VOV4.M’nông: Trôk nar Tây Nguyên a[aơ dôl nchrăp lăp tâm khay mih. Aơ lah rnôk ăp ntil bu tuh geh ndơ ma ntoh luh rơ\ jêng hô. Bah kơi aơ, Tiến sỹ Phan Việt Hà, Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên, mbra rblang ăp nău ôp bah kônh wa tâm nău mât chăm cà phê bôk khay mih, jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt.

            Hơi tiến sĩ Phan Việt Hà. Pơh bah năp nơh mpôl hên geh âk nău ôp bah kônh wa geh tât nău tăm, mât chăm cà phê rnôk bôk khay mih. Nkô| nău dơi kônh wa uănh khlay âk lah: rnôk dja trôk nar dơh an ăp ntil bu tuh rơ\ jêng, ndr^ he ân geh moh trong nkra gay njrăng n’gang mêh?

            Tiến sỹ Phan Việt Hà: Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! He g^t lah rnôk dja ăp tơ\ mih bôk năm mbra nkre đah rơh duh phang [ư jêng l’^t mbe\ du\t âk n’hanh trôk nar dja lah ngoăy tâm ăp ndơ du\t ue\h gay ăp ntil bu tuh rơ\ jêng. Đah trôk nar dja ri rđiăt hao rơ\ du\t ngăch n’hanh ndrel đah nê lah mbr^ng sêt tuh sa tơm kơt mbrek măt, br^ng sêt guh mô lah mbr^ng sêt ôm đang tơm hao jêng ngăch đo\ng. Gay njrăng n’gang du trong geh nău tam ri he ân do\ng ăp trong rgum IPM, jêng lah way hăn chop uănh mir mbro gay ơm saơ bu tuh n’hanh geh ăp trong njrăng n’gang d^l. Đah rđiăt ri he uănh ta rku\m play. Mô lah kơt bu tuh ôm đang tơm ri he ân ơm ban saơ, yor lah saơ nkai ir ri rnôk nê koh le\ ma tơm cà phê dơm. Jêng he ân way hăn chop mir mbro. Tâl 2 he ân do\ng ăp trong nkra n’hao dăng ât rdâng đah tu ndru\ng chuh sa an tơm tăm ma trong kơi ntop poh ndơ sa kah tâm ban, tâm di n’hanh ăp to\ng ri tơm cà phê mbra dăng n’hanh mbra cho\l dơi đah ăp ntil tu ndru\ng chuh sa tâm rnôk rgâl khay.

            Ơ, tâm rnôk khay mih du\t tâm di gay tăm mhe mô lah [ư sreh tăm tay cà phê. Yơn nău du\t klach rvê bah kônh wa lah bu ro\ sa reh tâm neh. Ndr^ tiến sĩ mbra nkoch kloh lơn mpeh bu ro\ sa reh n’hanh ăp nău njrăng rnôk sreh tăm tay cà phê đo\ng?

            Tiến sỹ Phan Việt Hà: Ntơm bah ăp nău gu\ m^n bah Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên mpôl hên năl: bu ro\ sa reh lah ngoăy tâm ăp ndơ lơh khuch tơm tât nău dơi jêng bah sreh tăm tay cà phê. Bu ro\ sa reh ơm gu\ tâm neh, n’hanh mô dơn nê rnôk he ươm ntil lah mô lơh s^n ue\h neh ri bu ro\ sa reh ơm gu\ tâm du\ng tâl đo\ng. Rnôk tơm cà phê nse he tăm, bu ro\ sa reh lah ngoăy tâm ăp tơm ndơ lơh khuch reh, lơh sôt ta ko reh, pơk trong an ăp mbr^ng sêt lăp lơh ôm reh, tơm mô dơi hao jêng. Du nău njrăng đă nsum lah: Kônh wa lah geh ndơ mbra dơi so\k ntil neh gay hăn rblang uănh năl rnoh âk bu ro\ sa reh tâm neh. Lah rnoh đêt ri he mbra tăm tay dơi, lah rnoh âk ri he ân geh trong lơh hu\ch đêt. Mpôl hên njrăng đă lah he mbra tâm pleh tăm. Jêng lah tăm ăp ntil tơm êng [a [a\ rlău ma cà phê gay an bu ro\ sa reh mô geh reh gay ma gu\ rêh sa ta nê n’hanh ntơm bah nê păng mbra hu\ch. Rlău ma nê, he mbra do\ng ăp trong nkra sinh học, n’hao âk ndơ rmu\ ôm, n’hao âk ndơ rêh rơ\ sa tâm neh. Ntơm bah nê păng mbra hu\ch đêt tăp ndơ bu ro\ sa reh. N’hanh n’gle\ du\t ri he mbra do\ng ăp trong nkra hoá học gay hu\ch bah bu ro\ sa reh. Yơn uănh nsum, he ân uănh rnoh âk bu ro\ sa reh gay n’glêh an g^t sreh tăm tay lah mô.

            Bah meng nău nkra ăp bu ro\ sa reh ri tâm rnôk sreh tăm tay cà phê kônh wa uănh khlay tât nkô| nău ntil, ndr^ hơi tiến sĩ Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp geh pă an ntil cà phê dăng cho\l đah bu tuh đo\ng?

            Tiến sỹ Phan Việt Hà: A[aơ Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên geh du ntu\k [ư yơng ntil n’hanh săk jêng du\t ue\h. Tâm nê mpôl hên geh ăp rêng [ư lơh s^n kloh neh, n’hanh do\ng le\ rngôch ăp rêng [ư le\ dơi Bộ Nông nghiệp n’hanh phát triển nông thôn kơp dơn. Viện mpôl hên geh ăp ntil ndop măt du năm n’hanh tơm ndop bar năm, geh le\ ma tơm tăm găr n’hanh tơm ndop đo\ng. Kônh wa u\ch rvăt ntil mô lah ôp tay na nê| mbra dơi hăn ôp ta Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên, mbrô 53 Nguyễn Lương Bằng, nkual [on têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak.

            Ơi tiến sĩ Phan Việt Hà. Nău kơi ntop poh ndơ sa kah an tơm cà phê tâm rnôk dja geh âk kônh wa uănh khlay đo\ng. Kơt nô Nguyễn Văn Thuấn, ta nkuâl Cư Kuin geh ôp: Gâp poh phân ăch ndrôk mhe ndum du pơh gay poh lor rnôk tăm mhe cà phê, kơt nê| geh tât khuch đo\ng? Đă tiến sĩ mbơh nti an nô Thuấn ư\h?

            Tiến sỹ Phan Việt Hà: Mpôl hên njrăng đă kônh wa rnôk poh phân ndrung n’gar ri ân ndum rmu\ ôm gay poh. Rnôk he poh ju\r he nkh^t ăp tơm bu tuh n’hanh rnôk dja phân mbra mô geh ăp tơm bu tuh khuch tât tơm tăm. Rnôk rmu\ ôm păng geh ăp dak kah jêng ma tơm tăm mbra dơi rhôp sa d^l, rnôk nê ri phân hữu cơ mơ geh nău tam. Nkhêp ndum ngăn, mpôl hên njrăng đă kônh wa ndum du\t đêt ân ndum ntơm bah 5 tât 6 khay ri mơ dơi poh. Yơn a[aơ he le\ geh ăp chế phẩm sinh học lơh lêk ngăch lơn ri du\t đêt lah ndum nklăp 3 khay. Kơt mbre ri mpôl hên njrăng đă lah poh phân hữu cơ rêh ri may t^ng ăp rêng [ư ndum phân n’hanh di mông nar jo\ an ndum. Yor lah poh phân rêh kơt nê| ri păng mbra khuch an tơm tăm.

            Du nău ôp geh tât kơi ntop poh phân đo\ng. Nô Bùi Văn An, ta nkuâl Krông Năng ôp: Mir cà phê gâp tâm khay wai mô to\ng dak to\ jêng to\ n’gul wah, mô ho\ poh dơi phân. Ndr^ khay mih dja gâp phâm [ư poh phân gay geh nău tam jêng ue\h đo\ng mêh?

            Tiến sỹ Phan Việt Hà: He le\ g^t da dê tâm khay wai ri tơm cà phê mô hao jêng âk n’hanh tơm cà phê hao jêng lơn âk tâm khay mih. Bôk khay mih he ân uănh khlay tât ăp trong nkra kỹ thuật. Tâm nê pă an ndơ sa kah an tơm cà phê lah du\t khlay. Ri nô ân njrăng ăp nkô| nău bah kơi aơ: bôk năp lah ân poh vôi mô lah poh phân hữu cơ. Aơ lah rnôk du\t ue\h gay he lơh ue\h neh, n’hao dăng rgâl ue\h lý hoá tính  bah neh [ư an tơm rhôp sa ndơ kah ue\h lơn, n’hao nău tam do\ng phân poh an tơm tăm. Bôk khay mih ri ân kơi ntop poh đạm kơl n’ging lha hao jêng dăng, kơl [ư an luh play ngăch. N’hanh kơi ntop poh lân mbra kơl an tơm cà phê s^t jêng tay reh lôch du rơh mô hao jêng tâm khay wai, reh dăng mbra kơl rhôp sa dak kah bah tơm ue\h lơn n’hanh nê lah jâng ntơm an nău hao jêng tơm ue\h n’hanh hao têh play ue\h.

            Nău ôp tay bah du hê [on lan kan lo\ mir nkuâl Cư M’gar: A[aơ gâp saơ âk rnăk tăm rlu\ ăp ntil tơm tăm tâm mir cà phê, ndr^ ơi tiến sĩ nău tăm rlu\ dja ue\h đo\ng n’hanh rnôk tăm rlu\ ân njrăng moh ntil ndơ mêh?

            Tiến sỹ Phan Việt Hà: Âk ntil tơm tăm gay n’hao nău geh wa\ng sa ta ndrel du neh tăm lah nău ma mpôl hên du\t njrăng đă tâm rnôk tăm cà phê. He tăm rlu\ tiêu ri păng mbra geh tâm kơl nsum [ư an trong kan dja hun hao du trong nâp dăng lơn. Mpôl hên saơ ăp mir cà phê tăm rlu\ tiêu ri ăp tơm tiêu mbra geh hao jêng ue\h bah tơm cà phê n’hanh păng mbra bah ir geh bu tuh. Yơn uănh t^ng nău geh ngăn ngăn ma he ân geh ăp nău rgâl tâm di rnoh srêt tăm. Nkô| nău bôk năp lah kônh wa njrăng der bah tâm pit ndơ sa nsum. He tâm pă phâm [ư gay phân reh tơm dja mô tâm pit đah phân reh tơm ri. Tâl bar, lah tăm lăn srêt ir he ân phâm [ư gay păng mô tâm n’glu nsum. Du nău đo\ng, rnôk tăm he ân njrăng tât bu tuh. Lah geh bu tuh, puh an tơm dja ri he ân puh an tơm ri đo\ng. gâp nt^t kơt lah rđiăt ntoh ta tơm cà phê ri puh an tơm cà phê he ân puh nkre tơm tiêu d^l.

            Ơ, dăn lah ue\h tiến sĩ Phan Việt Hà le\ rblang ơh ăp nău ôp bah kônh wa le\ njuăl tât mpôl hên.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân