VOV4.Mnông: Nu^h tăm bum ta Gialai dôl tâm rdâng đah nău bu tuh mhe ne\ lah nău bu tuh ta n’ha. Bôl ma ê ho\ khuch khat âk yơn du đê| ntu\k le\ ntoh bu tuh đah rnoh âk, [ư an bum mô hao jêng, bum jê|, mô ueh. Mbra ntưp trêng ngăch ta ăp ntu\k lah mô ngăch njrăng săm.

Phóng viên chuyên mục đề cập thực tế.

Rnăk vâl wa Phan Văn Quang, thôn Yên Phú 2, xã Chrô Pơnan, nkuăl Phú Thiện, n’gor Gialai geh neh tăm 3 ha bum. Ăp năm ba năp, wa tăm ntil bum ơm geh ta ntu\k r^ tơm hao jêng ueh.yơn lah, âk năm aơ wa rgâl jêng tăm bum cao sản, rvăt bâh ntu\k êng s^t n’hanh geh bu tuh kro n’ha du\t âk đah le\ rnoh neh bu tuh da dê. Bôl ma geh bu tuh yơn wa hôm nha nsrôih gay ma an mir bum rêh tay đah nău m^n lah hôm nha đê| đăch đo\ng.

 “Jay gâp r^ tăm 3 ha geh bu tuh kroănh n’ha, le\ bơi ma rôk hôm, yơn a[aơ nău geh klâp lah mô âk, r^ rnăk vâl gâp nsrôih gay ma geh đê| đăch mbơm đo\ng”.

So\k do\ng rnoh ntil tơm lêng lang lah nkô| nău tơm jêng tât âk rnoh neh bum ta Gialai geh bu tuh kroanh n’ha. Wa Đỗ Hoàng Châu, groi kruanh UBND xã Ia Tul, nkuăl Ia Pa an g^t, xã geh bơi tât 5ha geh ntưp bu tuh yor nkô| nău aơ.

  “Ăp rnăk aơ mô to\ng tơm ntil, tơm ntil mô geh jêng lah ta khay 4, khay 5 mơ geh ăp bôk ndeh rdeng bum tăch ta trong rvăt s^t tăm lôch ne\ geh kroanh n’ha. Hôm ăp rnăk tăm ntil ơm r^ mô geh bu tuh kơt ne\”.

Bum geh bu tuh yơn nău m^n hôm ntêr geh đê| đăch eng jêng lah le\ rngôch ăp rnăk geh rnoh neh bum bu tuh kroănh rhoăt n’ha rong tay le\ rngôch, mô rôk jăng kơt nău nt^m đă bâh n’gâng kan têh. Bâh ne\, [ư an nău bu tuh ntưp trêng ngăch lơn. Kơt ta nkuăl Phú Thiện, wa Bùi Trọng Thành, kruanh ntu\k kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao [on lan an g^t, lam nkuăl le\ geh bơi tât 60 ha bum geh ntưp bu tuh kroanh rhoăt n’ha, rgum ta 2 xã Chrô Pơnan n’hanh Ia Hiao:

“Nkuăl le\ đă 2 ntu\k ne\ n’hao nău kan nt^m đă ăp mpôl kan kơl leo [ư rôk jăng su le\ đah rnoh geh bu tuh. Nkre lah nt^m đă ăp ntu\k an geh ua\nh rnoh tơm prăk nchrăp lor gay ma [ư t^ng nău kơl an nu^h [on lan t^ng nău ntru\nh”.

T^ng rnoh kơp bâh n’gâng kan tuch tăm n’gor Gialai, a[aơ ta n’gor le\ geh klâp ma 130 ha bum ntưp bu tuh ta n’ha, rgum du\t âk ta 5 nkuăl Phú Thiện, Ia Pa, Krông Pa, Chư Pưh n’hanh nkuăl têh Ayun Pa. bar ntil bum geh saơ ntưp bu tuh âk lah HLS qq n’hanh ntil KM 419. wa Hà Ngọc Uyển, kruanh chi cục tuch tăm n’hanh mât tơm tăm n’gor Gialai an g^t, aơ lah ntil bu tuh mhe geh saơ tâm yan năm 2018, a[aơ ê ho\ geh dak si săm n’hanh nău ntưp trêng ngăch. Mbra geh ntưp du\t âk. Yor ne\ ndrel đah nău mbơh tơih nu^h [on lan an bah ir do\ng âk ntil lêng lang, Gialai dôl nsrôih [ư t^ng ăp ntrong kan njrăng ntưp trêng.

“Ăp nkuăl le\ dôl mbơh [ư nău kan, lôch rnôk geh njêng rnâng kan nt^m leo r^ lôch ne\ pă an, pă nău kan, ndrel đah ăp ntu\k kan, tâm rgop đah ăp xã geh ntưp nău bu tuh gay ma rdâk njêng nău nchrăp kan. Nsrôih  mât săm le\ ăp rnoh neh hôm e lah rlău 100ha. Tal pe, nt^m đă an ăp ntu\k kan way kan tâm ban kơt n’gâng kan ta ntu\k [ư ueh nău kan ua\nh njrăng nău bu tuh đah ăp ntil bâh n’gor êng ndơ\ tât gay ma njrăng ntưp trêng”

 Gia Lai lah n’gor tal 11 tâm lam dak geh saơ nău bu tuh ta n’ha tơm bum. Nău bu tuh ntơm [ư khuch âk an du đê| rnoh neh tăm bâh [on lan kan lo\ mir.yơn lah, nău kan njrăng săm bu tuh hôm nha mbrơi, tâm rnôk le\ rnoh neh ntưp bu tuih dôl geh hao n’hanh mbra ntưp trêng têh hvi.

Mpeh nô nău bu tuh kruănh êr lha bum blang ta ntu\k tâm ban kơt ăp trong njrăng der, wa Hà Ngọc Uyển, Kruanh Chi cục tuch tăm n’hanh Mât njrăng si tăm Gia Lai nkoch kloh lơn. Jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt.

Dăn may an g^t nău tât bu tuh kruănh êr lha bum blang ta ntu\k wa?

Wa Hà Ngọc Uyển: bu tuh kruănh êr lha bum blang lah ntil bu tuh mhe. Bôk khay 9, geh 2 nkuâl saơ geh bu tuh lah Phú Thiện n’hanh Ia Pa. A[aơ ri le\ geh 5 nkuâl ntưp bu tuh kruănh êr lha bum blang đah le\ rngôch rnoh hvi lah 129 ha.

Bah năp nô nău nê, ăp trong nkra gay le\ dơi an [ư gay njrăng n’gang bu tuh mhâm mêh wa?

Wa Hà Ngọc Uyển: Mpeh nău leo rđău đă ri Sở Nông nghiệp n’hanh Phát triển Nông thôn le\ [ư tâm nchră hvi lam n’gor, mbơh g^t jru hvi n’hanh nt^m nti ăp trong nkra gay ăp nkuâl an [ư, le\ ma ăp trong nkra ta năp măt n’hanh jo\ jong. Ăp trong nkra le\ tă [ư lah: n’gor le\ njoăl si [u\t tât ăp nkuâl t^ng [ư, âk si [u\t njoăl ngăch ntru\t ntrôl nău rđău đă njrăng n’gang bu tuh kruănh êr lha bum blang. A[aơ 4 nkuâl le\ njêng dơi [an rđău đă n’hanh nkre rdâk njêng trong nchrăp, ntơm bah tiăr nti tât in lha si [u\t lôch nê rgum mpôl kan gay njrăng n’gang. Rgum mpôl cán bộ kỹ thuatạ bah ăp ntu\k mô geh bu tuh kruănh êr lha bum blang, nchrăp râng ndrel n’gor gay mbơh g^t lam hvi, nkoch trêng tâm ban kơt rđău đă rôk, su jăng neh mir geh bu tuh kruănh êr lha bum blang. Kêng du\t tât a[aơ ri  ăp nkuâl le\ an [ư da dê. Geh 2 nkuâl le\ mbơh neh hvi geh rôk su jăng. Na nê|, nkuâl Chư Pưh su jăng bơi 4ha, nkuâl Ia Pa su jăng bơi 5ha. Ăp nkuâl dôl [ư, lôch rnôk le\ njêng [an rđău đă hôm ri tâm pă nu^h kan, jao nău kan, nkre đah dơn nău kan t^ng nhih pah kan, nkre kan nsum đah ăp xã geh ntưp  bu tuh rdâk njêng trong nchrăp. Nsrôih lơh le\ neh hôm [a [a\ hvi rlău 100ha. Tâl pe, rđău đă ăp nhih pah kan rnâng kan tâm ban kơt n’gâng kan ta ntu\k [ư jăp pah kan uănh năl nuh tuh đah ăp ntil rvăt tât bah n’gor êng [a [a\ lăp tăm gay nking nchăng ntưp rêng.

May geh ndơ njrăng đă đah nu^h [on lan đo\ng?

Wa Hà Ngọc Uyển: Bu tuh kruănh lha ta tơm bum blang lah ntil bu tuh du\t klach rvê yor rnoh ntưp rêng ngăch, tâl bar lah khuch du\t hô tât săk geh bum, rnoh âk tâm ban kơt kah ue\h bum blang đo\ng.

Ntưp rêng bu tuh geh bar trong. Bôk năp lah ma trong nkong ntil. Lôch ôp uănh, r[ah g^t ri lơn âk ăp ntil kônh wa tâm rvăt dăn nsum ma tơm luh so\k bah Tây Nguyên. Trong tâl bar ri rnôk ho\ geh ntưp bu tuh hôm, ma ndơ rêng bah ntil bu chuh rdu rêng bah tơm dja tât tơm êng, [ư an tơm ue\h jêng ntưp bu tuh đo\ng.

Jêng, mpôl hên njrăng đă đo\ng, bôk năp, tâm rnoh neh le\ geh ntưp bu tuh ri tâm pă ntil. Ntil le\ geh bum rlău 7 khay ri kônh wa rgum mât chăm, rhuăt glêh mông nar hao jêng bah tơm bum blang n’hanh ndăn rôk bum gay [ư ndơ sa an su\r djăr. Lôch rnôk rôk bum ri [ư rôk le\ nkong tơm, reh bah tơm bum blang gay su jăng. Hôm ăp tơm bum blang ta nâm 3 khay, rnoh âk ntưp geh bu tuh rlău 50% ri ân su jăng da dê gay bah ntưp tơm bu tuh.

Mpôl hên njrăng đă lah mô do\ng ntil bum blang HLS11 n’hanh ntil KM419. Tâl bar, mô dơi rdeng ăp nkong ntil bah ntưp geh bu tuh tât ntu\k mô geh ntưp bu tuh.

Dăn lah ue\h wa./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân