VOV4.M’nông: Tă bah mô ir roh huach neh tăm, tơm ndơ tăm dơh joi, kloh ue\h đah ntu\k gu\ rêh, nău kan tăm sêt dôl âk rnăk [on lan ta nkual [on têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak sơch gay hun hao wa\ng sa rnăk wâl âk, rgâl geh wa\ng sa an nu^h [on lan.

          Ta ntu\k tăm sêt hvi rlău 5000m² bah rnăk wa Trương Văn Chúc ta phường Ea Tam, nkual [on têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak a[aơ tăm du\t âk ntil sêt kơt: sêt linh chi, sêt njâr blăch, sêt rhe, sêt bào ngư …Rnôk trôk nar dơh ue\h, r^ng ăp nar păng tăch luh 5 tạ sêt rêh, r^ng ăp năm ns^t geh bah 400 tât 500 rkeh prăk. Wa Chúc an g^t, rnăk păng ntơm tăm sêt bah năm 2007, bôk năm tăm đêt 1.500m²; lôch nê so\k sêt mât sêt gay pơk mbrơi mbrơi hvi mir mât. Tât a[aơ, lôch bơi 10 năm [ư tăm sêt, păng le\ rgum âk nău tă g^t kan tâm nău tăm sêt, [ư yơng êng kon ntil, mbra pă an kon sêt ntu\k tăch rgâl. T^ng wa Chúc nău kan tăm sêt mô kâp geh kỹ thuật âk yơn nu^h [ư ân đăp dêh đah nău kan, way chop uănh, groi nđôi mir mât na nê| lơn gay ngăch saơ n’hanh lơh jăng ăp du\ng sêt geh bu tuh. Bah meng nê, tâm rnôk mât chăm, ân puh dak mbro gay mât rnoh l’^t mbe\ an jay, lah mô sêt mbra kro, mbrơi hao jêng khuch tât săk geh; rlơ\ tay, dak to\ lăn âk ir, sêt mbra kh^t ôm. Tâm ăp ntil sêt ri sêt linh chi lah ntil sêt ns^t tay nău geh wa\ng sa âk n’hanh a[aơ dôl geh âk nu^h u\ch rvăt. Wa Trương Văn Chúc lah:

          Ntơm nơh gâp [ư tăch geh 200kg dơm, yơn a[aơ he [ư jo\ jong saơ tăch hao 400- 500kg hôm. A[aơ bu u\ch rvăt sêt linh chi do\ng du\t âk, [on lan khân păng g^t rnoh khlay bah sêt linh chi hôm jêng khân păng do\ng âk, he tăm âk đo\ng gay he pă tăch an bu. Tơm sêt linh chi [ư ri jêr lơn đah ăp ntil sêt êng [a [a\, ntuh kơl ri âk tơm prăk lơn yơn păng săk geh âk lơn n’hanh ns^t wa\ng sa âk lơn đo\ng.

         Tâm ban kơt rnăk wa Chúc đo\ng, rnăk wa Trương Tố Hà, ta phường Tự An, nkual [on têh Buôn Ma Thuột le\ krêp dêh đah nău kan tăm sêt rlău 12 năm. Wa Hà a[aơ lah giám đốc HTX sêt Hà Hương- du ntu\k [ư tăm sêt n’hanh tăch rgâl sêt ntoh lư ta nkual [on têh Buôn Ma Thuột. Tât a[aơ, âk ntil sêt geh tăm bah HTX dơi bu rvăt âk kơt sêt rhe, sêt tôr meo, sêt linh chi…ăp năm tăm geh rlău 30 tấn sêt rêh ăp ntil. Sêt bah Hà Hương le\ dơi tât đah âk nu^h rvăt ta ăp nkual [on têh têh kơt Đà Nẵng, Hà Nội; Biên Hoà…T^ng wa Hà, r^ng rlău 1000m² neh tăm sêt, lah tăm du tơ\ ndrel âk ntil sêt mbra ns^t geh wa\ng sa âk, lôch n’hâp le\ prăk ntuh kơl mbra hôm geh sa 50- 60 rkeh prăk, du năm mbra dơi [ư tăm bah 3- 4 tơ\. Êng rnăk păng ns^t geh 500- 700 rkeh prăk. Đah ăp nu^h i u\ch nti tăm sêt, wa Hà mbra mbơh nt^m rah rơch nău tă ơm g^t kan:

      “Lah [on lan, nu^h i u\ch nti tăm sêt ri hăn tât ta xưởng kơt nti ri dơi an nti dơm, lah mô ri gâp dơn ăp jrô nti bah ntu\k rgum nt^m nti nău kan ta ăp nkuâl. Mpôl dja ri s^t khân păng le\ dơi [ư tăm êng yor he nti bah rnôk ntơm [ư mbuh si tât rnôk geh sêt tăch luh.

       T^ng nchih rgum bah phòng kinh tế nkual [on têh, a[aơ nkual [on têh Buôn Ma Thuột geh nklăp 40 rnăk n’hanh tăm têh hvi sêt, ăp năm n’gluh tăch rlău 20 rbăn tấn sêt ăp ntil, lơn âk lah tăch tâm dak. Mô dơn ns^t tay nău geh wa\ng sa âk an rnăk wâl, ăp ntu\k tăm sêt têh hvi hôm rgop nta joi nău kan an âk nu^h kan ta ntu\k đah prăk khay ntơm bah 3 rkeh ăp khay. Tăm sêt đêt do\ng dak si n’hanh ndăn do\ng âk ntil ndo\k nja tuch tăm bah mbuh si, tât rhe jêng mbra dơi tăm âk tâm ăp nkual [on lan gu\.

 Tâm nkô| trăch ba năp, mpôl hên le\ nkoch đah kônh wa n’hanh băl mpôl nău tăm n’hanh mât sêt linh chi. Ba kơi aơ, thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Ngọc, nai nti Bộ môn tăm, mât sêt sa n’hanh dak si, ntu\k kan nt^m nti nău kan nkuăl Cư Mgar, n’gor Daklak mbra geh tay nău nkoch đah [on lan n’hanh băl mpôl tâm nău tăm n’hanh mât ntil sêt aơ ta rnăk vâl.

Ôp: Ơi Thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Ngọc, gay ma ntuh kơl tăm sêt ta rnăk vâl r^ prăk kan bôk năp nu^h tăm s^t do\ng d^ng âk eh?

Lah đah 1 ntu\k tăm sêt klâp ma 100 met vuông r^ gay ma ntuh [ư tăm ntu\k tăm geh jay ntưm, geh jal krăk, ndrơng tăm, ntru\p d^ng puh êng dak klâp ma hoach 100 rkeh prăk. Đah 100 met vuông ne\ r^ he mbra tăm 10 rbăn d^ng sêt, ntop tay 55 rkeh prăk rvăt ntil tay đo\ng.

Đah 1 du\ng sêt linh chi r^ rơh 1 he mbra geh rnoh âk lah 20gr kro 1 tôr sêt, rơh 2 mbra geh tât 10-12gr, ne\ kah rang geh tâm du tôr sêt 30-32g. jo\ ươm tâm 1 khay, khay ndơ\ lăp tâm jay tăm klâp ma 3 khay, ne\ lah loch 4 khay lah he mbra dơi geh prăk mât tăm tay hôm.

Ôp: Rnôk tăm ta rnăk vâl r^ nu^h tăm mơh ntil ndrơng rkơl do\ng tăm êh thạc sĩ?

Ndrơng rkơl tăm r^ he geh du\t âk nti, geh ndrơng rkơl chữ A mô lah chữ I bar ding. Tâm [ah bâh ăp du\ng sêt klâp ma 3cm, ăp du\ng geh bun dăp an nâp., lah bun tâm dăch r^ tôr sêt du\ng aơ tâm krêp đah tôr sêt du\ng êng, rnôk ne\ tôr sêt mbra mô dang ueh n’hanh tăch mô khlay. Rnôk dăp du\ng sêt ta ndrơng rkơl r^ mô dơi nchoăn ntrơn du\ng sêt ntu\l êng an păng du ntu\k dơm n’hanh an plăch du\ng I ntu\k tôr sêt dơh luh dang.

Ôp: Tâm rnôk tăm n’hanh mât sêt r^ nu^h tăm mơh nău ua\nh njrăng eh?

Tâm rnôk tăm n’hanh mât, đah rnăk [on lan, lah mô geh d^ng dak puh to\ êng r^ mbra dơi to\ ma ti,  nău way he mbra to\ klâp ma 4 tơ\ 1 nar rnôk trôk duh, way lah ta kêng nar bâh 12 tât 2 mông r^ he to\ tan eh. Ntu\k tăm r^ tăm ueh ta jay geh ntưm n’hanh nching ma jal krăk gay ma geh măt nar nchrat lăp tâm jay gay ma sêt luh dang t^ng du mpeh n’hanh tâm ban. Hôm lah do\ng ntưm ma tôl r^ an geh n’huch nău duh bâh tôl đah ntrong ntưm tay ndơ êng bah duh mô lah ndơm ăp d^ng dak ta tôl gay ma bah ir duh nkre lah geh to\ dak jêng nău duh ta ba lơ n’hanh ba dâng an tâm ban, mô an sêt duh hôl ndal.

Ôp: Du đê| nău nu^h [on lan mât ua\nh ne\ lah but uh, đah sêt linh chi r^ mơh nău njrăng mpeh bu tuh êh thạc sĩ?

Sêt linh chi geh du đê| nău but uh đo\ng, du\t âk ngăn lah rnôk păng dang sêt, yor rnôk ne\ khung sêt mbra djrôp ăp  ndơ măch jui êng mpăr lăp tâm jay tăm, yor ne\ ma tâm rnôk tăm r^ he an geh ua\nh chop [a [ơ, ăp du\ng I geh but uh he jăng bah dih, ua\nh geh ndơ tuh lăp đo\ng lah mô. Đah sêt linh chi r^ mô dơi do\ng ăp ntil dak sip uh nkh^t tu ndru\ng gay ma săm but uh tâm ntu\k tăm, yor sêt linh chi mbra mô ueh lah geh puh dak si, tal 2 lah sêt linh chi do\ng [ư dak si jêng he mô dơi do\ng dak si puh ta sêt.

Ôp: Nău way sêt linh chi kanu\ng geh pâk sêt 2 rơh, kơt ne\ rnôk le\ pâk sêt nu^h [on lan dơi do\ng tay khung sêt le\ loch do\ng đo\ng?

Đah sêt linh chi r^ he do\ng muh si, jêng lah loch pâk 2 rơh sêt r^ he mbra do\ng tay du\ng ne\ gay ma tăm sêt sa kơt sêt tôr bloch, sêt jâng jong, sêt sò…loch geh do\ng tăm sêt sa r^ mbuh si aơ he mbra do\ng tăm tay sêt rhe đah ntrong [ư ta ba dâng he an mbuh si n’hanh bal ơ he nku\m rhe. Lôch pâk sêt rhe, he so\k mbuh si aơ mpli tay đah ăp dak si sinh học kơt lah Tricoderma n’hanh ntop tay ăp hữu cơ êng gay ma tăm cha.

Ôp: Ơ dăn lah ueh thạc sĩ.

Nu^h rblang: Thị Đoắt- Điểu Thân