VOV4.Mnông: Kan mât chăm cà phê geh pă jêng âk tơ\, tâm nê n’gul yan mih lah rnôk tơm cà phê hau jêng, kơn play n’hanh lah rơh khlay ngăn. Rnôk aơ play cà phê u\ch geh ndơ rong ân tơm âk gay geh tât nau hao jêng ân tât rnôk geh pe\ play. Yơn lah, aơ ko\ lah rnôk ma âk nau bu tuh khuh ngăn tât tơm tăm yor mih âk. Phóng viên nkô| trăch nar aơ mra nkoch tât nau tă blau mât chăm cà phê tâm nklang yan mih bah kônh wa [on lan ta Dak Lak.            :

            Wa Phạm Minh Tâm, ta Thôn 4, xã Hoà Phú, nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak lah nu\ih geh nau blau ngăn nau blau tăm cà phê tă bah âk năm aơ. Yor rnôk aơ, rnoh mih âk, ri wa Tâm ntơm hăn jik pih, koih ntu n’hanh koh n’ging nthan ranh, nthan chatư nse gay phân poh knu\ng rgum rong play. Aơ ko\ lah rnôk bri l’i\t ngăn, yor ri ma tâm mir cà phê nơih geh bu tuh sêt. Yor ri ma wa văy hanư chop mir [a [ơ gay năn saơ n’hanh geh nau kan njrăng bu tih ân năn, kơl ân tơm hun hao tâm ban, nau săk geh play ân âk ngăn. Wa Phạm Minh Tâm, ngơi:

            ‘Rnôk aơ gâp mư poh phân ân tơm cà phê n’hanh poh ndal, cà phê kơp ti\ng rnôk  lah tât 9 khay geh pe\ ri tât rnôk aơ lah rnôk tơm cà phê geh săk play ân cà phê yor ri ma he gay poh Kali âk. Hôm ntơm bôk yan mih ri gâp poh đạm âk lơn Kali. Êng nê, gâp rgop poh tay phân Bo, vi sinh n’hanh trung vi lượng. Kơp lah ri 7 sào cà phê gâp poh rlau du tạ phân. Du năm poh 3 tơ\ tâm yan mih, 3 tơ\ tâm yan vai. Pih tâm mir cà phê gâp jik đah ty l\ n’hanh mô poh dak si yor ri ma neh mir gâp jêh lôch nchrai lah geh ndum”.

            Wa Nguyễn Văn Tùng, ta xã Ea Kêng, nkuăl Krông Pách, n’gor Dak Lak geh du ha cà phê yan ba năp ân geh pe\ 3 tấn cà phê rnglay. Yơn lah, yor nau mô tâm ban bah bri mih, nar, ntơm bôk yan mih, mir cà phê ngih wa ho\ geh bu tuh ru\ng play nse yor ri tât rnôk aơ rnoh kơn play bah mir cà phê mô geh âk play:

             ‘Tâm rnôk play hôm nse cà phê vay ru\ng play, ta nkong play brâp ôch, jêh ri ru\ng, ntơm tâm yan mih ri vay geh bu tuh, mbri\ng ôch n’hanh tảo đỏ, [lak măt reng…ti\ng gâp mi\n nê lah nkô| nau [ư khuch tata nau ru\ng play nse ta tơm cà phê”.

            Wa Nguyễn Thanh Chung, cán bộ kan tuch tăm ta xã Hoà Phú, nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak mi\n lah, rnôk dăch aơ, âk kônh wa [on lan ho\ gtăm srah âk ntil tơm tăm êng êng tâm mir cà phê. Nau aơ ho\ [ư jêng nau nkhah êng tâm nau kan mât chăm. Rnôk ndơ ro\ng kah jêng ân tơm cà phê tă bah phân poh ân âk ntil tơm tăm mô tâm di đah mir cà phê tâm rnôk nê, [ư ân tơm cà phê geh bu tuh khuch n’hanh n’huch nau kơn play. Wa Nguyễn Thanh Chung, nkah lah:

             ‘Năm aơ kơt phung hên ndơn saơ lah prăng bri Elnino jo\ jong mra [ư ân năm aơ mih âk, nau mih dăng lơn mra [ư jêng nau bu tuh âk lơn ta cà phê yor ri ma phung hên ko\ nkah đah kônh wa gay koh n’ging lơi ăp tơm nku\m n’hâm ân cà phê, ăp tơm sa play tâm mir cà phê ân tâm di lơn. Tal 2 đo\ng lah gay uănh khlay nau kan koh n’ging n’hanh poh phân ana mir tơm, tâm ban lơn gay mô ân geh bu tih ntoh luh âk”.

              Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! Gay kơl kônh wa n’hanh băl mpôl mât chăm cà phê tâm n’gul khay mih du trong geh nău tam, nar aơ, Tiến sĩ Phan Việt Hà- Viện khoa học Kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên mbra njrăng đă kônh wa du đêt nkô| nău tơm tâm nău mât chămq n’hanh poh phân an tơm cà phê tâm rơh dja.

            Ơi tiến sĩ, tâm n’gul khay mih ri ăp nău kan tơm kônh wa ân [ư gay mât chăm mir cà phê lah moh ndơ mêh?

            Tiến sĩ Phan Việt Hà: Tâm rnôk dja geh nău mha êng lah mih du\t âk, aơ lah rnôk tơm cà phê hao jêng du\t ngăch, hao jêng le\ ma mpu\m lha n’hanh hao têh play, lah rnôk tơm cà phê rgum dak sơh tâm găr đo\ng. Ndr^ jêng tâm rnôk dja he ân way hăn chop khâl mir mbro n’hanh kan nsum đah ăp trong nkra kỹ thuật mât chăm kơt [ư jik pih n’hanh way koh n’ging mbro tâm khay mih yor tâm rnôk dja n’ging lha hao jêng ngăch, way hăn koh jăng mbro ăp n’ging mô play gay njêng mpu\m lha an tơm cà phê soih aih gay hao têh play n’hanh der bah geh tep play.

            Moh ntil phân poh i khlay đah mir cà phê tâm rnôk dja mêh hơi tiến sĩ?

            Tiến sĩ Phan Việt Hà: Ngoăy tâm ăp nkô| nău du\t khlay lah he ân njrăng tât phân poh an mât jêng tơm cà phê, he poh ăp ntil phân poh geh rnoh đạm n’hanh kali âk, đạm kơl tơm hao jêng n’ging lha an play năm bah kơi tay, kali mbra kơl tơm rgum săk tâm găr, aơ lah ndơ ntơm gay an tơm cà phê săk geh play âk.

            Ân phâm [ư rnôk saơ du đêt mbr^ng sêt tuh ta tơm rnôk dja mêh hơi tiến sĩ?

            Tiến sĩ Phan Việt Hà: Tâm khay dja yor mih âk jêng mbra ntoh luh mbr^ng sêt ta tơm cà phê, rnôk dja he way mâp ăp bu tuh ăch găm rmih n’hanh mbr^ng sêt guh, n’hanh yôm gu\r tâm tơm cà phê. Ndr^ jêng he ân way hăn chop mir mbro. Rnôk saơ bu tuh ri he ân ngăch puh dak si, he ân do\ng ăp ntil dak si le\ dơi đă do\ng gay puh bah ăp ntil mbr^ng sêt, he mô dơi puh ăp ntil dak si puh an ăp tơm tăm êng [a [a\.

            Mih jong nar [ư pih hon âk n’hanh der bah roh ndơ sa kah bah tơm cà phê, tiến sĩ moh ndơ nău njrăng đă mêh?

            Tiến sĩ Phan Việt Hà: Ăp mir cà phê mhe tăm ri he ân way jik pih mbro gay [ư kloh pih wa\r ntu, ta bah dih ntu he lơi ir [ư kloh yor păng mô dơi mât njrăng dak sor rchoh neh. Hôm đah ăp mir cà phê ta rnôk klêh play ri pih mô ir hon âk jêng he mô kâp [ư mbro. N’hanh mpôl hên njrăng đă kônh wa lơi ir do\ng dak si puh pih ta mir cà phê.

            Ơi tiến sĩ, ăp ntil dak si puh mbr^ng sêt geh khuch tât nău ru\ng play đo\ng?

            Tiến sĩ Phan Việt Hà: Play tâm rnôk dja le\ têh hôm, ndr^ jêng nău tât bah dak si mô khuch âk. Tâm rnôk dja play ru\ng lơn âk tă bah trôk nar mô ue\h, mô lah tơm geh mô to\ng ndơ sa. Yơn lah bu tuh geh tât khuch du đêt đo\ng, ndr^ jêng tâm rnôk dja nău puh dak si ndru\ng mô lah dak si bu tuh ri he ân t^ng ăp rêng kỹ thuật, puh rnôk bri nđik, mô dơi puh rnôk bri duh hô mô lah rnôk nchrăp mih.

            Ơ dăn lah ue\h tiến sĩ.

            Nkô| way nkoch “Ndrel hăn [on lan kan lo\ mir” nar aơ mhe nt^m nti kônh wa n’hanh băl mpôl trong mât chăm cà phê tâm n’gul khay mih. Dăn an kônh wa n’hanh băl mpôl mât chăm mir tơm jêng ue\h gay ns^t geh wa\ng sa du\t âk. Nkô| way nkoch tă bah Công ty cổ phần phân poh Bình Điền kan nsum đah Nhih pah kan Radio nău ngơi Việt Nam way gu\ ta Tây Nguyên [ư./.

Nu^h răk rblang: Điểu Thân n’hanh H’Thi