VOV4.M’nông: Nu^h tăm cà phê Tây Nguyên dôl tâm rdâng đah khuch khat ndrop. Trôk  nar năm aơ tât ndal, mih ntoch jong [ư tơm cà phê ntoh tay âk ntil bu tuh, jêng tât ru\ng play, kh^t n’ging, mô dơn nê kh^t le\ ma tơm đo\ng. Tâm rnôk nê, rnoh khlay cà phê rnglăy dôl ta rnoh du\t thuk tâm âk năm đo\ng. Nt^t kơt ta n’gor Gia Lai.

            Rlău 20 năm tăm cà phê  n’hanh du bông nău rêh ta nkual [on têh Pleiku yơn wa Lê Phước Hương mô ho\ tă saơ mih mbro ntoch jong kơt năm aơ. Wa Hương kơp êng, rơh mih ntoch jong mbro tât rlău 90 nar. Nău tât khuch bah rơh mih ndal dja lah nkual thôn 9, xã Tân Sơn, nkual [on têh Pleiku ma wa Hương gu\ rêh geh ndâp băm jru tâm dak. Mir cà phê bah wa Hương rnôk dja dak nha băm jru rlău 20cm đo\ng. Du đêt tơm le\ kh^t, ru\ng bơi le\ play, rnoh hôm [a [a\, t^ng wa Hương, mbra kh^t lôch dak rhuăt đo\ng, yor a[aơ ăp tơm hôm rêh hôm tâm ban kơt n’ging si chu\t tâm rho\k dak dơm, nkhu\t dak tâm rcho\k nê tơm mbra kh^t:

            “Ntuh kơl ri ăp năm 60- 70 rkeh prăk. A[aơ khuch khat le\ rngôch, uănh nsum lah roh le\. Dak suăt lah lah tơm kh^t le\. A[aơ play nha hôm đo\ng yơn djăt ma dak rhuăt lah play ru\ng le\ , mô geh ndơ ma klêh sa. Cà phê kơt aơ ri mô geh săk gay ma tăch geh wa\ng sa.”

            Geh mir cà phê 1ha dôl băm jru tâm dak đo\ng, wa Lê Phước Ngà, thôn 9, xã Tân Sơn an lah, năm aơ nu^h tăm cà phê mbra geh roh dơm. Tâm rnôk ăp ndơ do\ng ntuh kơl kơt phân poh, dak si mât njrăng tơm tăm n’hanh prăk jik pih hao khlay da dê, rnoh khlay cà phê ju\r thuk n’hanh a[aơ ri mih ntoch jong, tơm kh^t mbrơi [ư nu^h [on lan dơn g^t nhim dơm:

            “Rnoh khlay kơt a[aơ ri nu^h [on lan roh hoach âk ngăn. Phân poh, ndơ do\ng kan âk đo\ng, ăp ntil ndơ do\ng âk da dê yơn rnoh khlay cà phê hu\ch. Ma a[aơ ndâp băm dak kơt aơ ri nu^h [on lan roh dơm ngăn.”

            Ndrel nău rvê nsum  đo\ng, nô Ksor Djuch, [on plei Klah 2, xã Ia Dêr, nkuâl Ia Grai, n’gor Gia Lai an g^t, mih ntoch jong 3 khay rlău aơ le\ [ư neh tăm cà phê bah rnăk nô geh ru\ng mbrach. Tâm rnôk khay klêh cà phê năm aơ, prăk do\ng ntuh kơl hao rlău bar tơ\ đah năm bah năp nơh. Nău rvê đah nô Ksor Djuch hôm âk lơn rnôk le\ rngôch prăk do\ng kan nê lah prăk hăn manh bah dih deh prăk kon 5%/khay. Đah nô nău cà phê ru\ng play kơt năm aơ, ndrel đah rnoh khlay cà phê ju\r thuk, rnon bah rnăk nô Djuch jêr ma dơi trok:

            “Năm e nơh du năm hoach prăk phân nklăp bar pe jât rkeh prăk dơm, hôm năm aơ le\ rlău bar pe jât rkeh prăk tă bah mih âk. Gâp manh bah ntu\k tăch phân tâm [on rvăt cà phê bah he. Năm aơ rnoh khlay mô ban năm e nơh nklăp he mô geh sa”.

            Rnoh khlay cà phê rnglăy ta Tây Nguyên dôl hu\ch hao ta rnoh 32- 33 rbăn prăk/kg, aơ lah rnoh du\t thuk tâm 7 năm rlău aơ. Nău dja hăn rlơ\ tay đah nău way âk năm lah hao mbrơi rnôk bơi tât khay klêh cà phê mhe. Wa Nguyễn Thị Huyền, [on Plei Klah 2, xã Ia Dêr, nkuâl Ia Grai, n’gor Gia Lai an lah, nău rgoh n’gơ mpeh rnoh khlay ta ntu\k tăch rgâl cà phê, ntop đah rnoh âk cà phê năm aơ hu\ch ntơm bah 30 tât 40%, [ư an nu^h tăm cà phê mbra mô geh sa:

            “Bol ma năm e nơh mô ju\r geh âk play yơn nơm geh rnoh khlay hao jêng nha geh sa đo\ng. Hôm a[aơ nkre mô ju\r geh, nkre rnoh khlay ju\r thuk. Phân poh ri hao khlay, nar luh kan ri hao khlay đo\ng, [on lan kuăl lah mô geh sa.

            T^ng uănh năl bah ăp nu^h kan wa\ng sa, rnoh khlay cà phê bơi tât mbra mô ho\ dơi hao ơm, yor nău nchroh rnoh âk geh cà phê bah Brazil, dak tăch du\t âk an lam ntu\r neh, mbra ju\r geh du\t âk tâm năm aơ. Wa Nguyễn Minh Đường, Giám đốc Công ty TNHH tăch n’gluh ndơ tuch tăm Tây Nguyên, an lah, aơ mbra soan mpêt mô đêt, khuch le\ ma nu^h [on lan kan lo\ mir n’hanh doanh nghiệp tăch n’gluh cà phê tâm dak, lơn lah ta nkual Tây Nguyên, ntu\k tăm âk cà phê bah lam dak:

            “Rnôk dja cà phê tăch n’gluh mô geh sa jêng [on lan mô tăch le\ n’hanh neh tăm cà phê let năp tay mô geh sa jêng mbra huêt đê| dăp rgum tay tơm tăm jêng gâp m^n lah mô jo\ đo\ng ôh [on lan mbra rgâl tăm tơm êng [a [a\. Lăp tâm rơh rgâl tơm tăm, n’gâng kan cà phê mbra mâp jêr jo\t pă an rnoh âk an ntu\k tăch rgâl.

            Tâm rnôk trôk nar mô ue\h, nu^h [on lan tăm cà phê ta Gia Lai hôm tâm rdâng đah nău rnoh khlay cà phê ju\t thuk n’hanh mô ho\ geh nău mpơl dâk hao tay. Đah nău khuch khat ndrop dja, nu^h tăm cà phê ta n’gor dôl du\t rvê ngăn./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân