VOV4.M’nông: Tâm ăp năm dăch aơ, nau kan tăch rgâl nu\ih geh tât jêr ngăn ndrel geh nau mra âk lơn, khuch lơn, đah âk nau kan, nau [ư jêr năl, khuch tât nau mât đăp mpăn, rnă njrăng bah lam dak. Tâm nê, rlau 90% nu\ih geh khuch lah bu ur ndrel kon se, rlau 80% nu\ih tâm nê lah rnoi mpôl đê|, nau gi\t blau mô âk ndrel geh nau rêh văng sa jêr jo\t, rlau 70% rnoh nu\ih pah kan lo\ mir ndrel mô geh kan pah. Âk ngăn bu ur geh bu rlăm leo tăch tât dak ba dih ri [ư ur bu mô lah bu đă tăch săk.

Bu ur ndrel kon se bu ur, ngăn lah tâm ăp nkual geh nau rêh văng sa jêr jo\t. ăp nkual tâm dăch đah dak ba dih, ngăn lah lah bu leo tăch ntu\ng nu\ih u\ch r[o\ng tât. Phung tih dôih njêng âk ntrong, âk rmôt bah ăp n’gor, ăp dak đah nau kan jêr saơ, jêr năl, ndăn do\ng nau mô mât nâp bah rnăk vala ndrel ngih săm [u\t mô lah bah trang mạng xã hội kơt (Zalo, Facebook, viber…) gay ma leo tăch ăp nu\ih.

Ti\ng nau mbơh tă bah ăp n’gor, 6 khay bôk năm 2020, lam dak sao geh 74 tơ\, geh tât 104 nu\ih, tăch 98 nu\ih. Ntơm bah nau geh tăch nê lah bu ur ndrel kon se bu ur (ngăn lah nu\ih rnoi mpôl đê\), âk năm aơ, đah âk nau kan mât chăm, kơl an nau tâm di pháp luật, nau geh jêng ân bu ur ndrel kon se, rmôt kan bu ur ăp gưl ho\ ntru\t dăng nau kan gay ma rgop nau dơi njrăng rdâng ngăn nau tât khuch bah tăch ntu\ng nu\ih. Âk nau kan nkoch trêng mpeh nau njrăng rdâng nau tăch nu\ih tâm [on lan, tâm nkual yôk, nkual prêh, n’har bri, ntu\k geh âk nu\ih [on lan rnoi mpôl đê\ gu\ rêh ho\ geh [ư, ăp nau kơl mbơh nau ân bu ur geh nau u\ch ntrơn ntu\k gu\, tâm gu\ ur sai ma nu\ih dak ba dih, kơl an ăp nu\ih geh tă khuch, ndâk nau kan nkoch trêng ân tâm di ma nau dôl geh, kơl an nau rêh ân bu ur tă geh bu leo tăch gay ma si\t ho\ geh ntru\\nh tâm ăp n’gor. Wa Hoàng Tuyết Ban, Groi kruanh UBND nkuăl Tủa Chùa, n’gor Điện Biên, nkoch:

‘Jêh geh kơl leo nsi\t, nau mi\n bah oh nur nê geh nau prêng ngăn, tâm n’gor hên ntơm năm 2016 ko\ geh nau ntru\nh mpeh nau kơl an, yơn lah oh nur rnôk jêh plơ\ si\t n’gor gay ma mbơh ân ăp nau to\ng ri oh nur bu prêng ngăn, rnôk tât ta ntu\k ân geh nau mâp nu\ih ndrel geh kơl an ân nu\ih geh khuch, ăp nu\ih aơ ân jut bah nau prêng ndrel geh ntrong hun hao nau rêh, đăp mpăn tâm nau n’hao nau kan tuch tăm ndrel rnglăp tay tâm nau rêh”.

Ta n’gor Quảng Trị, ăp gưl kan bu ur rgum âk ngăn nau kan khuh n’gor, ngăn ngên kơt: Tâm rgop nsum gay ma ndâk nau kan, ntru\nh ân rjăp tâm ăp kơn nu\ih bu ur ndrel nu\ih tâm [on lan, pơk ăp ntu\k nkoch mbơh tâm rgop nsum tâm ăp nar r[u\n mbơh bah rmôt, bah ăp nu\ih “bu ur têm nkrem, tâm rgop prăk”, “tâm kơl”, “rmôt têm nkrem ndrel tơm prăk manh bah [on”. N’hao nau kan kơl an bu ur hun hao văng sa, pă kan pah ân bu ur ach o, bu ur ê geh nau kan, hau jut jăng lơi kan tăch ntu\ng nu\ih tă bah nau văng sa…Ngăn lah uanh tât ăp nkual tâm kâng n’har, nsum ty kơl an nsum mpôl mô geh nau tăch ntu\ng nu\ih, rgop nau mât nâp rnă njrăng bah n’gor. Wa Đỗ Thị Lý, Kruanh mrôt kan bu ur Quảng Trị ngơi:

‘Ê lor phung hên ko\ ntru\t dăng nau kan nkoch trêng tâm rmôt bu ur mpeh nau njrăng rdâng nau tăch ntu\ng nu\ih, tâm nê rgum tâm nau kan tăch ntu\ng nu\ih gay ma ân oh nur geh nau nkah, uanh kơl tât nau kan hun hao văng sa ân oh nur, pă kan pah, n’hao nau geh, gay kơl an bu ur [ư sâm geh tâm neh bah [on tơm nơm”.

Tâm năm 2020, Trung ương Rmôt kan bu ur Việt Nam ho\ [ư ăp nau ntru\nh nau kan [ư “nau kan nkoch mbơh mpeh nau rgâl nau mi\n nau kan tâm [on lan”, tâm nê rgum [ư ăp nau kan kơt ti\ng “Nar lam [on lan njrăng, rdâng nau tăch ntu\ng nu\ih-  30/7” ndrel nkoch nsum đah Laiò mpeh nau njrăng rdâng nau tăch ntu\ng nu\ih, ngăn lah nau tăch ntu\ng bah trong nkual n’har bri Việt-Lào. Trung ương rmôt ko\ tâm rgop nsum đah n’gâng kan rđau tahen Biên phòng [ư Bôk nau kan “hăn ndrel bu ur nkual n’har bri” lvang năm 2018-2020, tâm nê, ndơn, pă ân ăp rmôt mpeh nau kan tăch rgâl nu\ih 300 nau kơl an bôk năp ân ăp nu\ih tă geh bu leo tăch (du rnoh kơl an 500 rbăn).

Jêh nu\ih bu tăch geh leo nsi\t, Rmôt kan bu ur ndơn, kơl an ndrel mbơh nau gay khân păng bôk năp geh nau kơl an, trong hăn tâm di tâm nau rklaih ăp nau jêr ma khân păng mâp, kơl n’huch nau prêng, đăp mpăn nau mi\n gay tâm rnglăp tay tâm nau rêh ndrel njrăng rdâng mô ân geh bu tăch tay. Jêh nê, Rmôt kan bu ur tâm dâng lo\ tâm nthoi gay leo bu ur geh bu tăch si\t ma rnăk vâl ueh lăng, kơl an nkra săm [u\t lak kak, săm [u\t khai sinh ân kon, kơl an nu\ih geh bu tă tăch geh kơl an ăp nau kan, ăp bôk nau kơl an bah nau rêh bah nkual ko\ kơt lah mât nau dơi ueh lăng. Ti\ng wa Nguyễn Thị Minh Hương, kruanh rnâng kan Trung ương mrôt bu ur Việt Nam, ngơi:

‘Nau kan ji ngot, nau kan hăn pah kan văng sa rnôk aơ ri dôl lah du nau u\ch ngăn, ma nau khlay ta aơ lah nơm hăn dak ba dih ri ân geh gi\t kloh mpeh nau kan, gi\t kloh moh nau nơm kan, ntu\k gu\ kan, ntu\k nơm rêh, phung hên ho\ nkoch ân kloh, nơm hăn pah kan mô lah hăn gu\ sai tâm dak ba dih ko\ ân geh gi\t n’hêl”.

Mra dơi lah, rmôt kan bu ur ăp gưl kơt lah du rmôt kan geh ntrơn trong, ntrơn leo ăp nu\ih geh bu tă tăch leo nsi\t đah ăp ntu\k pah kan kơl an gay oh nur geh ndơn nau kơl an mpeh ntu\k gu\, ntu\k sa đăp mpăn, mât chăm n’hâm soan, kơl an nau mi\n, pháp lý. Êp nau kan bah ntu\k kan bu ur, u\ch geh nau leo lăp kan bah ăp n’gâng kan, ăp gưl tâm nau njrăng rdâng nau tăch ntu\ng nu\ih, tă bah nau njrăng ân tât nau lơh rdâng, lơh mbram phung tih ndrel ndơn, kơl an nu\ih tât khuch. Nau aơ ân geh [ư ti\ng nau kơl an tâm nau rêh, rgop nau mât đăp mpăn nau rêh ndrel nau đăp mpăn chính trị tâm nkual./.

Nu\ih rblang: H’Thi