VOV4.Mnông: Ua\nh năl nău mât rong lah ngoăy tâm âk ntrong hun hao tơm bâh ta ntu\k, ba năp nơh, nkuăl Ea Kar, n’gor Daklak le\ geh âk nău kan ueh, ntrong kan di m^n kan gay ma doh rblang nău mat rong nâp nâl ta năp rgâl mhe bâh trôk nar mih sial.

Yor neh pah kan mô âk, wa Phạm Văn Bình, ta xã Cư Ni, nkuăl Ea Kar, n’gor Daklak, ntru\nh ntuh kơl mât rong. Bôk năp ê ho\ geh âk nău tă g^t kan jêng wa Bình kanu\ng rong 1-2 mblâm ndrôk lai. Lôch 2 năm, saơ rong ndrôk so\k poăch ns^t tay săk rnglăy âk, wa le\ pơk hvi nău ntuh mât rong tât 32 mblâm, mât rong t^ng trong way kan. Wa le\ do\ng khoa học kĩ thuật, bâh nău săch ntil tât mât chăm, njrăng nău bu tuh, lam n’gor le\  ndơ sa to\ng an ndrôk. Tât a[aơ, rnoh geh bâh nău mât rong ndrôk so\k poăch t^ng trong nâp nâl le\kơl an wa geh nău geh âk lơn đah tơm công nghiệp. wa Phạm Văn Bình an g^t:

“Nău ueh bâh ndrôk lai lah ndrôk têh lơn, rnoh khlay lơn. Yơn lah rnôk rong jêr lơn du đê| yơn lôch bar pe năm bên rong r^ gâp saơ nău săch rong ndrôk lai lah tâm di đah nău ueh ta ntu\k. yơn gay ma an rong ndrôk geh săk rnglăy ngăn r^ he an geh nău mât chăm tâm di, an geh g^t mpeh khoa học kĩ thuật, an geh blău tâm nău mât rong gay ma ndrôk tâm di đah nău mih sial n’hanh njrăng nău kop ji.

 Đah du\t âk [on lan, ngăn lah ta ăp ntu\k mô geh nău dơi têh mpeh tơm công nghiệp jo\ nar, kơt ăp nkuăl Ea Kar, Ea Sup, Mdrăk, nău mât rong kơt lah du ntrong kan gay ma đăp mpăn nău geh ta rnăk vâl. Âk ntu\k le\ ua\nh năl mât rong lah ngoăy tâm âk ntrong hun hao tơm tâm nău wăng sa bâh ta ntu\k. nkuăl Ea Kar, n’gor Daklak, a[aơ mât rong le\ geh 35% tâm nău kan tuch tăm mât rong. Nkuăl nchrăp tât năm 2010 mbra geh rnoh 50%. Ta năp ăp nău jêr jo\t yor rnoh khlay tăch mô đăp mpăn, prăk ntuh kơl khl;ăy, trôk nar mih duh ndal way geh nkre lah nău kop ji ăp nar lơ ma âk, nu^h [on lan an geh joi ăp ntrong kan gay ma mât n’hanh hun hao mpôl ndrôk rpu, kik djăr t^ng trong nâp nâl. Wa Lê Văn Thắng, du hê nu^h [on lan geh âk năm rong ndrôk so\k poăch đah rnoh âk an g^t:

“ Mpeh nău mât rong ndrôk an geh mât đăp mpen ueh mpeh ndrung n’gar, rnoh ndơ sa an geh đăp mpăn, do\ng di đah khoa học kĩ thuật n’hanh an geh ua\nh khlay ta  ntil rong geh ueh r^ mbra geh nău dơi. Ntơm nơh [on lan m^n lah hăn chiăp nsum mpôl ta ntu\k geh âk pih, yơn a[aơ nău ngăn lah dâng pih mô hôm geh. A[aơ rong ndrôk lah krung ta ndrung, an sa ăp nar, lah rong ndrôk m’ơk lêng kơt ntơm mô dơi. Yorlah ndrôk  geh mông sa, mông rlu, r^ mơ dơi geh têh hao, rnoh poăch âk.

G^t lor tâm nău mât rong, âk [on lan kan lo\ mir ta nkuăl Ea Kar le\ tâm rgop ndrel. Khân păng tâm mbơh nău kan, tă kan, pơk trong tâm kơl đah ăp doanh nghiệp gay ma joi ntu\k tăch ndơ. Ta nău tâm boh kan nsum, doanh nghiệp dơn kan mbơh mpeh kĩ thuật, pă ntil n’hanh rvăt ndơ t^ng di nău u\ch bâh [on lan. Rlơ\ tay, nu^hy mât rong an geh [ư t^ng di đah ăp nău di mpeh mât rong, mât đăp mpăn ueh săk poăch…wa Nguyễn Đức Hoan, ta thôn 14, xã Ea Ô, nkuăl Ea Kar an g^t:

“ NTơm nơh ê ho\ tam rgop đah cty, hên hên tâm ton kan êng đah du đê| ntu\k tăch rvăt ta ntu\k. rnôk le\ tâm rgop kan nsum đah cty r^ mpôl hên an geh ntil ueh r^ cty joi roh ntil ueh n’hanh dơh an hên lơn. Ngăn lah nău doh rklaih joi ntu\k tăch đăp mpăn an mpôl mat rong”.

N’gâng kan mât rong hun hao nâp nâl knơm âk ta nău kơt lah: nău nchrăp rnoh mât, rnoh ntil, ndơ sa, ntu\k mât rong, do\ng khoa học kũ thuật, ntu\k tăch rgâl…ntrong kan bâh âk rnăk mât rong ta nkuăl Ea Kar , n’gor Daklak lah ntrong hăn di tâm nău rêh a[aơ. Nău aơ mbra ntop kơl n’gâng kan mât rong n’gor Daklak hun hao đăp mpăn n’hanh nâp nâl tâm let năp tay.

Gay joi trong nkra kơl nu^h mât rong nkra ăp jêr jo\t dôl ma tâm rdâng, mhe aơ, Ntu\k rgum ntru\t nsôr tuch tăm mât rong gưl ngih dak kan nsum đah Sở Nông nghiệp Phát triển nông thôn Dak Lak le\ [ư tâm nchră ntru\t nsôr tuch tăm đah nkô|: Hun hao mât rong jo\ jong tâm rnôk rgâl duh nđik trôk nar.

      Ta rnôk tâm nchră [ư ta nkuâl Ea Kar, âk kônh wa le\ hăn uănh na nê| ăp ntu\k leo mât rong têh, nkoch ăp nău jêr jo\t ko\ kol. Ăp nu^h rnâng kan, ăp nu^h mât uănh, ăp doanh nghiệp le\ ndơ\ luh ăp trong nkra gay n’gâng kan mât rong bên đah rgâl duh nđik trôk nar nkual Tây Nguyên. Ta aơ, Phóng viên nkô| way nkoch ôp Tiến sĩ Trần Văn Khởi, nău dơi giám đốc ntu\k rgum ntru\t nsôr tuch tăm mât rong gưl ngih dak mpeh nkô| nău dja, jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt.

      Ơi wa ndơ lơh d^ng rơh dja Ntu\k rgum ntru\t nsôr tuch tăm mât rong gưl ngih dak sơch Ea Kar, du ntu\k ngai đah nklang n’gor Dak Lak gay [ư rgum nchră ntru\t nsôr tuch tăm mât rong mêh?

      Wa Trần Văn Khởi: Nău way ntơm nơh mpôl hên [ư tâm nchră jă ăp nu^h khoa học, nu^h mât uănh n’hanh lơn lah kônh wa [on lan kan lo\ mir, ntu\k rgum ntru\t nsôr tuch tăm mât rong bah ăp n’gor tâm nkual, [ư rgum nchră ntru\t nsôr tuch tăm mât rong ta nklang n’gor. Yơn lah, rơh dja, mpôl hên [ư ta nkuâl Ea Kar đah âk nkô|: Ea Kar lah ngoăy tâm ăp nkuâl geh rơ\ jêng mât rong âk n’hanh jo\ jong, geh du\t âk trong leo [ư tay kônh wa hăn uănh kơt. Tâm nchră mpôl hên dơi [ư bar gâl. Ngoăy lah hăn kơt uănh na nê|, bar lah rgum nchră ta hội trường.

      Tâl bar, aơ lah nkual geh nu^h [on lan g^t blău n’hanh nău dơi tuch tăm bah kônh wa [on lan kan lo\ mir lah nsum, mpeh mât rong lah êng lah du\t ue\h n’hanh kônh wa du\t rhơn nđơr r[ah g^t rgâl mhe kĩ thuật. Nkre đah âk nkô| nău kơt nê| jêng mpôl hên ndơ\ rgum nchră ju\r nkuâl Ea Kar, r[o\ng s^t mpeh tâm dâng geh trong leo [ư gay kônh wa [on lan ôp ơh, nkra na nê| nkô| nău ko\ kol, ue\h lơn [ư tâm nchră ta nklang n’gor.

      Ơi wa, tâm rnôk tâm nchră mpôl hên saơ geh du\t âk trong leo [ư na nê| dơi mbơh nkoch. Yơn a[aơ ri nu^h [on lan rvê mô dơn mpeh rgâl trôk nar ma hôm rgâl mpeh ntu\k tăch rgâl đo\ng. Mât rong jo\ jong tâm di đah rgâl duh nđik trôk nar geh nău dơi rgop nkra mpeh ntu\k tăch rgâl đo\ng lah mô?

      Wa Trần Văn Khởi: Nău tuch tăm mât rong n’hanh ntu\k tăch rgâl du\t khlay, păng tâm khăt srêt nsum, yơn ăp trong nkra an nău hun hao tuch tăm mât rong păng êng đah ăp trong nkra mpeh ntu\k tăch rgâl. Ta aơ mpôl hên u\ch [ư tâm pă nău tă ơm g^t kan kơp le\ mpeh tuch tăm mât rong, kơp le\ mpeh trong kơl, kơp le\ mpeh ntu\k tăch rgâl. Tâm nô nău rgâl duh nđik trôk nar, tâm nô nău ntu\k tăch rgâl rgoh n’gơ, ri he ân tâm nchră gay ndơ\ luh ăp trong nkra mpeh kĩ thuật, moh trong nkra mpeh trong kơl, moh trong nkra i mpeh jo\ jong têh hvi. Nău khlay kan bah n’gâng kan tuch tăm let năp aơ tay ân geh moh ndơ dăn đă têh lơn đah Chính phủ mô lah ăp Bộ. Hôm mpeh n’gor geh moh ndơ trong nkra n’hanh mô dơn nê kônh wa ân joi luh trong nkra rgâl nău m^n n’hanh ăp trong nkra mât rong, mhâm [ư an păng ns^t geh wa\ng sa âk n’hanh hun hao jo\ jong. Kĩ thuật tuch tăm mât rong yơn ân nkre đah tâm rgop kan nsum.

      Ơi wa nău [ư tâm nchră ta nkuâl Ea Kar kơt may nkoch gay nkre đah kơt [ư ngăn ngăn. Mhâm may uănh năl nău ngăn geh mât rong a[aơ ta nkuâl Ea Kar mêh?

      Wa Trần Văn Khởi: Gâp saơ ta nkuâl Ea Kar a[aơ geh du\t âk trong leo [ư mât rong têh do\ng ăp kôp rgâl mhe khoa học kĩ thuật n’hanh leo [ư geh nău dơi mbơm oi. Nău tâl bar, jêng ăp rmôt bôk kan rnăk wâl, nt^t kơt hợp tác xã, câu lạc bộ ndrel u\ch mpeh mât rong, le\ njêng luh tâm boh n’hanh tâm pă nău g^t blău [ư. Tâl pe, lah geh du\t âk trong leo [ư nkre đah tuch tăm n’hanh mât rong, nkô| nău ndơ sa rêh…du\t âk ntu\k leo [ư nt^t gay an [on lan kan lo\ mir tât kơt nti.

      Ơ, dăn lah ue\h wa!

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt