VOV4.M'nông: Jêh rơh rlu tết, kônh wa [on lan n’gor Dak Lak dôl ntơm tâm yan mât chăm mir cà phê ân yan mhe. Đah tơm cà phê, rnôk pe\ lih play ri tơm vay mô hôm jêng, ăp ntil bu tuh nơih lơh khuch tơm, yor ri ma nau kan mât chăm rnôk aơ lah nau khlay ân tơm hun hao n’hanh rdâng bu tuh.

          Rnăk wa Wa Lê Dinh Hồng, ta thôn 2A, xã Ea Ô, nkuăl Ea Kar, n’gor Dak Lak geh 2 ha cà phê, mhe geh 6 tấn rnglay. Jêh rnôk klih play, rnăk vâl wa ho\ ngăch koh n’gi\ng, rep ân kloh mir gay der nau ntoh bu tuh. Wa Lê Dinh Hồng, nkoch:

 ‘Mir cà phê bah gâp jêl lôch klih play ko\ saơ geh mbri\ng sêt n’hanh bu tuh tâm tơm, gâp poh dak si ma ê geh kơt nau u\ch. Jêh puh kơt nê ri ê geh gi\t ngăn tât nau [ư ân tam, yor ri ma tơm păng êr n’ha”.

Wa Nguyễn Thái Ngọ, ta Thôn 3 xã Cư Dlê M’nông, nkuăl Cư Mgar, jêh vơt têt năm mhe Đinh Dậu ko\ [ư nau rep poh tâm mir, koh n’ging ân tơm cà phê. Năm aơ bri mih nar rgâl âk ntil, tâm yan vai vay geh sial ji kăt, bri jur n’ik, mih tât ndal, jêh ri geh rnôk bri duh nar jo\ jong, hao duh, [ư jể ân nau mât chăm cà  phê. Wa Nguyễn Thái Ngọ, rvê ngơi:

 ‘Nau rgâl mih nar mô ueh kơt nê, ri ăp nu\ih kan khoa học, nu\ih blau tâm nau kan aơ gay mi\n rvê mhâm [ư gay hăn jru kơl an nu\ih [on lan rlet nau jêr jo\t aơ”.

Đah rlau 20 năm blau nau tăm n’hanh mât chăm cà phê, rnăk wa Nguyễn Kim Tần, ta Thôn Thăng Tiến 3, xã Hoà An, nkuăl Krông Pách, n’gor Dak Lak hôm blau nau nchrăp joi nau mhe ngăn mpeh nau kan tuch tăm bah ăp ntu\k nkoch mbơh nau. Ti\ng wa Tần, nau koh n’ging gay [ư lôch tâm năm, yơn nau khlay ngăn lah jêh rnôk klih play. Koh n’ging tâm di, tâm di ntu\k mra [ư ueh n’ging tâm ban, kơl an tơm cà phê rgum âk ndơ rong ân play. Êp nê, rnôk aơ rnăk vâl wa ho\ do\ng dak si mât chăm tơm tăm nkre lah saơ geh bu tuh mhe ntoh, rnơm ma nê ma mir cà phê bah rnăk vâl wa mro hao jêng. Wa Nguyễn Kim Tần, ngơi:

             ‘Jêh lôch pe\ lih ri tơm vay geh nau êr n’ha n’hanh geh bu tuh mbri\ng. Tơm mô hôm jêng ri nau bu tuh mra ntoh âk n’hanh nơih saơ, tơm êr n’ha lah yor ndơ kah rong tơm mô hôm to\ng, bu tuh lơh khuch ngăn. Bri mih nar năm aơ mih âk yor ri ma nau kan jêh lôch pe\ lih play gay do\ng dak si. Lah bri mih ri poh phân, jêh ri puh dak si gay tơm nkre geh sa ndơ rong, nkre nkhi\t lơi ndơ bu tuh tâm tơm, ân tơm ngăch geh hao jêng tay”

 Khay wai năm aơ ta Tây Nguyên tât nkai đah ăp rơh bri sial nđik, ju\r dêh tâm bôk khay. Nchroh lor trôk nar mbra duh phang ntoch jong tâm let năp aơ tay. Đah tơm cà phê lôch rnôk klêh ân geh mông nar luh mu\n kao, dang kao, kơn play…Gay kơl kônh wa geh trong to\ dak, koh n’ging, njrăng n’gang tu ndru\ng chuh sa tâm di an tơm cà phê, PV nkô| way nkoch geh rơh tâm ôp đah kĩ sư Nguyễn Tấn Vinh, cán bộ kĩ thuật ntu\k rgum ntru\t nsôr tuch tăm n’gor Dak Lak. Jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt ndrel:

            Ơi wa, tâm bah ri aơ nơh trôk nar geh âk nău rgâl mô ue\h an ăp ntil tơm tăm, lơn lah cà phê. Phâm may uănh năl nău dja mêh?

            Wa Nguyễn Tấn Vinh: Năm mhe aơ trôk nar tât duh jêr hô tă bah tât khuch rgâl duh nđik trôk nar. Nău mât chăm tơm cà phê rnôk dja geh nău khlay du\t têh tât hao jêng n’hanh săk geh tơm cà phê. T^ng uănh năl bah mpôl hên, năm mhe aơ nău săk geh tơm cà phê hu\ch âk rđ^l đah ntơm nơh. Lơn lah bri kro phang ntoch jong khuch tât hao jêng n’hanh săk geh bah mir tơm. Mhe aơ lah năm mô ju\r geh cà phê, yơn lah rnoh khlay cà phê hao âk đo\ng rđ^l đah ăp năm bah năp nơh…

            Đah trôk nar rgâl ndal kơt nê|, tơm cà phê ân geh trong mât chăm, poh phân phâm [ư gay n’hao săk geh tuch tăm mêh?

            Wa Nguyễn Tấn Vinh: “Nău poh phân lah nău du\t khlay gay njêng săk geh, mât đăp mpăn n’hanh hun hao. Rlău ma phân hữu cơ ri he ân kơi ntop poh tay phân vô cơ t^ng rơh gay tơm cà phê hao jêng đăp mpăn an săk geh âk. Rnôk poh phân he ân poh t^ng rơh an tâm di: Rơh bôk năp khay wai he do\ng ntil phân poh âk rnoh đạm, lân, kali. Rơh 2 khay mih he poh phân đạm n’hanh lân âk, kali dah găp. Rnôk dja he mât an tơm cà phê hao jêng gay an play hao têh n’hanh n’hao rnoh âk săk geh. Rơh n’gle\ du\t he poh play n’hao âk rnoh kali gay play cà phê chăt lay găr…”

            Na nê|, ta rnôk dja, kônh wa ân mât chăm mir tơm phâm [ư mêh hơi wa?

            Wa Nguyễn Tấn Vinh: “Lôch rnôk he klêh play, rnôk dja khay wai tơm cà phê hao jêng mbrơi jêng he ân kơi ntop poh ndơ sa kah an âk gay tơm cà phê n’hao nău dơi hao jêng. Rnôk dja, lôch rnôk to\ rơh bôk năp he mô dơi poh phân rnôk dja d^l ma ân poh phân rơh to\ tâl 2. rnôk dja he do\ng phân poh geh rnoh đạm âk, lân, kali đêt. Nt^t kơt kônh wa mbra do\ng phân poh geh rnoh âk NPK 20:5.6+TE…”

            Ơ, dăn lah ue\h wa!

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân