VOV4. M’nông: Việt Nam lah du dak geh jâng văn hoá âk mpưm săk ntơr 54 rnoi nuĭh oh nô. Ntơm bah rnôk deh, nuĭh ƀon lan neh dak dơi ntrŏng năl rnoi deh, săk ntơ n'hanh rnoi me mô lah bơ̆. Ndrel đah nê, nău ntrŏng năl di tay rnoi deh, săk ntơ rnoi mpôl đê̆ lah du nău dơi săk jăn tơm bah êng nuĭh dơi pháp luật mât njrăng.
Tâm 54 rnoi nuĭh bah Việt Nam, geh 53 rnoi mpôl đê̆, âk 14% rnoh nuĭh lam dak, gŭ rêh lơn âk ta mpeh yôk yang, nkual jru ngai, nkual n'har bri. Ăp rnoi nuĭh geh nău way, nău mĭn, trong gŭ rêh, tĭng chroh rƀŭn kơt mha êng, njêng ăp săk tơm văn hoá êng. Ntơm nơh, ƀon lan ăp rnoi mpôl đê̆ lơn âk tâm bĭch ur gŭ sai ndrel rnoi nuĭh nơm. Tâm trong rƀŏng lăp rgum n'hanh hun hao aƀaơ, bu ur bu klô ăp rnoi mpôl đê̆ dah rŏng tâm gŭ ur, sŏk sai, kơt rnoi nuĭh Mông mbra dơi sŏk rnoi nuĭh Tày, Yuăn n'hanh rlơ̆ tay. Yơn lah, lôch tâm nđăp, deh kon ri nău ntrŏng năl rnoi nuĭh n'hanh moh ndơ săk an kon dơi pháp luật quy định dŭt lhăt. Điều 42 Hiến pháp 2013 quy định: “Nuĭh ƀon lan geh nău dơi ntrŏng năl rnoi nuĭh bah he, dŏng nău ngơi me deh, sơch nău ngơi tâm dâl". Điều 29 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định: êng du hê nuĭh geh nău dơi ntrŏng năl di, ntrŏng năl tay rnoi nuĭh bah he nơm n'hanh geh nău đă nhih pah kan ngih dak geh nău dơi ntrŏng năl tay rnoi nuĭh nkhêp geh kơt bah kơi aơ: a) ntrŏng năl tay rnoi nuĭh tĭng rnoi nuĭh me mô lah bơ̆ nkhêp me, bơ̆ mpeh bar rnoi nuĭh êng êng; b) ntrŏng năl tay rnoi nuĭh tĭng bơ̆ mô lah me nkhêp kon mât hŏ gĭt năl dơi me, bơ̆ deh he nơm. Nău ntrŏng năl tay rnoi nuĭh an nuĭh ntơm bah tŏng 15 năm deh tât bah dâng 18 năm deh ân dơi geh nău ŭch bah nuĭh nê.
Nău ntrŏng năl tay rnoi nuĭh nsing tâm khoản 2 Điều 29 Bộ Luật Dân sự 2015: “Nuĭh rnôk deh dơi năl gĭt rnoi nuĭh tĭng rnoi me, bơ̆ deh he nơm. Nkhêp me, bơ̆ deh he nơm mpeh bar rnoi nuĭh êng êng ri rnoi deh bah kon dơi tĭng sŏk rnoi deh me mô lah bơ̆ tĭng nău tâm ban ŭch bah me, bơ̆ deh he nơm". Si ƀŭt ntrŏng năl tay rnoi nuĭh tĭng quy định ta Khoản 1 Điều 47 Luật Hộ tịch năm 2014, tĭng nê nuĭh ƀư ân nchrăp si ƀŭt nchih mbơh ntĭt leo lor n'hanh si ƀŭt geh tât an nhih pah kan đăng ký hộ tịch; Si ƀŭt an gĭt năl rnoi nuĭh bah săk he nơm n'hanh me bơ̆. Wa Tráng A Phù, tă ƀư Groi kruanh MTTQVN n'gor Lào Cai an gĭt:
Đah ƀon lan ăp rnoi mpôl đê̆, kơt nuĭh Tày; bơ̆ lah nuĭh yăn me lah nuĭh Tày rnôk deh kon mbra rgâl tĭng rnoi deh bah me, tĭng rnoi deh keh na, rnoi nuĭh bah me.
Đah kon se geh ntlơi êng, mô hŏ gĭt năl me, bơ̆ deh he nơm n'hanh dơi dơn ƀư kon mât ri dơi ntrŏng năl tĭng rnoi deh bah me mô lah bơ̆ mât tĭng nău tâm ton bah me bơ̆ mât. Nkhêp dơn geh me mô lah bơ̆ mât dơm ri rnoi deh bah kon se dơi ntrŏng năl tĭng rnoi deh bah nuĭh nê. Nkhêp kon se geh ntlơi, mô hŏ gĭt năl me, bơ̆ deh n'hanh mô hŏ dơn ƀư kon mât ri dơi ntrŏng năl rnoi nuĭh tĭng nău dăn đă bah nuĭh tơm mât ntŭk pêt mât kon se nê mô lah tĭng nău dăn đă bah nuĭh manh pêt mât kon se tâm rnôk đăng ký khai sinh an kon se. Ndrĭ, nău ntrŏng năl tay rnoi nuĭh rnoi nuĭh lah du nău dơi săk jăn bah êng nuĭh dơi pháp luật mât njrăng. N'hanh nău ntrŏng năl dja dơi Ủy ban nhân dân nkuâl ntŭk hŏ đăng ký hộ tịch ntơm nơh mô lah ntŭk gŭ bah êng du hê nuĭh geh nău dơi nkra nău rgâl, rgâl di hộ tịch an nuĭh ƀon lan neh dak Việt Nam tŏng ntơm bah 14 năm deh let lơ.
Rnôk ntrŏng năl dơi rnoi nuĭh tĭng rnoi me mô lah bơ̆ ri nuĭh deh mbra sŏk rnoi me mô lah bơ̆. Rnoi deh, moh săp n'hanh săk bah kon se dơi năl di tĭng nău tâm ban ŭch bah me, bơ̆ tĭng quy định bah pháp luật dân sự n'hanh dơi mpơl tâm si ƀŭt nchih mbơh đăng ký khai sinh; nkhêp me, bơ̆ mô geh nău tâm ban ŭch mô lah mô dơi tâm ban ŭch, ri nău ntrŏng năl rnoi deh tĭng nău way. Tĭng wa Tráng A Phù đah du đêt rnoi nuĭh nău rgâl moh săk ntơ, rnoi deh dŭt đêt geh:
Đah nuĭh Mông bah ntơm tât aƀaơ mô hŏ geh rgâl rnoi deh kơt nê̆, ndrĭ hôm rgâl moh săk bah ntơm tât aƀaơ gâp mô hŏ saơ geh nuĭh rgâl moh săk. Ntĭt kơt săk ău dja hŏ geh me bơ̆ ntơ săk hôm, rgâl săk êng dŭt đêt ma mô geh đŏng, mô rgâl rnoi deh. Ntĭt kơt rnoi Vàng ŭch rgâl jêng rnoi Giàng ri lah mô dơi geh. Rnoi nuĭh Mông nê lah kơt nê̆.
Nsing tâm khoản 1, Điều 36 Nghị định 158/2005/NĐ-CP bah Chính phủ mpeh đăng ký n'hanh mât hộ tịch quy định ri: Rgâl rnoi deh, moh săk, săk sơm hŏ dơi đăng ký di tâm si ƀŭt đăng ký khai sinh n'hanh bản chính giấy khai sinh, yơn nuĭh ŭch rgâl êng rnôk geh nkô̆ tâm di tĭng quy định bah Bộ luật Dân sự” n'hanh Điều 37 quy định: “1. UBND gưl xã, ntŭk đăng ký khai sinh ntơm nơh geh nău dơi nkra nău rgâl, rgâl di mhe hộ tịch an nuĭh ta nâm 14 năm deh n'hanh kơi ntop hộ tịch an ăp nuĭh nkhêp geh, mô tâm khăch rnoh năm deh; 2. . Ủy ban nhân dân gưl nkuâl, ma tâm nkual neh bah nkuâl nê geh nuĭh tơm ŭch rgâl hŏ tă đăng ký khai sinh ntơm nơh, geh nău dơi nkra nău rgâl, ƀư di mhe tay hộ tịch an nuĭh tŏng ntơm bah 14 năm deh let lơ n'hanh ntrŏng năl di tay rnoi nuĭh, ntrŏng năl di tay bu ur bu klô, kơi ntop hộ tịch, rgâl di tay hộ tịch an ăp nuĭh, mô tâm khăch rnoh âk năm deh.
Điểm a, khoản 1 Điều 27 Bộ luật Dân sự 2015 quy định đŏng nuĭh geh nău dơi đă nhih pah kan ngih dak geh nău dơi kan kơp dơn nău rgâl rnoi deh, moh săk ntơ nkhêp nuĭh "nuĭh dŏng rnoi deh, moh săk nê ƀư jêng dơh tâm wĭ, khuch tât nău tâm rŏng rnăk wâl, tât săk jăn, nău dơi geh tâm di bah nuĭh nê"./.
Giàng Seo Pùa- Nuĭh rblang: Điểu Thân
Viết bình luận