VOV4.M’nông:  Bol ma dơi g^t tât lah me cà phê bah cà phê Việt Nam, yơn n’gâng kan cà phê Dak Lak dôl tâm rdâng đah du\t âk jêr jo\t kơt: cà phê kro ranh, neh ntu nar lơn ma sât blak, tu ndru\ng chuh sa. Lơn lah nău do\ng phân poh mô di rnoh, mô di rnôk n’hanh mô di trong poh le\ khuch tât rnôk hao jêng bah tơm cà phê. Tâm nkô| way nkoch Ndrel hăn [on lan kan lo\ mir nar aơ, ăp nu^h rnâng kan tuch tăm mbra rblang ăp nău tât khuch bah nău poh phân mô di n’hanh njrăng đă du đêt nkô| rnôk do\ng phân poh gay kơl tơm hao jêng jo\ jong.

T^ng nchih rgum bah ntu\k rgum ntru\t nsôr tuch tăm mât rong gưl ngih dak an saơ, tâm bơi 30 năm rlơ\ aơ, tơm cà phê ta Việt Nam pơk tăm hvi du\t ngăch n’hanh jêng tơm tăm geh nău dơi tâm rlong ndơ\ cà phê jêng dak tăch n’gluh cà phê dâk tâl bar lam ntu\r neh. Bol ma geh ntu\k gu\ khlay lam ntu\r neh yơn n’gâng kan cà phê lah nsum n’hanh n’gâng kan cà phê Dak Lak lah êng way tâm rdâng đah âk jêr jo\t ntul rlong. Âk ndơ [ư khuch tât nău hao jêng jo\ jong bah n’gâng kan cà phê lam dak kơt: tât khuch bah rgâl duh nđik trôk nar [ư trôk nar rgâl ndal khuch tât nău way hao jêng bah tơm cà phê, tu ndru\ng chuh sa nar lơn ma âk, rnoh khlay cà phê, ndơ do\ng tuch tăm, n’hanh nu^h kan way rgoh n’gơ [ư nu^h tăm cà phê rvoah rvăch. Yơn lah, ngoăy tâm ăp ndơ [ư tât khuch du\t hô lah nău way bên do\ng phân poh a[aơ. Tiến sĩ Nguyên Đăng Nghĩa, giám đốc ntu\k rgum gu\ m^n n’hanh mbơh nti tuch tăm Nhiệt đới an lah:

A[aơ ngăn ma lah ri neh tuch tăm bah he dôl roh tâm ban geh ndơ sa kah, dôl hu\ch hêng lah t^ng du nău êng ri n’hâm soan neh dôl djôr hươi hô).

Ndr^, nău nde phân poh lăn âk ir tơm tăm mô dơn rhôp sa le\ ma hôm roh huach khuch tât nău tam ntuh kơl. I ngăn a[aơ le\ geh du\t âk nău lư mpeh săk tam, rnoh âk n’hanh nt^m nti do\ng phân poh le\ dơi ăp nu^h tơm njêng mbơh nchih bah lơ ntô. Yơn lah, t^ng ăp nu^h rnâng kan tuch tăm bol ma do\ng moh ntil phân n’hanh ta moh rnôk bah tơm tăm nha t^ng nău way 4 di đo\ng mbra kơl nu^h tăm cà phê bah ir nde tâm âk phân poh. Tiến sĩ Trương Hồng, cán bộ Viện kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên njrăng đă:

Nsing tâm nău way 4 di. Poh di ntil phân. Bar lah di rnoh âk tơm u\ch geh. N’hanh he ân poh di kỹ thuật. Rlău ma nău mô poh di kỹ thuật, mpôl hên njrăng đă kônh wa poh di trong [ư đo\ng. Kônh wa he a[aơ way geh nău m^n lah kâp mih, saơ trôk bơi mih ri ndjôt phân hăn poh. Nău dja ue\h đêt rlău djơh yor rnôk mâp ăp trôk mih têh [ư phân roh lăp n’hanh dak rchoh le\. Mô lah wơt mih ma mô mih hôm mâp trôk duh rnoh phân mbra roh ma nău n’hui roh nklăp ntơm bah 15- 20% n’hanh rnoh âk phân roh tă bah dak rchoh mbra hao tât 40%, [ư mpu\ng lir mpeh tơm ndơ sa kah he pă an tơm. Rnôk he poh mô di trong kơt nê| ri tơm mbra mô to\ng ndơ sa kah gay mât play n’hanh [ư an play mbra geh ru\ng. Jêng, mpôl hên njrăng đă kônh wa lah mô dơi poh wơt mih, dơn poh rnôk neh to\ng l’^t mbe\ n’hanh du\t ue\h lah bôr phân nklăp 5-10cm. T^ng gu\ m^n bah viện lah kônh wa [ư di trong kơt nê| mbra n’hao geh nău tam do\ng bah 10- 20%. Ntơm bah nê mbra kơl mpêt nkrem dơi phân poh n’hanh khlay lơn lah kơl mât njrăng ue\h neh ntu.

T^ng tiến sĩ Trình Công Tư cán bộ ntu\k rgum gu\ m^n neh, phân poh n’hanh bri dak Tây Nguyên, uănh nsum neh nkual Tây Nguyên, lơn lah neh gu\r pe dăp du\t tâm di đah âk ntil tơm tăm. Yơn lah, geh bar ndơ đa lượng du\t khlay đah ăp ntil tơm so\k găr kơt cà phê, tiêu đo\ng, nê lah Kali n’hanh lân, ri mô to\ng. Yor kơt nê| rnôk poh kônh wa ân njrăng kơi ntop 2 ntil ndơ dja đo\ng.

Lah he dơn uănh khlay đạm ma mô njrăng tât lân n’hanh kali mbra geh nău ka [ah. A[aơ t^ng trong r[o\ng kônh wa ân do\ng phân tâm rlu\ NPK ơm geh yơn lah rnoh âk bah păng way mô dơi tâm di an le\ rngôch ăp ntil tơm tăm yor kơt nê| rnôk do\ng NPK kônh wa ân do\ng ntil phân êng du ntil.

Du nău njrăng đă khlay đo\ng lah bol ma tăm ta ăp ntil neh ri nău khlay bah kon nu^h nha n’glêh an tât nău mât njrăng n’hao rnoh rmu\ ôm bah neh đo\ng. Le\ ma ta neh bazan lah cà phê mô dơi mât chăm ue\h nha [ư jêng tât geh nău tơm rkeh grơng đo\ng, săk geh mô âk. Tâm nău kơi ntop ndơ sa kah an neh he ân tâm pă tâm ban đah phân vô cơ n’hanh hữu cơ gay kơl neh đăp mpăn mpeh ndơ sa kah mô geh kro ntang, sât blak, đăp mpăn rmu\ ôm kơl tơm rhôp sa ndơ kah ue\h lơn. Thạc sĩ Đào Hữu Hiền, cán bộ viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên njrăng đă.

“Lah mô poh hữu cơ, mô ntuh kơl mât chăm di kỹ thuật ri mbra [ư chai neh, sât blak neh, mir tơm mô hao jêng ue\h, săk geh mô âk, mir tơm nar lơn ma kro ranh. Jêng 2-3 năm he ân poh hữu cơ du tơ\, rnôk nê he mbra saơ phân hữu cơ ns^t tay nău tam ue\h âk”.

Nău do\ng rgâl mhe khoa học kỹ thuật tâm nău kan tuch tăm lah du nău kan du\t n’hâm khlay rlău ma nău t^ng [ư njrăng đă do\ng phân poh bah ăp nu^h khoa học, ăp nu^h rnâng kan, kônh wa ân nsing tâm nô nău trôk nar ta ntu\k đo\ng gay geh ăp rơh poh phân tâm di đah nău geh hao jêng bah cà phê. Nău do\ng phân poh way do\ng mbra kơl tơm hao jêng đăp mpăn, săk ue\h găr hao kloh n’hanh tơm cà phê hao jêng jong đo\ng lơn lah tâm nô nău trôk nar tât ndal a[aơ.

Kônh wa n’hanh băl mpôl mhe tă djăt nkô| way nkoch “Ndrel hăn [on lan kan lo\ mir tă bah Công ty phân poh Bình Điền kan nsum đah nhih pah kan Radio nău ngơi Việt Nam ta Tây Nguyên [ư./.

Nu^h rblang: Điểu Thân