VOV4.Mnông: Ăp năm dăch aơ, bâh ăp rơh nti nău kan mpeh kĩ thuật n’hanh ua\nh kơt ăp nău kan ngăn geh mbơh [ư ta ntu\k, ăp nar lơ ma geh âk [on lan ta xã Hoà Xuân, nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột, Dak Lak g^t tât n’hanh tât râng hun hao mir tơm tiu t^ng ntrong hữu cơ sinh học. đah ntrong kan mât tăm mhe, [on lan le\ geh saơ ăp nău geh na nê| ns^t tay đah mir tơm bâh rnăk vâl nơm.

                  Rnăk vâl wa Phạm Mạnh Hùng ta thôn 1 xã Hoà Xuân nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột geh 1 ha n’gul tơm tiu. Tâm 5 năm ba năp, bâh ăp bôk nău kan tâm nchră geh [ư ta ntu\k, wa Hùng g^t tât ntrong kan mât tăm tiu t^ng ntrong sinh học. saơ ntrong kan dơh, wa le\ rlong [ư. Bôk năp wa do\ng [ư ta du rnoh neh bâh rnăk vâl nơm, geh do\ng ăp ntil phân poh hữu cơ kơt lah ntô cà phê, tơm mbo nsum an lêk poh an tơm tăm, do\ng ăp ntil ndơ mât tơm tăm t^ng nău mbơh đă bâh nu^h way kan mbơh. Saơ ta mir tiu hun hao ueh nđir, mô geh nău bu tuh, nău geh hao âk n’hanh đăp mpăn, wa ntru\nh mbơh pơk hvi tay ta le\ rnoh mir. Tât a[aơ, wa le\ ntơm ndơn ăp ntil phân hoá học đah phân hữu cơ; [a [ơ tât chop ua\nh mir, ngăch saơ ăp ntil bu tuh ntoh luh n’hanh do\ng ăp ntil ntrong kan njrăng bu tuh an tâm di. Wa Phạm Mạnh Hùng ngơi: “Rnăk gâp le\ tât râng t^ng bôk nău kan ntru\t đă bâh ăp gâl kan mpeh nău tâm le\ geh 4-5 năm, nău ngăn săk rnglăy bâh păng r^ mô nă geh khuch yor ăp nău  kh^h, tơm tăm r^ hun hao ueh lơn đah ntơm nơh. Do\ng phân poh nkre đah phân sinh học r^ nău bu tuh kh^t ngăch kh^t mbrơi le\ bah oi, yơn ta nkual aơ r^ dôl geh bu tuh mbring jêng dôl mât rnoh phân sinh học tâm rgop đah dak si hoá học gay ma mât săm r^ nău geh mơ geh âk.

           Năm 2014, saơ mir tơm cà phê le\ ranh, jêr ma nkra mhe tay, rnăk vâl wa Nguyễn Công Hợp ta thôn 4, xã Hoà Xuân ntru\nh rgâl jêng tăm tiu., tât râng ăp rơh tâm nchră yor ntu\k kan khoa học công nghệ Dak Lak [ư ta xã, saơ ntrong kan mât tăm tiu t^ng ntrong hữu cơ sinh học mbra dơi kơl an mir tơm hun hao đăp mpăn, bah ir geh nău khuch djơh bâh ntu\k gu\ rêh n’hanh khuch tât săk soan, wa le\ nsrôih joi g^t n’hanh do\ng [ư ta 3 sào tiu bâh rnăk vâl. Lôch 2 năm, wa Hợp saơ mir tiu hun hao ueh nđir, tơm tâm ban, tơm tiu hao nku\m n’gâng, mô nă geh bu tuh. Wa Nguyễn Công Hợp ngơi: “ Mir aơ r^ tât năm ba kơi mơ ntơm geh lêh play, yơn lah tơm du\t ueh tâm ban, mô geh kh^t, ăp tơm kơt ne\ da dê. Ntrong kan sinh học r^ ueh đo\ng, bôk năp lah mât ueh ntu\k gu\ rêh, bah kh^h an nu^h n’hanh an ăp ntil ndơ êng. Bâh ntơm geh do\ng ta mir tơm r^ saơ ueh lơn đo\ng.

         Ăp năm dăch aơ, rnoh neh tiu ta xã Hoà Xuân mô rlu hun hao. Năm 2010, lam xã geh klâp ma 10 ha tiu r^ tât năm 2015, rnoh aơ le\ geh 200 ha. Gay ma mât đăp mpăn rnoh tơm tăm t^ng nău nchrăp, nkre lah kơl an [on lan geh tay nău g^t gay ma mât chăm tiu hun hao nâp nâl, Hội nông dân xã tâm rgop đah n’gâng kan ta ntu\k joi g^t n’hanh jă ăp nu^h way kan ta ntrong kan pơk ăp jrô nti kĩ thuật mbơh nău khoa học kĩ thuật an [on lan. Bâh ne\, kơl an [on lan geh tay nău g^t vât do\ng ta rnoh neh mir tơm, ntop mât an đăp mpan pah kan jan sa, hun hao wa\ng sa.

Ta năp nău ngăn geh mhe aơ tơm tiêu đăp mpăn ta rnoh khlay, tâm nô nău âk mir cà phê kro  ranh mâp âk jêr jo\t rnôk sreh tăm tay, kônh wa le\ rgâl tăm tơm tiêu. Yơn lah tơm tiêu du\t dơh tât khuch đah rgâl trôk nar tama ban kơt neh ntu đo\ng. Du đêt mir tiêu tă bah nu^h [on lan mô ho\ mât chăm di rêng jêng le\ geh kh^t âk tă bah bu tuh.

A[aơ, âk nu^h le\ g^t do\ng trong mât chăm tiêu t^ng trong r[o\ng hữu cơ sinh học, bah ir do\ng ăp ntil phân poh n’hanh dak si mât njrăng si tăm hoá học, rgâl mbrơi ma ăp ntil phân hữu cơ sinh học. Ngăn geh mât chăm an saơ, trong kan dja le\ ns^t tay nău dơi, kơl mir tơm hao jêng jo\ jong n’hanh mât njrăng ue\hneh ntu. Gay kơl kônh wa n’hanh băl mpôl g^t wât kloh lơn mpeh trong mât chăm tiêu t^ng trong hưũ cơ sinh học, phóng viên nkô| way nkoch geh nău tâm ôp đah Tiến sĩ Trương Hồng, Groi viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật Nônbg Lâm nghiệp tây Nguyên.

Ơi Tiến sĩ Trương Hồng, phâm lah mât chăm tiêu t^ng trong r[o\ng hữu cơ sinh học mêh?

T.S Trương Hồng: Kơt he le\ g^t, tâm trong mât chăm tiêu, bu do\ng phân hoá học âk n’hanh dak si mât njrăng si tăm hoá học âk ri nău jo\ jong mô ue\h ue\h n’hanh geh ma nău khêh djơh neh ntu ntu\k gu\ rêh. Trong r[o\ng mât chăm tiêu sinh học lah trong r[o\ng di, ntru\t nsôr nu^h [on lan do\ng tâm nău kan tuch tăm. Gay do\ng an nău mât chăm tiêu t^ng trong r[o\ng sinh học ri geh bar pe nkô| nău uănh khlay kơt aơ: Ngoăy lah nkô| nău do\ng phân poh, bar lah nkô| nău njrăng n’gang tu ndru\ng chuh sa.

Poh phân ri ân n’hu\ch đêt do\ng phân hoá học, n’hao âk do\ng phân hữu cơ, lơn lah ăp ntil ndơ [ư njêng bah ntô cà phê, tơm mbo, pih rhe ma trong do\ng ăp chế phẩm phân giải Xenlulozơ hôm kuăl lah ăp chế phẩm sinh học, [ư an ndơ rêh rmu\ ôm jêng phân poh.

Hôm nkô| nău mât njrăng si tăm ri đah tơm tiêu ri geh 2 nkô| nău lah bu tuh kh^t ngăch n’hanh kh^t mbrơi. Đah 2 ntil bu tuh dja ri a[aơ nu^h [on lan bu do\ng dak si mât njrăng tơm tăm hoá học đah rnoh du\t âk, [ư khêh djơh neh ntu ntu\k gu\ rêh n’hanh [ư geh ma nău rmeh dak si ta play âk. Gay ma mât chăm t^ng trong r[o\ng sinh học ri dơn do\ng ăp chế phẩm sinh học dơm. Ăp chế phẩm sinh học ri geh nău tam mbrơi, n’hanh geh nău tam njrăng n’gang âk lơn. Do\ng lor bôk năp lah njrăng dơm, n’hanh u\ch njrăng dơi ri ân way hăn luh mir, ơm saơ bu tuh ri he mbrơi dơi do\ng chế phẩm sinh học.

Ơ hơi tiến sĩ, phân poh hữu cơ ri âk [on lan ho\ g^t tât, hôm ăp ntil chế phẩm sinh học ri mô ho\ âk. Tiến sĩ mbra an g^t chế phẩm sinh học lah moh ndơ n’hanh păng phâm geh nău tam đah mir tơm mêh?

T.S Trương Hồng: chế phẩm sinh học ri geh 2 ntil, du ntil lah pă an ndơ sa kah an tơm tăm, hôm way kuăl lah phân sinh học, hữu cơ sinh học mô lah phân hữu cơ vi sinh. N’hanh ndơ tâl 2 lah chế phẩm sinh học do\ng an mât njrăng tu ndru\ng chuh sa ta tơm tiêu n’hanh tâm mir.

Đah ăp chế phẩm sinh học ma pă an ndơ sa kah an tơm tăm ri lơn âk lah do\ng phân hữu cơ n’hanh way poh mbro, ăp năm ân poh, nkre ma n’hu\ch phân hoá học. Poh lơn ma âk phân hữu cơ ri he ân n’hu\ch poh phân hoá học âk lơn. Nău ue\h bah poh phân hữu cơ lah [ư an neh rmu\ ôm, brun rbăn u\eh jêng an neh hao rơ\ jêng. Nơm geh kơt nê| mât njrăng dơi du đêt ntil tu ndru\ng chuh sa ntoh luh bah neh. I ngăn le\ an saơ du\t kloh đo\ng, ăp mir i do\ng phân hữu cơ âk ri rnoh bu tuh sa n’hanh rnoh tơm geh kh^t ngăch kh^t mbrơi ri đêt lơn rđ^l đah ăp mir do\ng đêt phân hữu cơ, âk phân hoá học đo\ng.

Hôm đah ăp chế phẩm sinh học do\ng gay njrăng n’gang tu ndru\ng chuh sa, lor bôk năp he ân g^t kơt aơ, chế phẩm sinh học tâm nău njrăng n’gang tuh ndru\ng chuh sa ri geh nău tam mbrơi. Geh rnôk kônh wa do\ng ăp ntil dja puh lăp ri saơ tu ndru\ng chuh sa hu\ch du\t mbrơi jêng ntôn lah mô geh nău tam yơn i ngăn păng geh nău tam đo\ng, păng ntoch jong mông nar tam n’hanh rnoh [ư hu\ch tu ndru\ng chuh sa ri mbra mbrơi lơn rđ^l đah ăp ntil dak si hoá học. ăp ntil dak si sinh học mât njrăng dơi tuh ndru\ng chuh sa ri geh bar pe ntil, ngoăy lah [ư tâm rdil, mô lah krêp sa ka lơ săk tu ndru\ng chuh sa. Nt^t kơt tricoderma ri aơ lah du ntil mbr^ng sêt, rnôk lăp păng tâm rdil đah bu tuh kh^t ngăch kh^t mbrơi mô lah bu ro\ sa reh tâm neh. Mô lah Celđomonat mô lah arifos ri nê lah hôl duh.

Ơ hơi tiến sĩ, ndr^ rnôk mât chăm tơm tiêu t^ng trong r[o\ng hữu cơ sinh học ri kônh wa [on lan ân njrăng moh ntil ndơ mêh?

T.S Trương Hồng: Rnôk mât chăm tiêu t^ng trong r[o\ng sinh học ri kônh wa njrăng du đêt nkô| nău tơm kơt bah kơi aơ: Bôk năp, tơm ta tơm rêh mô lah n’gâng kh^t yơn ân geh tơm nku\m n’hâm. Tâl 2, do\ng phân poh ri do\ng âk phân hữu cơ, phân sinh học vi sinh, lah geh ndơ ri ân n’hu\ch mbrơi phân hoá học. Nău tâl pe đo\ng lah, do\ng ăp chế phẩm sinh học ma mât njrăng dơi du đêt ntil tu ndru\ng chuh sa tơm, nt^t kơt bu tuh kh^t ngăch kh^t mbrơi. Du đêt chế phẩm a[aơ mbra nkoch tât kơt Tricoderma mô lah Celdomonat mô lah arifos,…nê lah ăp chế phẩm sinh học mbra do\ng an mât chăm tiêu t^ng trong r[o\ng sinh học a[aơ.

Ơ, dăn lah ue\h Tiến sĩ mpeh ăp nău tâm ôp mhe aơ.

Nkô| trăch Ndrel hăn [on lan kan lo\ mir tă bah Công ty phân poh Bình Điền kan nsum đah nhih pah kan Radio nău ngơi Việt Nam gu\ ta Tây Nguyên [ư.

Nu^h răk rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt