VOV4.Mnông:  Ta xã Đăk Gằn, nkuăl Dak Mil, tơm play rba le\ ns^t tay nău geh wa\ng sa âk an nu^h [on lan ta aơ. Bâh ăp năm, bâh ntrong pah kan way ơm, [on lan kan lo\ mir ta aơ le\ ntơm tăm jo\ năm nâp nâl đah ntrong do\ng nău mhe mpeh khoa học kĩ thuật tâm nău pah kan n’hanh ndrel tâm rgop tay [ư tuch tăm Vietgap gay ma pah kan, geh njoat n’hao nău khlăy wa\ng sa bâh tơm play rba.

Mât tăm tơm play rba bâh năm 2006, yơn bơi tât 1 năm aơ wa Đàm Văn Tiến ta thôn Cao Lạng, xã Dăk Gằn mơ ntuh [ư tăm play rba t^ng ntrong kan Vietgap, n’hanh lah nu^h kan ndrel abah HTX tuch tăm tăch rgâl n’hanh nău kan tăm play rba ta Dak Gằn. wa Tiến an g^t, nău tăm play rba t^ng nău mpo\ng Vietgap geh do\ng ntrong kan công nghệ to\ dak ntruh ta ăp tơm ndơn an to\ lêng lang kơt ntơm nơh, nkre mpêt nkrem dak, nkre kơl an tơm dơn geh rnoh ndơ kah tâm di. Ta meng ne\. wa Tiến hôm nha geh nt^m do\ng công nghệ sinh học tâm nău an play rba luh kao rlơ\ yan đah dak si an têh hao tơm; ndrel đah ne\ lah ntrong kan [ư tâl play đah du\ng way do\ng gay ma mât an play mô geh bu tuh, n’hao têh an play n’hanh an play ueh tâm di ueh tăch an dak bah dih.a[aơ đah 1 ha play rba le\ ns^t tay an rnăk vâl wa ăp năm rlău 300 rkeh prăk,lôch n’hâp le\ prăk ntuh mât.

T^ng wa Tiến, nău rgâl play tăm play rba way ơm jêng tăm play rba t^ng trong VietGap lah du ntrong hăn kơl an nu^h [on lan mât tăm t^ng trong nâp nâl. Ngăn lah, tơm play rba têh jêng hun hao ueh, nău geh âk, đăp mpăn n’hanh bah ir khuch an nu^h mât tăm, njêng ndơ kloh ueh an nu^h do\ng sa.

“{on lan g^t saơ lah do\ng dak si hoá học âk ir khuch âk tât săk soan nu^h mât tăm, tal 2 lah ndơ do\ng mô kloh ueh, tal pe lah [ư kơt ne\ r^ mp đăp mpăn săk soan n’hanh mbra geh tăch an ăp dak êng, mô [ư t^ng VietGap r^ [ư tăch âk ir đah nu^h do\ng mbra geh, tăch tâm mpeh nam dơm r^ mbra mô dơi le\, hăn tăch tât ăp dak êng bu mbra đă [ư an kloh jêng lah [on lan geh ntrong kan [ư VietGap”.

Ta Thôn Tân Lập, xã Đăk Gằn, rnăk vâl wa Trần Thị Hà lah nu^h kan ndrel ta hợp tác xã tuch tăm tăch rgâl n’hanh mbơh nău kan play rba Dăk Gằn. đah 1,2 ha neh tăm play rba t^ng trong VietGap, rnăk vâl wa Hà nău geh ăp năm bâh 30 tât 35 tấn play rba. Đah rnoh khlay râng geh 15 rbăn prăk/kg, ăp năm n’hâp le\ prăk do\ng rnăk vâl hôm nha geh klâp ma 350 rkeh prăk. Dơi geh kơt aơ, lah bâh rnăk vâl wa le\ geh do\ng khoa học kĩ thuật tâm nău pah kan jan sa, tâm ne\, geh nău ntuh kơl công nghệ to\ dak ntruh ta ăp tơm n’huch rnoh prăk do\ng n’hanh nu^h kan, nkre lah kơl an tơm play rba hun hao ueh jêng. Nău tăm play rba t^ng trong VietGap geh âk nău ueh n’hanh ns^t tay âk nău geh đah tăm way ơm, kơl an nău geh bâh rnăk vâl wa hao âk n’hanh đăp mpăn bâh tơm play rba.

“Rnăk vâl gâp tăm ta play rba ta aơ tâm rđil r^ saơ ntuh [ư t^ng nău mpo\ng VietGap r^ prăk ntuh kơl bôk năp âk yơn rnôk gâp ntuh [ư r^ săk rnglăy nău geh du\t âk rđil đah nău way ơm, gâp geh n’huch rnoh prăk ntuh kơl mpeh rnoh nu^h kan. Tơm an nău geh play ueh tâm ban, âk n’hanh he dơi geh [ư t^ng mông nar nơm ru. Mpeh đah khoa học kĩ thuật r^ tơm geh đăp mpăn mpeh rnoh dak, ndơ kah, phân poh, mô geh rmeh rnoh phân n’hanh dak si mât tơm tăm. Tơm tăm ueh nđir, jêng n’hanh ndơ geh [ư đăp mpăn ueh lơn”.

Dơi geh njêng ta du\t năm 2018, hợp tác xã tuch tăm tăch rgâl n’hanh mbơh nău kan tăm play rba Dăk Gằn a[aơ rnôk nu^h do\ng ndơ ntơm u\ch ndơ play rba mô dơn ueh kah ma hôm nha an geh đăp mpăn r^ nău do\ng mât play rba t^ng trong mpo\ng VietGap lah du nău khlăy. Nău aơ mbra tâm di đah nău u\ch ntu\k tăch rgâl, nta nău dơh nơih tâm nău tâm rgop tăch rvăt đah doanh nghiệp.

“Hợp tác xã dâk bôk năp njêng kan, tâm rgop đạ [on lan gay ma [ư ntil ndơ kloh ueh gay ma kơl an ndơ geh [ư bâh [on lan ta ntu\k tăch rgâl tâm n’hanh bah dih dak, dơi geh ueh jêng gay ma n’hao nău khlăy , n’hao nău ueh di ndơ tuch tăm an [on lan”.

A[aơ le\ rnoh neh play rba ta lam xã Dak Gằn geh 800ha, rnph geh 2.400tấn/năm. Gay ma nta nău dơh nơih an ndơ play rba ta ntu\k, UBND xã Dăk Gằn le\ rgo\ jă, kơl an [on lan njêng rmôt kan, hợp tác xã pah kan mât play rba t^ng nău mpo\ng VietGap. Nău aơ kơl an ta ntu\k hun hao tơm play rba t^ng trong nâp nâl n’hanh ns^t tay nău geh wa\ng sa âk lơn an nu^h [on lan.

Ăp năm dăch aơ, ta xã Đăk Gằn, nkuâl Dak Mil ns^t geh bah nău tăm play wai du\t âk n’hanh nău geh wa\ng sa bah ăp rnăk đăp mpăn. Yơn lah, tă bah nău kônh wa tăm du trong ntoh êng jêng tât nău jêr jo\t an trong tăch luh ndơ geh [ư. Yor kơt nê| nău rdâk njêng trong leo [ư tâm rgop tăm play wai VietGap dơi xã Đăk Gằn êng uănh khlay. Mpôl hên geh rơh tâm ôp đah wa Hồ Quang Đạo, Giám đốc Hợp tác xã tuch tăm tăch rgâl play wai Đăk Gằn gay kơk kônh wa [on lan g^t kloh lơn mpeh ăp nău geh ngăn ngăn rnôk kônh wa râng tăm play wai t^ng trong r[o\ng VietGap.

- Hơi wa, bah ntơm luh ma kônh wa tăm play wai ta xã Đăk Gằn tâm rgop nsum gay tăm play wai t^ng trong r[o\ng VietGap mêh?

Wa Hồ Quang Đạo: Ntơm bah nău way n’hanh trong [ư way ơm bah kônh wa ri do\ng du\t âk dak si hoá học, dak khêh du\t âk, mô đăp mpăn săk kah ue\h bah play tâm ban kơt ndơ geh [ư bah tuch tăm kloh ue\h đo\ng. Ntơm bah nău ngăn geh nê hợp tác xã dâk njêng, tâm rgop đah kônh wa mpo\ng gay [ư luh ndơ geh [ư kloh ue\h gay kơl kônh wa ndjôt ndơ geh [ư kloh ue\h bah he tăch luh tâm dak n’hanh dak bah dih đo\ng, ndơ geh [ư luh kloh ue\h gay n’hao rnoh khlay play, n’hao rnoh khlay ndơ tuch tăm an kônh wa.

- Rnôk kônh wa tâm rgop tăm play wai t^ng trong r[o\ng VietGap ri moh geh nău ue\h ngăn mêh?

Wa Hồ Quang Đạo: Rnôk kônh wa rgâl rêng [ư bah VietGap ri lor bôk năp kônh wa [ư luh ndơ bah he n’hao geh du\t âk, n’hao prêh rnoh khlay ndơ geh [ư, n’hao nău geh wa\ng sa an kônh wa, đăp mpăn ngăch dăng n’hâm soan an nu^h tơm [ư lah nsum  n’hanh an nu^h do\ng sa lah êng. Rnôk ho\ n’hao rnoh khlay ndơ geh [ư hôm ri kônh wa mô hôm rvê tât nău ndơ tuch tăm ju\r geh rnoh khlay hu\ch thuk đo\ng ôh ma rnoh khlay đăp mpăn, hợp tác xã mbra joi an trong luh tăch ndơ an kônh wa, đăp mpăn an kônh wa rnoh khlay đăp mpăn gay ns^t geh wa\ng sa an kônh wa âk lơn.

- Hơi wa rnôk kônh wa [on lan kan lo\ mir tâm rgop nsum đah hợp tác xã gay tăm play wai t^ng trong r[o\ng VietGap ri kônh wa ân t^ng rêng [ư mhâm mêh n’hanh hợp tác xã geh dơn mât đah ăp nu^h lăp kan nsum mhâm e\h?

Wa Hồ Quang Đạo: Râng tâm bôk nău kan VietGap ri lor bôk năp kônh wa ân t^ng di rêng bah hợp tác xã ndơ\ luh, geh bôk nău kan groi nđôi na nê|, kônh wa rnôk râng tuch tăm ân geh si [u\t nchih kloh. Tâl bar lah hợp tác xã mbra dâk ton joi trong tăch luh đăp mpăn an kônh wa. Hôm đah hợp tác xã ri lor bôk năp mbra tâm ôp đah du đêt công ty geh ndơ do\ng kan tuch tăm ue\h tam ndjôt s^t an kônh wa ndơ ue\h jêng gay kônh wa lăp kan tuch tăm n’hanh geh trong nchrăp ndơ\ luh bôk nău kan tuch tăm na nê|, geh bôk nău kan groi nđôi gay nchâp đă kônh wa kơt t^ng ri rnôk nê mơ dơi tât di rnoh ue\h gay he kan đăp mpăn.

- Ndrel đah nău nu^h [on lan tăm play wai t^ng di rnoh VietGap, ri gay n’hao tay rnoh khlay tơm play wai ri hợp tác xã moh geh trong r[o\ng mêh?

Wa Hồ Quang Đạo: Hợp tác xã ndơ\ luh rêng [ư tuch tăm an kônh wa hôm, rnôk geh ndơ [ư luh kloh ue\h n’hanh di rnoh hôm ri Hợp tác xã mbra nkoch n’hơ âk ndơ geh [ư, mhâm [ư gay play bah he tăch luh geh tu tơm kloh rvah, lôch nê mpôl hên mbra ntuh kơl du đêt máy tuch tăm gay an ăp xã viên kan tâm rnôk nkret njêng mô lah pâr gay n’hao rnoh khlay ndơ geh [ư. A[aơ geh du đêt play ho\ tăch luh yơn lơn âk t^ng trong Trung Quốc. R[o\ng nsum bah hợp tác xã lah rnôk ho\ geh săk kah ue\h play hôm ri mbra n’hao dăng nkoch n’hơ ndơ geh [ư, joi ăp trong tâm ton tăch n’gluh tât ăp dak bah dih Trung Quốc n’hanh âk dak êng [a [a\.

- Ơ! Dăn lah ue\h wa!