VOV4.Mnông: A[aơ, âk mir cà phê tăm tay ta Gialai le\ rlău 2 năm n’hanh nău prêh gay ma nk^ch nkur, [ư mbah an tơm le\ tâm di. Đah nău tă g^t pah kan bâh nơm, ăp nu^h tơm cà phê le\ geh do\ng ueh kĩ thuật nk^ch nkur, nkre lah njrăng nău bu tuh an tơm ta rơh aơ.

Rnăk vâl wa Ngô Văn Bảng, mbrô 66, Phù Đổng, nkuăl [on têh Pleiku, n’gor Gialai geh 1,5ha cà phê TR4 tăm tay 2 năm. A[aơ, le\ rngôch rnoh neh cà phê aơ le\ prêh rlău 1,2 m, jêng khay wai aơ, wa Bảng nchrăp mbra [ư nk^ch nkur cà phê. T^ng nău tă g^t kan bâh wa, k^ch nkur cà phê ta khay wai mbra kơl an tơm bah nău but uh ta ntu\k koh. Ndrel đah nk^ch nkur ăp tơm prêh ir, wa mbra tât ua\nh chop ăp tơm cà phê mô jêng, tơm hun hao mô ueh gay ma tăm tay.“Păng prêh klâp ma 1,2 m r^ gâp nk^ch. Cà phê du năm n’gul, 2 năm r^ mơ geh dơi nk^ch, mô dơi nk^ch dâk, to\ng năm mơ dơi. Rnôk nk^ch, tơm păng mô ueh he sreh lơi, ku^h ntu, tăm tay ntil mhe, mô geh nău but uh, poh phân dơh đo\ng”.

Nhcrăp nk^ch nkur 2 ha cà phê ntil mhe, yuh Nguyễn Thị Ngọc Thu, gu\ ta nkuăl têh Phú Hoà, nkuăl Chư Păh, n’gor Gialai an g^t, nău nk^ch nkur cà phê an geh ua\nh năl ta nău ueh ntil. Đah ntil cà phê ơm geh reh mô dăng, nău geh mô âk, jêng yuh way kâp an tơm prêh rlău 1,2m r^ mơ nk^ch. Yơn lah, a[aơ, ntil cà phê mhe geh reh dăng, [ư mbah ueh, nău geh âk, mô nă bu tuh , jêng yuh kâp tơm prêh rlău 1,4 m mơ nk^ch. Chông prêh mbra jêr an nău lêh play, yơn rlơ\ tay, tơm mbra an nău geh play âk lơn. Ndrel đah ne\, lôch nk^ch nkur, yuh mbra [ư ueh kloh ntu\k koh gay ma bah bu tuh.“Gâp du\t rvê klach lăp but uh ôm ta ntu\k koh aơ. Jêng gâp way do\ng du đê| ntil dak sit u tơm đồng gay ma pih mbe\ lam ta ntu\k têl sôt koh. Ntil dak si Champion gâp way do\ng âk yor dak si aơ thuk n’hanh tam. Khay mih gâp poh phân t^ng 3 rơh, hôm khay wai, gâp mbra mô poh phân”.

Gay [ư ru\t chông cà phê di kỹ thuật, Kỹ sư Lê Bá Nghiêm, cán bộ ntu\k rgum ntru\t nsôr tuch tăm n’gor Gia Lai, mbơh nti

Dăn kỹ sư an g^t nkô| khlay bah nău [ư ru\t chông an tơm cà phê ư\h?

Kỹ sư Lê Bá Nghiêm: [ư ru\t chông uănh kơt du nău kan ân dơi [ư bah nău kan tuch tăm. Yor u\ch njêng mpu\m n’ging dêh, dơn geh du trong [ư koh ru\t chông dơm. Dơn uănh t^ng ntil dơm, ntil mô jêng ue\h ri njêng mpu\m lha dêh; ntil jêng ue\h play têh ri mp^ch chông prêh; ntil geh ue\h jêng reh ri njêng mpu\m lha prêh lơn du đêt ri păng jêng mpu\m lha prêh ue\h lơn du đêt.

A[aơ, geh ăp trong [ư ru\t chông cà phê êng [a [a\ đo\ng, hơi kỹ sư?

Kỹ sư Lê Bá Nghiêm: Uănh luh têh n’hanh hao jêng bah tơm cà phê, tât du rnoh prêh dah găp, du đêt mir mhe tăm, bu way [ư ru\t chông lor bôk năp. I ngăn, nău tăm cà phê ta Tây Nguyên, trong [ư tơm nha lah trong [ư ru\t chông êng du tơm dơm. Jêng lah cà phê dơn geh du tơm me dơm, ntơm bah tơm me dja luh âk tơm n’ging gưl 1, gưl 2, gưl 3, gưl 4 bah tơm me. Jêng lah prêh tât ntu\k 1,2m mô lah 1,3m nk^ch chông lor bôk năp. Rnôk nk^ch chông tâl 2, bu koh le\ rngôch n’ging nê, gay an păng rtah ăp n’ging gưl 2, gưl 3  njêng luh âk n’ging luh play âk lơn. Hôm du đêt nkual ta Lâm Đồng geh trong [ư ru\t chông âk tơm, jêng lah âk tơm me. 2 trong [ư dja geh kỹ thuật êng êng. Du tơm [ư ru\t chông ri [ư ru\t chông 2 tơ\, du tơ\ bôk năp tơm prêh nklăp 1,2m, 1,3m, rơh tâl 2 nklăp 6 khay bah kơi lôch rnôk he [ư ru\t chông bah lơ nklăp 1,4 tât 1,5m. hôm an ro\ng âk tơm ri mô [ư ru\t chông, ma an hon ma tơm me, an klêh play ta n’ging gưl 1.

Ndr^ moh trong [ư ru\t chông tâm 2 trong nê an ns^t geh tay play âk lơn an mir cà phê he mêh hơi kỹ sư?

Kỹ sư Lê Bá Nghiêm: Ngăn ma lah aơ lah ăp trong [ư way ơm bah ăp ntu\k tăm cà phê, jêng mô dơi uănh năl ndơ i [ư ns^t geh nău dơi lơn, ăp du trong [ư nê geh du nău ue\h êng an păng. Nt^t kơt du tơm me [ư ru\t chông geh mpu\m lha ue\h, geh âk n’ging, âk dăp, rnoh âk n’ging play tâm rdăp nsum ta tơm du\t âk, săk geh play âk lơn. Hôm trong [ư ro\ng âk tơm me ri du\t dơh an nu^h mât chăm, yor bu njêng luh nklăp 5 tât 8 n’ging gưl 1 kalơ nê. Lôch rnôk klêh, ntil âk tơm ntu\k tât ri koh n’ging nê jăng d^l n’hanh an rong tơm êng, ăp tơ\ klêh ri koh jăng du dăp n’ging. Nklăp 1 tât 2 năm ri koh jăng gưl n’ging nê. Yor năm bôk năp klêh du gâl bah trôm, năm tâl 2 ri klêh du gâl bah dih. Nklăp 2 năm koh jăng n’ging tơm, kâp hon chông mhe tay jêng n’ging gưl 1. Ta nkual Lâm Hà, n’gor Lâm Đồng way [ư t^ng trong dja.

A[aơ, ăp nu^h tơm mir cà phê way sơch ăp ntil cà phê mhe gay sreh tăm tay. Ndr^ đah ăp ntil dja, nău [ư ru\t chông moh geh ndơ êng rđ^l đah ăp ntil cà phê ơm mêh, hơi kỹ sư?

Kỹ sư Lê Bá Nghiệm: A[aơ geh ăp ntil cà phê mhe, ue\h jêng, geh âk ntil săk play âk ngăn. Nu^h tăm ân njrăng lah [ư ru\t chông ân koh prêh lơn ntơm nơh du đêt, a[aơ he mbra an prêh rlău 1,3m tât 1,4m. Tơm lơn ma prêh, n’ging lơn ma mpu\m têh, ri n’ging lơn ma jong luh âk play lơn. Du tơm me [ư ru\t chông lah ngoăy tâm ăp ndơ mbra njêng luh le\ rngôch rnoh âk săk play âk lơn tâm âk năm play, jêng lah păng play tâm ban lam tơm, păng mbra săk geh play âk lơn.

Lôch rnôk [ư ru\t chông, tơm cà phê geh rnoh mât chăm mhâm [ư mêh hơi kỹ sư?

Kỹ sư Lê Bá Nghiêm: Mpeh kỹ thuật ri t^ng gâp mô êng đo\ng ôh. [ư ru\t chông khay dja ri he mô poh phân ôh. Du đêt rnăk ri khân păng puh du đêt dak si tơm kông gay rdâng lơh tay mbr^ng sêt lăp sa tâm ntu\k têl koh [ư ru\t chông nê dơm.

Dăn lah ue\h kỹ sư!

Nu^h rblang: Thị Đoắt-Điểu Thân