Ntơm bah năm 2010 tât a[aơ, n’gor Lâm Đồng le\ tăm tay mhe, ndop rgâl tay bơi 26 rbăn ha cà phê (êng năm 2014 le\ tăm mhe rlău 7 rbăn 200ha). Bộ Nông nghiệp n’hanh Phát triển Nông thôn le\ kơp dơn rlău 844 rbăn m² mir cà phê tơm bôk năp, mpeh 42 ntu\k kan nsum, êng du hê nu^h ta Lâm Đồng geh nău dơi pă an rlău 12 rkeh chông cà phê/năm do\ng an tăm mhe tay; nkre ma le\ [ư mât uănh lhăt tơm ntil mhe tăm. Ntơm bah aơ tât năm 2020, nău u\ch geh tăm tay mhe cà phê ta n’gor Lâm Đồng lah nklăp bơi 60 rbăn ha./.

UBND n’gor Dak Lak mhe geh s[ ntru\nh mbơh ăp ntil n’gâng kan têh an geh [ư tay ntrong kan doh rklaih nău jêr jo\t gay ma n’hao an săk rnglăy nău pah kan, mât ua\nh bri an ăp cty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên lâm nghiệp ta n’gor. Na nê|, pă an ntu\k kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao [on lan leo kan, tâm rgop đah ăp ntu\k kan, n’gâng kan geh tât ua\nh nđôi, ua\nh năl tay nău pah kan bâh ăp cty mbơh dăn ntrong kan rgâl mhe, pă an ntu\k kan Tài nguyên môi trường leo kan, mbơh an UBND n’gor mplơ\ so\k tay rnoh neh ăp cty do\ng mô geh săk rnglay mplơ\ s^t an ăp ntu\k kan mât ua\nh, do\ng an tâm di. UBND n’gor Dak Lăk le\ dă ăp nkuăl, nkuăl têh, nkuăl [on têh tâm rgop đah ăp mpôl kan tahen, mât ua\nh bri, nu^h tơm bri ta ntu\k ntrôl ngăch nău kan ua\nh nđôi, mât ua\nh, nhup ban mpôl mu^h kăl bri, na nê| lah đah rnoh bri dăch n’har.

 T^ng nău nchroh bah n’gâng kan tuch tăm mât rong n’gor Gia Lai, rnoh âk play cà phê năm aơ dah mô lah rlău năm e nơh yơn le\ rngôch âk geh cà phê 2014- 2015 mbra hu\ch nklăp 15- 20% rđ^l đah năm bah năp nơh. Aơ lah năm tâl 3 mbro rnoh âk geh cà phê bah Gia Lai hu\ch, nkô| lah lơn âk neh tăm cà phê jo\ bah 20- 30 năm, tơm kro ranh jêng rnoh âk geh play hu\ch t^ng năm đo\ng./.

ăp năm dăch aơ mpôl ndrôk so\k dak toh bâh n’gor Lâm Đồng hun hao du\t âk, rlău đah nău mât njrăng n’hanh a[aơ le\ hao tât bơi tât 10 rbăn mblâm n’hanh hao 50% đah khay aơ năm e, tâm rnoh ne\ êng ta Đơn Dương le\ geh tât 5 rbăn mblâm. Du đê| rnăk vâl ntơm tup ta nău jêr jo\t tâm nău tăch rvăt ndơ yor nău doanh nghiệp mô hôm tâm ton kan rvăt dak toh ndrôk tay. Gay ma tăch ndơ aơ, ăp rnăk vâl rơh bôk năp rong ndrôk so\k dak roh aơ an geh bmơh bâh du rnăk vâl êng geh tâm ton đah cty dak toh gay ma tăch, bâh nău ntơ lah dak toh ndrôk ta rnăk le\ geh tâm ton kan. Du đê| rnăk êng njôt tăch nchrai. Rnoh khlay ăp mblâm ndrôk nchrăp an geh dak toh geh rnoh rlău 80 rkeh prăk. Gay ma geh ndrôk ntil, âk rnăk vâl le\ manh prăk, nchăm drăp ndơ gay ma rong ndrôk so\k dak toh.

Nkuăl Đơn Dương lah nguay tâm âk nkual geh tăm blân srat du\t âk ta Lâm Đồng, đah le\ rnoh neh tăm ăp năm hao tât rlău 3 ebăn ha. Blân srat ta aơ le\ geh [a [ơ roh dơm yor bu tuh, nău wa\ng sa mô khlay. Bâh ntơm nar ntil blân srat ndop măt geh Viện khoa học kĩ thuật nông nghiệp miền Nam m^n ua\nh n’hanh ndơ\ mbơh, [on lan kan lo\ mir ta aơ le\ tăm ta rnoh neh hvi n’hanh nău geh ueh. Nkô| trăch nar aơ nkoch mpeh ntil tơm blân srat ndop măt aơ.

Bâh lôch 4 năm tăm tâm pleh tơm blân srat ntil ta rnoh neh 5 sào, wa Nguyễn Bình Trị, kruanh UBND xã Quảng Lập, lah nu^h tăm blân srat jo\ năm ta ntu\k an g^t, nău săk rnglăy wa\ng sa bâh ntil tơm tăm ndop măt aơ geh nău geh đăp mpăn ta rnoh 60 tât 80 tấn, ndơn an bâh 10 tât 45 tấn kơt ăp ntil ntơm nơh. Wa Nguyễn Bình Trị an g^t.

Blân srat ndop r^ tơm ndop lah blân srat jê| jêng lah rnoh dơi tâm rdâng đah nău bu tuh du\t dăng, păng mô geh kh^t ôm yơn đah tơm blân srat ntil way geh r^ păng mô dăng rdâng đah nău bu tuh jêng dơh kh^t ôm. Jêng lah bâh ntơm [on lan he do\ng khoa học kĩ thuật mhe, do\ng tơm blân srat ndop măt r^ ns^t tay nău geh wa\ng sa âk lơn đah tơm blân srat êng. Tơm blân srat way ơm r^ mô geh âk, du tơm kanu\ng geh klâp ma rlău 1 kg dơm hôm blân srat ndop măt r^ an nău geh bâh 2 tât 3kg

Gay ma an tâm di nău u\ch tơm ntil an [on lan kan lo\ mir, ta nkuăl Đươn Dương a[aơ le\ geh rlău 90 mir tơm blân srat n’hanh ndop ntil. A[aơ blân srat ndop geh rnoh bâh 600-650 prăk/kg ntil, khlay rlău bar tơ\ đah ntil tơm way do\ng, yơn prăk pah kan mbra lah thuk lơn. Yor blân srat mbra dơi tâm rdâng đah âk ntil bu tuh, bah ir hoach prăk rvăt dak si nkh^t tu ndru\ng, nar pah kan.

Mpeh nău mât tăm: gay ma ndop măt tơm blân srat kônh wa koh nkêng tơm blân srat hon êng 25 nar lôch hon,  ntru\p ta ne\ du ding cao su way dong ndop măt (mbra dơi lêk êng-ntil aơ geh tăch ta ăp ntu\k tăch găr nti), lôch ne\ so\k chông bâh tơm blân srat ntil mhe (ndrel 25 nar lôch tăm), nthoi nch^p an jir ta ntu\k tơm tă to\ bâh tơm an ndop. Kônh wa kahg^t ntil blân srat klâp ma 25 nar lah du\t tâm di gay ma ndop măt. Wa Phan Văn Điền, kruanh mir ơm Điền Phượng, thôn Yên Khê Hạ, xã Lạc Lâm, nkuăl Đơn Dương an g^t.

 Lah ma ndop măt tơm nse ir r^ mô dơi đo\ng ma ndop tơm kranh ir r^ tơm mbra mô dăng, way tơm ndop an ueh lah bâh 25 nar tơm têh lah ueh. Lôch ndop he mhâm [ư an nău nău duh klâp ma 26-27 độ lah tâm di. Lôch ne\ he bruh dak an tơm hao jêng, mô an kro, lôch ne\ 3 nar r^ an bah dih gay ma geh măt nar geh nku\m jal ba lơ. An tât 3 nar lah doh ndơ jal nching ne\, gay ma geh măt nar nchrat ta tơm. Ntơm he an geh mât njrăng ăp nău bu tuh, mât poh phân tay, an ueh n’ha n’hanh poh phân ta neh gay ma an tơm geh ueh nđir”.

Gay joi g^t kloh lơn mpeh nău ue\h bah tơm blân srat ntil ndop măt, phóng viên Đài TNVN le\ ôp wa Nguyễn Văn Sơn, Groi giám đốc Sở Nông nghiệp n’hanh Phát triển Nông thôn n’gor Lâm Đồng. T^ng wa Sơn, nău âk geh blân srat ndop măt le\ dơi năl tâm lam n’gor. Nău do\ng ntil dja, n’gor Lâm Đồng le\ [ư bah le\ rngôch bu tuh huănh play, tă ntưp rêng lam ăp năm bah năp nơh. Wa Sơn an g^t tay, rnôk ndop tơm blân srat, kônh wa ân njrăng tât nău an [ah êng bah ntưp đah tơm geh bu tuh tâm rnôk ndop:

Gâp njrăng đă đah kônh wa [on lan kan lo\ mir tâm ban kơt ăp mir ươm đo\ng lah rlău ma nkô| nău dơi geh- jêng lah rnôk ndop geh tơm rêh n’hanh ndjôt tăm ri ân njrăng tât nkô| nău ntưp rêng bu tuh. Lơn lah bu tuh khuch djơh an tơm blân srat. He njrăng lah ân geh jay an êng đah ăp ntil ndơ geh bu chuh sa n’hanh [ư mêt uănh, groi nđôi đah ăp tơm geh bu chuh gay der ntưp rêng rnôk ndop. Nău dja du\t khlay đah tơm blân srat rnôk [ư yơng ntil.

Hôm đah kônh wa u\ch tăm tơm blân srat ndop măt ma mô ho\ geh ndơ ươm tăm, ndop êng, ân hăn rvăt bah dih, wa Nguyễn Văn Sơn njrăng đă kônh wa ân sơch ntu\k [ư yơng ntil nsing nơm gay der bah geh rvăt ntil mô ue\h jêng:

Gâp nkah [on lan kan lo\ mir kơt aơ: A[aơ geh du\t âk ntu\k yơng ntil ue\h, di rêng kan n’hanh nsing nơm, ndr^ ri lor bôk năp ân sơch ntu\k [ư yơng ntil geh nsing nơm gay he rvăt ntil. Tâl bar lah he ân hăn uănh na nê| tât ntu\k yơng ntil nê g^t đăp mpăn dơi nău tâm [ah bah ntưp bu tuh đo\ng lah mô? he du\t klach lah nău ntưp bu tuh kaman bah tâm trôm ntu\k mir yơng ntil luh bah dih. Lah ma geh ntưp bu tuh ri a[aơ geh 7 tât 8 ntil kaman păng lơh khuch an tơm blân srat kơt: [ư play tơm blân srat âng, ru\ng kao ơm, ôm play ơm…lơh khuch an tơm blân srat.

Uănh nsum, geh bar ntil nkô| nău he ân dơi njrăng. Ngoăy lah sơch mir yơng ntil ntu\k nsing nơm, bar lah rnôk hăn dăn rvăt ri he ân hăn uănh ndơ do\ng yơng ntil uănh păng g^t đăp mpăn di rnoh lah du mir yơng ntil đo\ng lah mô.

                                                            Thị Đoắt- Điểu Thân răk rblang