Lôch ăp nar rhơn năm mhe vơt Tết Nguyên đán Bính Thân 2016, [on lan kan lo\ mir nkuăl têh Gia Nghĩa, n’gor Dak Nông ntơm hăn kan mât chăm tay mir cfa phê. A[aơ dôl lah rơh khay wai, yor ne\ nău mât chăm an tâm di mbra kơl an mir cà phê hao jêng ueh. Lah kơt ntơm nơh tâm khay wai [on lan kan lo\ mir kanu\ng to\ dak an cà phê r^ ăp năm dăch aơ [on lan le\ g^t săch ntil phân tâm di gay ma ntop ndơ kah an tơm tăm, [ư an tơm hun hao ueh jêng, gay ma to\ng soan rong play.

Wa Lê Quang Khiêm, ta thôn Tân Lợi, xã Dak R’moan, nkuăl têh Gia Nghĩa, n’gor Dak Nông geh rlău 1 ha cà phê tăm le\ 4 năm. Ăp nar aơ, nđrel dah nău  to\ dak, wa Khiêm ua\nh njrăng tât nău koh n’g^ng, [ư mbah an tơm. Wa Khiêm an g^t, aơ lah rơh khay wai yơn way ntoh geh ăp mih jê| nkre đah duh hô jêng nău bu tuh dơh geh ntoh. Yor ne\, ndrel đah nău poh ntop ndơ kah an tơm tăm, n’hao nău tâm rdâng đah nău bu tuh bâh tơm tăm, an geh ua\nh khlay tât nău mât chăm mir tơm gay ma geh ntrong kan mât njrăng ngăch. Nău săch ntil phân poh an geh ua\nh an tâm di. A[aơ, rnăk vâl wa Lê Quang Khiêm săch do\ng phân Entec bâh cty phân poh Behn Meyer Việt <st1:country-region w:st="on">Nam</st1:country-region> yor t^ng wa mbơh, yan năm 2015 mhe nơh, wa le\ do\ng phân poh aơ an mir tơm cà phê mhe lêh du năm le\ geh rlău 3,5 tấn/ha. Wa Lê Quang Khiêm ngơi:

“Lôch yan lêh mhe nơh r^ rnăk vâl koh n’g^ng kro n’hanh n’ging bu tuh jăng lơi. Nău bu tuh a[aơ  gâp saơ mbr^ng lah dut\ âk ma ăp nău bu tuh êng r^ gâp ê ho\ saơ, hôm êng đah nău bu tuh mbr^ng r^ geh dak si njrăng săm. Tơm cà phê rnôk to\ dak an geh kâp duh nar gay ma an păng kro hoănh du đê|. Rnôk ne\ păng le\ jêng geh mblom kao ta lah rnôk ne\ he to\ dak an păng, rnôk mblom kao ne\ dang păng mbra luh kao ueh. Tâm khay wai aơ gâp do\ng phân PM bâh Đức gay ma to\ ntop an tơm cà phê gay ma dơi geh săk rnglăy tâm yan ba kơu. Rnôk to\ dak gâp mbra do\ng phân poh n’ha aơ gay ma puh njăng ru\ng kao, njrăng ru\ng play nse n’hanh kao mbra dang ngăch ueh tay.

Yan lêh play cà phê năm 2015 lah yan lêh play mô nă geh nău rhơn răm bâh nu^h tăm cà phê ta Dak Nông yor nău geh play mô âk. Yơn cà phê bâh wa Đỗ Hồng Hải, ta xã Dak Nia, nkuăl têh Gia Nghĩa, n’gor Dak Nông r^ hôm nha geh âk. Đah rlău 1800 tơm cà phê, rnăk vâl wa Hải le\ geh bơi tât 10 tấn cà phê găr. T^ng nău mbơh bâh wa Hải, gay ma dơi geh kơt ne\, nău ntuh kơl mât chăm mir tơm an geh ua\nh khlăy to\ dak n’hanh phân poh ta rnôk dang kao, kơn play n’hanh rong play. Yor ne\, ta rnôk aơ, rnăk vâl dôl nsrôih tâm rdâng đah duh phang nkre lah ua\nh khlay ta nău mât chăm đo\ng.

 “Đah rnăk vâl gâp ê lor lôch du yan r^ gâp koh n’g^ng [ư an ueh kloh aih, do\ng dak si njrăng nău bu tuh ta bôk khay wai, poh phân. Rnăk vâl gâp săch phân Behn Meyer yor phân aơ geh bar rnoh đạm. rnoh đạm dơi lêk n’hanh rnoh đạm lêk mbrơi jêng lah ueh an tơm tăm đah ăp ntil phân poh êng.

T^ng nău mbph bâh Trạm khuyến nông nkuăl têh Gia Nghĩa, n’gor Dak Nông, bâh geh ntrôl nău kan nti nău kan, mbơh tơih nău khoa học kĩ thuật n’hanh [on lan kan lo\ mir nsrôih kơt nti jêng lah du\t âk [on lan kan lo\ ir le\ geh nău g^t mât chăm tơm tăm an tâm di. [on lan kan lo\ mir le\ geh âk nău mhe tâm nău tâm rdâng đah trôk nar ăp nar lơ ma duh phang gay ma mât an ueh jêng hun hao tơm tăm, n’hao nau geh, n’hao nău ueh pah kan tuch tăm nâp nâl.

Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! Bôk khay wai lah rnôk tơm cà phê luh dang kao kơn play n’hanh u\ch geh mât chăm gay ntop ndơ sa kah mât play. T^ng wa Trần Văn Ất, lah du hê [on lan [ư cà phê jăp blău ta xã Quảng Thành, thị xã Gia Nghĩa, n’gor Dak Nông đah mir tơm săk geh rlău 6 tấn/ha mbro tâm âk năm ri ntơm nơh, [on lan dơn poh 2 tât 3 tơ\ tâm khay mih dơm, hôm khay wai mô uănh khlay poh phân jêng săk geh ta nâm 2 tấn rnglăy/ha dơm. A[aơ đah ntil mhe, kỹ thuật mhe, săk geh mbra bah 5-6 tấn/ha; măt êng tơm ndơ sa kah tâm neh geh nău rgâl đo\ng, ndơ geh tâm neh mô geh tâm ban jêng geh ntu\k rmeh geh ntu\k mô to\ng, yor kơt nê| nău kơi ntop poh phân tâm khay wai lah du\t khlay, lơn lah ăp mir cà phê le\ kro khar lôch klêh. PV nkô| way nkoch le\ geh rơh tâm ôp đah wa Trần Văn Ất, tâm pă nău ơm g^t mât chăm n’hanh sơch phân poh tâm di an cà phê hun hao ta rnôk dja, jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt:

Ơi wa, t^ng uănh năl ri mir cà phê bah rnăk may le\ klêh play âk năm, ndr^ lôch rnôk klêh, gay an dâk hao jêng tay mir tơm ri rnăk may phâm mât chăm mêh?

Trần Văn Ất: Nău mât chăm mir tơm cà phê ri gâp [ư kơt rnăk êng [a [a\ đo\ng. Lôch rnôk klêh gâp koh n’ging, njêng mpu\m lha n’hanh mât chăm…ăp tơm i geh tu ndru\ng chuh ri koh n’ging an bun êng gay su, ăp tơm i mô geh bu chuh ri nklah n’ging chông n’hanh koh n’ging mpu\m. mô an hon chông, kloh aih chông hon lôch nê koh n’ging n’hanh njêng an mpu\m lha. Ăp mir hao jêng ue\h, dôl dăng ri mât chăm tay, puh dak si gay hao jêng nđ^r ue\h lha…

Rnăk may le\ do\ng moh ntil phân poh gay an luh dang kao n’hanh mât an play cà phê, n’hanh păng le\ phâm hao têh mêh?

Trần Văn Ất: Mpôl hên do\ng phân luh dang kao lha play bah phân poh Thiên Phú nt^m nti. Kơt ntil Bo…Mpôl hên rvăt s^t puh n’hanh a[aơ mpôl hên dôl puh gay mât đăp mpăn an cà phê tâm khay wai. Ăp kỹ thuật le\ nt^m nti an nu^h [on lan, năm mhe aơ nơh mpôl hên le\ do\ng phân poh dja đo\ng, săk jêng phân poh du\t ue\h, bah ir geh nău ru\ng play, tơm nđ^r ue\h…

Tâm rnôk trôk nar rgâl n’hanh djơh kơt a[aơ, rnăk may phân geh trong rdâng lơh mêh?

Trần Văn Ất: T^ng gâp năm aơ ta nkual dja ri trôk nar mô ue\h, dơh geh mô ju\r geh play…lah trôk nar tât djơh tay ân mât tay rnoh cà phê dơi kân, hôm [a [a\ ân sơch trong [ư êng [a [a\. kơt ăp nar aơ duh kro geh mih 3 tơ\ yơn mô tât n’hanh jêr kân cà phê luh di, lah kơt aơ nklăp pha lah ma jăng cà phê…

Ơ dăn lah ue\h wa!

Nkô| trăch “Ndrel hăn [on lan kan lo\ mir nar aơ tât ta aơ ho\ le\ jêh. Lah ue\h kônh wa n’hanh băl mpôl le\ pơk djăt./.

Nu^h răk rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt