VOV4.Mnông:  Mât tăm cà phê nâp nâl t^ng nău way 4C ta Dak Lak le\ ns^t tay săk rnglăy âk an âk rnăk vâl, ntrong kan aơ le\ geh rgâl nău way pah kan mât tăm cà phê kơt ơm, kơl an [on lan kan lo\ mir g^t đah nău mhe mpeh kĩ thuật, mpêt nkrem prăk do\ng, n’hao rnoh khlay ndơ kan. Bâh ne\, njêng rnoh cà phê ueh jêng, mpơl nău knơm  cà phê Buôn Ma Thuột ta ntu\k tăch rgâl. Hương Lý-phóng viên radio nău ngơiVN gu\ kan ta Tây Nguyên geh nău nchih mbơh nkoch săk rnglăy nău kan mât tăm cà phê t^ng ntrong 4 C aơ.

            Ăp năm ba năp, rnăk vâl wa Nguyễn Thị Xoa, thôn Tiến Thịnh, xã Quảng Tiến, nkuăl Cư M’gar, n’gor Dak Lak tăm n’hanh mât cà phê t^ng nău way kăl e. nău geh năm geh năm roh. Yơn bâh ua\nh kơt nău kan mât tăm t^ng nău mpo\ng 4C, nău ueh cà phê jay wa le\ geh mât đăp mpăn, nău geh âk, mir cà phê hun hao đăp mpăn. Rlău ma ne\ [ư t^ng nău way pah kan mât tăm cà phê t^ng nău mpo\ng 4C kơl an rnăk vâl wa n’huch geh 20% prăk mât chăm kơt lah phân poh, dak to\ ăp năm. Wa Xoa an g^t.

"Bâh ntơm tât kơt mât tăm cà phê 4C r^ geh du đê| nău geh dơi an [on lan kan lo\ mir. Păng kơl rgâl mhe ueh kơt lah phân poh di, poh dak si di, to\ dak mpêt nkrem. Tăch cà phê geh ntop tay 300 prăk.kg đo\ng)

Tâm ban kơt rnăk vâl wa Xoa, 4 năm aơ, rnăk vâl wa Lê Thị Kiều Trang ta thôn 1, xã Ea Hiu, nkuăl Krông Pach, n’gor Dak Lak le\ [ư t^ng nău mât tăm cà phê t^ng nău mpo\ng 4C yor cty Nestle kơl an. Bâh geh mât chăm, poh phâ, njrăng nău bu tuh t^ng di nău ntru\nh jêng lah 4 ha cà phê bâh rnăk vâl wa Lê Thị Kiều Trang hun hao têh dăng, nău geh đăp mpăn rlău 4 tấn rnglăy/ha ăp năm.

"Ntơm nơh ê ho\ geh g^t kơt nti jêng lah nu^h [on lan hên mô geh âk yơn bâh 3-4 năm aơ bâh ntơm kở nău kan mât tăm t^ng nău mpo\ng 4C yor nestle kơl an r^ nău geh âl. Gâp lôch hăn nti s^t nchih kơt tay s^t [ư t^ng nău geh âk kơt lah phân poh, to\ dak mô ir hoach ma [ư geh âk lơn đah ntơm đo\ng. rnoh dak to\ r^ klâp ma 300 lit/ntu ntơm nơh to\ lêng lang du\t hoach dak, jêng a[aơ le\ mpêt oi bâh ne\.

4C lah nău mpo\ng pah kan mât tăm cà phê t^ng nău mpo\ng lam ntur neh, lah na nê| mpeh nău đăp mpăn ueh ăp nău mpeh wa\ng sa, rêh jêng n’hanh ntu\k gu\ rêh, gay ma pơk hvià bộ tiêu chí sản xuất cà phê theo chuẩn quốc tế, nhấn mạnh về đảm bảo hài hòa các yếu tố về kinh tế, xã hội và môi trường, nhằm mở rộng nhận thức chung về sản xuất, chế biến và kinh doanh cà phê bền vững. Khi tham gia sản xuất theo quy trình này, nông dân được tiếp cận và áp dụng các kỹ thuật chăm sóc vườn cà phê một cách khoa học, được tập huấn kỹ thuật về cắt tỉa cành, tạo tán đúng cách cũng như bón phân, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hợp lý, cân đối để góp phần bảo vệ và giữ sự phát triển ổn định vườn cây. Về mặt kinh tế, áp dụng tiêu chuẩn của cà phê 4C đã làm tăng giá trị cà phê xuất khẩu cho nông dân. Những người tham gia mô hình đều được hưởng lợi từ giá cộng thêm vào giá bán so với thị trường tự do. Sản xuất theo tiêu chuẩn 4C còn đảm bảo các yếu tố về môi trường, sức khỏe và nâng cao chất lượng cà phê nhân. Ông Lưu Văn Hoàng, đại diện của tổ chức 4C tại Việt <st1:country-region w:st="on">Nam</st1:country-region> nói:

"Canh tác cà phê bền vững nhằm nâng cao năng xuất, chất lượng và nâng cao điều kiện sống và đời sống của bà con nông dân nên bộ quy tắc 4C trở thành bộ công cụ quan trọng trong việc thực hiện chương trình bền vững chính vì vậy trong thời gian qua chúng tôi đã tập huấn và hỗ trợ người nông dân thực hiện và tuân thủ bộ quy tắc này. Qua đó đảm bảo nguồn cà phê được sản xuất theo tiêu chuẩn 4C bền vững về 3 khía cạnh, mội trường, xã hội và kinh tế)

Theo Ông Huỳnh Quốc Thích, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Đak Lak, toàn tỉnh hiện có hơn 70.800 héc ta cà phê đạt chứng nhận 4C, chiếm gần 35% diện tích cà phê toàn tỉnh, sản lượng hàng năm ước đạt 256.000 tấn. Việc áp dụng loại hình chứng nhận này giúp người dân hướng tới sự phát triển cà phê bền vững và cải thiện về kinh tế thông qua việc đầu tư và tác động phù hợp lên vườn cây nhằm bảo đảm sự bền vững về năng suất, chất lượng và môi trường, bảo tồn được tài nguyên; qua đó từng bước nâng cao giá trị gia tăng mặt hàng cà phê trong hoạt động tiêu thụ, xuất khẩu.

Với những lợi ích và hiệu quả mà mô hình sản xuất cà phê theo tiêu chuẩn quốc tế 4C đem lại, ngày càng nhiều người dân ở tỉnh Đak Lak tham gia sản xuất theo mô hình này. Qua đó góp phần nâng cao giá trị sản phẩm, nâng cao thu nhập trên diện tích canh tác cà phê hiện có./.

  T^ng nău nchroh bah ntu\k nchroh lor trôk nar trung ương, trôk nar năm 2016 tât krit jêr. Lơn lah khay wai duh hô, ntoch jong, kro phang lah mô dơi der. Gay ma kơl kônh wa lor nchrăp mât chăm cà phê lôch rnôk rlu Tết Nguyên đán Bính Thân geh trong tâm pă dak to\, poh phân tâm di, di rnôk, mât njrăng lôch tuh ndru\ng chuh sa ntoh luh tay, nar aơ Thạc sĩ Đào Hữu Hiền, cán bộ Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên mbra njrăng đă kônh wa n’hanh băl mpôl trong mât chăm cà phê lôch bah kơi Tết.

Ơi wa, nău kơi ntop poh ndơ sa kah an tơm cà phê lôch rnôk klêh play phâm geh nău khlay đah âk săk geh n’hanh kah ue\h play tâm ăp năm bah kơi tay mêh?

Thạc sĩ Đào Hữu Hiền: Tâm rnôk mât chăm cà phê kônh wa ân njrăng du\t khlay lah lôch du năm tơm le\ rhôp sa le\ dak kah gay mât tơm, luh kao, kơn play. Jêng lôch rnôk klêh neh le\ sât blak n’hanh tơm le\ rhôp sât le\ dak kah ri rnôk nê du gâl ndơ sa kah dơi kônh wa poh, hôm du gâl tơm rhôp sa bah neh. Tâm du năm rnôk mât kao kơn play gay an play hao têh lôch kônh wa klêh tơm le\ kro huănh jêng du\t khlay he ân kơi ntop poh tay ndơ sa kah an tơm cà phê gay mât tay n’ging n’hanh mât kao, mât play an năm bah kơi tay.

Ơi wa, lôch rnôk klêh, gay an tơm cà phê luh mu\n tay kao tâm ban n’hanh kơn play âk bol ma trôk nar tât ndal ri kônh wa ân phâm [ư to\ dak mêh?

Thạc sĩ Đào Hữu Hiền: Nău way đah tơm cà phê ân geh sơh kro gay an păng luh mu\n kao [ât, rnôk luh mu\n kao ăp to\ng rnôk nê kônh wa mbra to\ dak ri mbra luh dang kao. Kao dang du rơh ri năm bah kơi tay mbra geh play âk. Yơn tă bah trôk nar tât ndal kônh wa ân njrăng lah geh luh mu\n kao lam hôm ma mâp trôk mih lah rnoh âk dak mih nê mô ho\ to\ng gay an dang kao ri kônh wa ân kơi to\ tay. Hôm lah rnoh âk dak mih nê ma kônh wa saơ to\ng hôm ri kônh wa lơi hôm rvê dah nê le\ to\ng an tơm luh kao, kơn play hôm.

Bah meng to\ dak ri nău pă an ndơ sa kah tâm di rnôk dja du\t khlay đo\ng, ndr^ may geh nău njrăng đă kônh wa rnôk poh phân mêh?

Thạc sĩ Đào Hữu Hiền: Tâm khay wai ân kơi ntop poh an tơm. Nău way mpôl hên njrăng đă ân to\ dak tâm rơh 2 ri kônh wa rnôk nê mơ poh phân. Rnoh phân poh lah do\ng phân êng du ntil mpôl hên njrăng đă kônh wa ân do\ng phân Ure mô lah phân SA đah rnoh klăp 150 tât 200kg ure, do\ng phân SA ntơm bah 200- 250kg/ha lah tâm di. Yơn kônh wa njrăng đo\ng lah he mô dơi do\ng phân SA mbro ma he rgâl bah phân Ure poh phân SA n’hanh du nkô| ma he ân njrăng đo\ng, lah kônh wa le\ tă g^t [ư ri he mô kâp do\ng phân êng mbro ma he do\ng phân tâm rlu\ NPK bah ăp công ty phân poh le\ [ư njêng dơh an he tâm nău mât chăm mir tơm ue\h lơn.

Rnôk lôch tết nô nău bu tuh ta tơm tăm ntoh luh hô đo\ng. Ndr^ he moh ndơ njrăng mât nău mât uănh tuh ndru\ng chuh sa tơm cà phê rnôk dja mêh?

Thạc sĩ Đào Hữu Hiền: Lôch mông nar rlu tết he chop uănh tay mir tơm tâm rnôk he to\ dak lah moh rnôk nar khay nău way mpôl hên njrăng đă ntơm bah 20- 25 nar to\ du tơ\. Tât rnôk to\ he ân to\ bar tơ\ n’hanh khlay lah rơh to\ tâl 2 mpôl hên nha njrăng đă kônh wa ân kơi ntop poh phân an mir tơm đo\ng. Yor lor bôk năp to\ dak lah kơi ntop poh tay phân ri tơm mô ho\ rhôp sa d^l  jêng he ân kâp tât rơh to\ tâl 2 n’hanh nău way di tâm rnôk bah kơi tết. Tâl 2 lah tâm rnôk rlu tết jo\  kơt nê| kônh wa saơ tă bah koh n’ging [ư an mpu\m lha mô ho\ na nê| kônh wa ân uănh tay n’hanh koh jăng le\ n’ging kro, n’ging mô ue\h hôm kalơ tơm ri he koh jăng. N’hanh nău way lôch rnôk tết kônh wa njrăng kalơ n’ging ho\ luh kao kơn play hôm lah mir i geh rđiăt chuh sa gu\ tâm trôm play kônh wa phik uănh na nê| do\ng dak si puh tâm di mpôl hên njrăng đă mô puh lam le\ rngôch yơn tơm i geh bu tuh ri he puh njrăng n’gang gay bah ir ntưp rêng lam.

Ơ, dăn lah ue\h wa!

Nu^h răk rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt