VOV4.M’nông: Khay mih djang năm aơ, Dak Lak geh nklăp 53.500ha ba. Rnôk a[aơ, lơn âk neh tăm ba ta n’gor Dak Lak dôl nchrăp luh mbôn. Aơ lah ngoăy tâm ăp rnôk du\t khlay, n’glêh an tât săk geh tât seh du\m. yor kơt nê| nău mât chăm tơm ba n’hanh mât njrăng tu ndru\ng chuh sa mhâm [ư gay kơl an tơm ba săk geh âk play tâm kêng du\t năm lah nkô| nău nu^h tăm ba uănh khlay. Tâm nkô| way nkoch “Ndrel hăn [on lan kan lo\ mir” nar aơ geh nkô| mât njrăng tu ndru\ng chuh sa an tơm ba nchrăp luh mbôn.

            Rnăk wa Bùi Công Oách, thôn 8, xã Ea Bung, nkuâl Ea Sup, n’gor Dak Lak dôl mât chăm rlău 10ha ba lo\, r^ng geh 1,2 tấn/sào. Đah nău tă ơm g^t 25 năm krêp dêh đah nău kan tăm ba lo\, wa Oách an lah, rnôk tơm ba nchrăp luh mbôn lah du\t n’hâm khlay, jêng nău mât chăm tâm ban kơt mât njrăng tu ndru\ng chuh sa rnôk dja mbra n’glêh an tât săk geh n’hanh kah ue\h ba đo\ng:

            “Êng mpeh mât chăm ba lo\ a[aơ ri ân do\ng khoa học kỹ thuật lăp. Bôk năp, lo\ ân [ư kloh na nê| lor rnôk srih tăm, bar lah ntil ri ân đăp mpăn ntil ue\h jêng, tâl pe đo\ng lah kỹ thuật mât njrăng tu ndru\ng chuh sa ri ân hăn way chop uănh lo\ sre mbro, ngăch ban saơ tu ndru\ng chuh sa gay lơh bah lor rnôk tu ndru\ng ntoh.”

            Mât chăm 10ha ba kơt rnăk wa oách đo\ng, a[aơ yuh Hoàng Thị Hằng, ta thôn 8, xã Ea Bung, nkuâl Ea Sup hôm uănh khlay tât ăp trong mât njrăng tu ndru\ng chuh sa mhâm [ư an geh nău tam gay mât tơm ba nchrăp luh mbôn, gay kơl tơm ba hao jêng dăng, luh tâm ban, ns^t tay luh play lay mbôn.

            “Puh bah bu tuh an tơm ba jêr, yor ta aơ khay mih geh rnôk mih n’hach njâr le\ ma pơh, rnôk duh ri kro phang le\ ma khay jêng du\t jêr. Lah mih âk âm o âk, ma duh ir ri geh bu tuh đo\ng, du\t jêr jo\t, lơn lah bu tuh ôm tơm ba, puh dak si 4 mơ bah. Geh nu^h rnâng kan ri gâp ôp lah mhâm [ư gay săm bah le\ bu tuh ôm tơm ba”.

Gay ma mbơh rblang ăp nău m^n rvê bâh [on lan tâm nău mât chăm ba  tâm ban njrăng bu tuh ta ba ntơm mbôn, tâm khay mih, mpôl hên le\ geh rơh tâm ôp đah wa Vũ Thị Thanh Bình, groi kruanh ntu\k kan tuch tăm n’hanh mât tơm tăm n’gor Dak Lak, jă kônh wa n’hanh băl mpôl djăt ndrel.

- Ơi kônh wa, a[aơ yan a khay mih ta Dak Lak dôl ntơm luh mbôn, aơ lah rnôk du\t khlay an tât jêng nău geh bâh tơm ba, ay geh nău mbơh njrăng gay ma nu^h tăm ba geh mât chăm săk rnglăy an tơm ba ta rơh aơ đo\ng wa?

-Wa Vũ Thị Thanh Bình: “Yan ba khay mih năm aơ tơm ba ntơm rơh luh mbah n’hanh ăp ntu\k srih tăm ơm r^ ntơm geh mbôn. Rơh aơ lah rơh du\t khlay n’hanh du\t njrăng đah tơm ba n’hanh nkre lah ta rơh aơ khay mih, duh tâm breh kơt a[aơ r^ mbra geh ntoh âk nău bu tuh ma [on lan an geh njrăng. Bôk năp lah ndrung xich guh, ndru\ng xich guh way geh tuh âk ta nkual way geh tăm ba mbro mô geh rgâl tăm tơm êng tâm âk năm, ăp ntil geh ntưp bu tuh xich guh, ngăn lah ntil ba bô kah, sr^h tăm rsêt mbâl ir n’hanh poh âk ir đạm, r^ ne\ lah ăp nău dơh nơih gay ma ntoh nău bu tuh n’hanh rnôk nău bu tuh ntoh âk r^ mbra jêng geh kro nkur ba r^ mbra mô geh săk, ngăn lah rnoh kri mbra mô geh săk ba”.

- Gay ma saơ tâm ban kơt njrăng nău bu tuh aơ r^ nu^h tăm ba mhâm [ư geh ntrong mât njrăng êh wa?

-Wa  Vũ Thị Thanh Bình:  Gay ma geh ngăch  saơ ăp tu ndrung aơ r^ nu^h way kan kơt lah ntu\k kan tuch tăm mât tơm tăm, ntu\k mbơh nti tuch tăm [a [ơ nt^m [on lan tât chop ua\nh lo\ [a [ơ đah kĩ thuật kơl kơt lah ua\nh ndơm u\nh. Rnôk u\anh ndơm u\nh saơ tu ndrung lăp ta u\nh âk r^ he đă [on lan an geh ăp ntrong kan tuch tăm njrăng đah ăp dak si sinh học, hoá học tâm di n’hanh do\ng t^ng 4 nău way di, bôk năp lah do\ng dak si, di rnoh âk, di rnôk n’hanh tâm di.

- Kơt r^ mơh ntil dak si săm tam gay ma dơi njrăng bah tu ndru\ng aơ êh wa?

-Wa  Vũ Thị Thanh Bình: Nău ngăn r^ rnôk ma rnoh tu ndru\ng âk r^ mơ do\ng du đê| ntil dak si. Bôk năp lah do\ng dak si sinh học, dak si mât ueh têh hao jêng gay ma nkh^t tu ndru\ng. geh du đê| ntil dak si bâh n’gâng kan tuch tăm n’hanh mât tơm tăm le\ nt^m kơt lah ăp ntil dak si Bubropezin, phenobucar, isobrocar n’hanh du đê| ntil dak si êng mbra geh do\ng gay ma nkh^t tu ndru\ng rnôk le\ du\t âk.

- Hơi wa, rlău ma nău tu ndru\ng tuh r^ nău bu tuh kro hoănh lah du ntil bu tuh ta tơm ba tâm khay mih aơ, t^ng wa r^ rnoh khuch khat yor ntil aơ tuh mhâm êh n’hanh mhâm njrăng săm păng eh?

-Wa  Vũ Thị Thanh Bình: Nău bu tuh kro hoănh le\ ntoh tâm nău l’^t âk, ngăn lah tâm rnôk ba dôl mbôn n’hanh nkre lah nău bu tuh aơ ntoh âk ta lo\ srih mbâl ir,poh âk ir đạm n’hanh nău bu tuh ôm kro hoănh aơ du\t jêr njrăng yor ntưp trêng ngăch n’hanh bu  tuh du\t ngăch.

- Nău mpơl saơ bu tuh aơ mham êh wa?

-Wa Vũ Thị Thanh Bình: Nău bu tuh aơ geh g^t năp ta n’ha  n’hanh nău tuh ta kao. Bôk năp, lah khuch ta n’ha r^ he [a [ơ hăn chop ua\nh he mbra geh saơ ăp guh blak, kro ta n’ha ba lôch ne\ jêng kro t^ng n’ha. Đah ăp nău bu tuh r^ he an njrăng ơm dah dak si way geh săm.

- Ơ, hơi wa, a[aơ geh du nău ngăn lảh nôk ba geh bu tuh r^ nu^h [on lan way hăn ta ntu\k tăch dak si mât tơm tăm ta ntu\k n’hanh mbơh nău bu tuh ta tơm n’hanh mbơh nău bu tuh lôch ne\ nu^h tăch ndơ\ dak si. Bôk năp do\ng r^ bah, ăp rơh ba kơi lah ntoh tay r^ mbra geh nău tâm rdâng đah dk si? Ntu\k lah nkô| nău aơ êh wa?

-Wa Vũ Thị Thanh Bình: Nău ngăn r^ đah du đê| nău bu tuh r^ geh njêng bâh nău rdâng đah dak si, yor ne\ ma ntuk kan mât tơm tăm le\ [a [ơ nt^m an he lơi d^ng do\ng du ntil dak si ma he an geh rgâl ăp ntil dak si êng êng ndrel njrăng săm bu tuh, mô lah mbra tâm rgop đah du ntil dak aơ đah dak si êng gay ma njrăng bu tuh, n’hanh njrăng bah rdâng đah dak si.

- Ơi wa, rlău ma nău săm bu tuh r^ nu^h tăm ba an geh mat chăm an tơm  tâm rnôk aơ mhâm eh gay ma mât đăp mpăn nău dơi geh ueh jêng?

-Wa  Vũ Thị Thanh Bình: Đah tơm ba lo\ r^ he an geh mât đăp mpăn rnoh dak bâh 3-5cm an [a [ơ mât ueh tơm ba têh jêng hun hao ueh, nkre lah he poh phân an tâm ban to\ng ăp NPK, lơi ir puh dak si tâm rnôk ba mbôn, kan\ng puh dak si ê lor tơm mbôn mô lah lôch mbôn.

- Ơi wa, a[aơ ta du đê| ntu\k ta Dak Lak le do\ng rnoh neh gay ma tăm ba pe yan, khân păng m^n kơt ne\ r^ mbra geh âk lơn, yơn nău ngăn r^ [ư khuch du\t âk yor neh u\ch geh rlu gay ma njêng tay ndơ kah. Wa geh ăp nău mbơh nt^m an [on lan tâm nău aơ đo\ng?

-Wa Vũ Thị Thanh Bình: “Đah du ăp tơm tăm kơt ne\ da dê, mô êng lah du ntil ba dơm r^ ăp tơm tăm gleh nar he an tăm tâm pleh, yan aơ đah yan êng an geh klâp ma 1 khay, lah bar khay lơ ma ueh đo\ng gay ma nău bu tuh tâm neh rnôk geh [ư neh mô lah ndum neh, rli neh r^ rnôk ne\ nău bu tuh tâm neh mbra roh hêng êng. Lah he tăm mbro r^ mbra mô geh mông nar gay ma ndơ bu tuh ta neh roh lêk, rnoh bu tuh mbra klen bâh yan aơ tât yan êng., rnôk ma he tăm kơt ne\ r^ nău bu tuh âk lơn, mbra khuch tât nău geh nău ueh, ndơn yor kơt ne\ r^ he an geh tăm 2 yan dơm.

-Dăn lah ueh wa!