pru\m Tuy Đức ăp nar lơ ma nâp nâl. Hôm đah ăp ntu\k tăch rvăt bum pru\m, ndơ lir rnoh ntơ kơl an khân păng dơh tăch rvăt lơn. Wa Nguyễn Thị Oanh, du hê nu^h way rvăt bum ta nkuăl Tuy Đức an g^t:“Lir nău ntơkơt ne\ hên du\t đăp mpăn yor ndơ geh [ư bâh nơm geh hăn tăch tât ăp ntu\k êng geh nău ntoh lư, nu^h do\ng le\ đăp mpăn mpeh nău geh ueh bâh bum pru\m ta Tuy Đức. geh tu tơm r^ rnoh tăch geh đăp mpăn ueh, [on lan kan lo\ mir đăp mpăn đo\ng, rvăt đah rnoh khlăy đah ntu\k êng đo\ng”.

Bum pru\m lah du ntil tơm tăm ns^t geh wa\ng sa âk an [on lan nkuâl Tuy Đức. Tâm nkô| way nkoch nar aơ, gay kơl kônh wa g^t kloh lơn mpeh kỹ thuật tăm n’hanh mât chăm tơm bum pru\m, mpôl hên geh rơh tâm ôp đah wa Đoàn Lê Anh, Kruanh Hội nông dân nkuâl Tuy Đức.

            Ơi wa, ta Tuy Đức, bum pru\m way geh moh ntil tu ndru\ng chuh sa mêh n’hanh mhâm trong njrăng n’gang bu chuh sa an tơm bum pru\m mêh?

            Đoàn Lê Anh: Tơm bum pru\m lah tơm glêh nar, dơi n’glăp tăm ta nkuâl Tuy Đức tâm năm 2000. Đah nău tăm nar lơn ma pơk hvi, lơn lah tâm pe năm mhe aơ ri tơm bum pru\m ho\ ns^t geh wa\ng sa du\t âk an kônh wa [on lan, lơn lah ăp rnăk ach o, ăp rnăk mô to\ng tơm prăk ntuh kơl tăm ăp tơm jong nar.

            Tơm bum pru\m tâm ban kơt ăp ntil tơm tăm êng [a [a\ đo\ng, rnôk tăm âk ri mbra geh bu chuh sa. Lơn lah đah tơm bum pru\m ri lơn âk ru luh sa, ôm rse, ôm tơm du\t hô, păng [ư jêng khuch du\t hô. Mô an khuch tât săk geh bum pru\m bah kônh wa. Mpeh gưl hội ri mpôl hên an [ư pah kan nkoch trêng tât nu^h [on lan đo\ng, bôk năp lah sơch ntil lah nău du\t khlay.

            Mpeh tu luh chuh sa chai bum lơn âk tâm khay wai, tă bah tu luh chuh sa tâm bum [ư jêng bum mô blău tăch sa. Ntil bu chuh dja geh du\t âk trong nkra, bôk năp he do\ng trong nkra sinh học nê lah mât uănh bu chuh sa rgum. Tâl bar lah do\ng du đêt ntil dăk tu luh gay kon dăm păng lăp mô dơi deh tăp, nê lah trong nkra rgum.

            Mpeh mât chăm, poh phân? May mbra tâm pă nău tă ơm g^t kan ta ntu\k gay bum pru\m săk geh âk đo\ng hơi wa?

            Đoàn Lê Anh: Đah tơm bum pru\m bôk năp lor rnôk tăm he ân lơh kloh neh ta mbor n’hanh poh phân ri he mbra do\ng phân lân, phân vi sinh gay poh săp lor, lôch rnôk tăm du khay ri he do\ng phân NPK gay poh ntru\t, lôch du khay n’gul, rnôk he rlơk rse ri he poh âk phân kali gay kơl an tơm mât bum.

            Gay an tơm bum pru\m bah nkuâl hao jêng jo\ jong ri gưl hội, tâm ban kơt UBND nkuâl đo\ng ho\ geh moh trong nchrăp mêh lơn lah nkô| nău trong tăch luh an bum pru\m bah nu^h [on lan kan lo\ mir?

            Đoàn Lê Anh: Gay an hun hao jo\ jong bum pru\m bah nkuâl ri đah gưl hội mpôl hên ho\ kan nsum đah Sở Khoa học n’hanh Công nghệ ndrel đah Ntu\k rgum ntru\t nsôr ngăch lăp rgum n’hanh Hun hao an [ư nkô| nău [oi tơm luh r[o\ng tât du ntu\k tăch rgâl bum pru\m kloh ue\h gay pă an ntu\k tăch rgâl tâm dak n’hanh dak bah dih. Mpôl hên ho\ tâm rgop kan nsum, pah kan đah hội nông dân n’gor gay tâm rgop đah ntu\k tăch rgâl siêu thị Big C an [ư kơl [on lan [ư t^ng rêng kloh ue\h, di rnoh gay joi trong rêh hun hao ntu\k tăch rgâl n’glăp tâm ăp siêu thị, lơn lah kan nsum đah doanh nghiệp gay buăt nthoi ntu\k tăch rgâl, kơl nu^h [on lan tuch tăm geh trong tăch luh.

            Dăn lah ue\h wa!

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt