VOV4.Mnông: Trôk nar duh phang ntoch jong âk khay rlău aơ le\ [ư bar pe jât rbăn ha cà phê ta ăp n’gor Tây Nguyên mô to\ng dak to\ hô.  Âk mir tơm le\ kro khar mô hôm dơi dâk hao jêng tay. Ăp mir tơm hôm [a [a\ hu\ch săk geh play, n’hanh mô dơn nê khuch jo\ jong tât le\ ma năm bah kơi tay đo\ng.

            Xã Phú Xuân, nkuâl Krông Năng, geh 25 dak bât, ri le\ rngôch kroh khar da dê. Dak me Krông H’Năng hoch rlău nkuâl, a[aơ jêng dak me lu\. Dak măt mô hôm, dak tu hu\ch jru, lo\ sre kro ntang, n’hanh hang rbăn ha cà phê tâm nkual dôl nhop huănh đo\ng. Nô Trần Đăng Hùng, ta thôn Xuân Lộc, xã Phú Xuân, wơl lah: “Prăk do\ng to\ an 8 sào dja le\ nklăp 6 rkeh prăk du tơ\ to\. He le\ to\ dak 2 tơ\ hôm, ma tâl 3 mô geh dak đo\ng pha lah ma ntlơi dơm, cà phê mô geh play mô blău lơh ơm. Ntu ta aơ ku^h, lôk kôr ma mô geh dak. A[aơ dơn g^t kâp trôk mih dơm.”

            Lam nkuâl Krông Năng geh 24 rbăn ha cà phê, ri geh bơi 10 rbăn ha kro phang. T^ng wa Nguyễn Kỳ, Groi kruanh UBND nkuâl Krông Năng, ndrel đah nău tât khuch djơh bah trôk nar, ri nu^h [on lan tâm rlong pơk hvi neh tăm cà phê tâm ăp năm bah năp nơh [ư khuch khat hô lơn đo\ng:Duh phang lơh khuch khat du\t hô đah ăp neh tăm gu\ ngai đah dak bât tă bah kônh wa tăm êng, jêng tât tơm dak mô đăp mpăn ăp to\ng gay to\ an cà phê. Mpôl hên mbơh đă kônh wa to\ mpêt nkrem dak, n’hanh đă kônh wa to\ âk ma điện bah ntu [ư êng gay bah ir khuch khat. Rnôk u\ch ri mpôl hên so\k ngân sách rnă ntêm lor gay ma nkra ăp jêr jo\t đah ăp nkual du\t kro phang ma kônh wa mô hôm dơi kơl rêh.

            Duh phang dôl ma hao tât chông yôch, ta n’gor Dak Lak le\ geh bơi 40 rbăn ha cà phê geh kro phang, hu\ch săk geh, nchroh khuch khat bơi 2000 rmen prăk. Hôm ta ăp n’gor Gia Lai, Dak Nông, bol ma du đêt nkual le\ geh ăp rơh mih bôk năm, yơn hvi neh tăm cà phê le\ geh kro n’ging ru\ng lha, khuch tât săk geh play mir tơm./.

Lôch ăp khay duh phang, ntơm tât khay mih, tơm cà phê du\t u\ch geh mât chăm gay ma rgum ndơ kah mât play n’hanh hun hao ueh n’g^ng an năm ba kơi. Đah mir tơm geh duh phang, nău mât chăm an geh njrăng lơn gay ma cà phê ngăch ueh jêng. Kỹ sư Nguyễn Thị Thảo, kruanh ntu\k kan nt^m nti  mbơh kan, ntu\k kan khuyến nông n’gor Dak Nông mbơh.

Lôch khay duh phang jo\ jong r^ mir tơm cà phê geh ntơm kro n’g^ng ru\ng play, gay ma an bah nău aơ rnôk lăp ta khăy mih t^ năp lor lah he an geh mât kloh ueh tơm, koh n’g^ng kro, n’g^ng tu tuh, mât kloh ueh mir tơm, lôch ne\ lah poh phân, tal 1 lah puh dak si puh n’ha, lôch ne\ do\ng ăp ntil phân vô cơ r^ rnoh đạm đah lân an geh n’hao lơn đah ăp năm êng, n’hanh rlău ma ne\ an geh ntop tay hữu cơ gay ma an neh ueh pru, tơm reh hun hao.

T^ng nău mbơh bâh kỹ sư Nguyễn Thị Thảo, ta meng nău duh phang [ư an tơm cà phê kro n’g^ng ru\ng play, ntơm lăp kkhay mih, tơm hôm nha geh ru\ng play êng rnôk âk ir dak, rnoh play ru\ng mbra hao tât 20%. “Tâm khay 5 n’hanh  khay 6 aơ mbra ru\ng play, ru\ng êng ma mô geh ăp bêk gu\h ta nkong play đah ntô play. R^ kônh wa an [a [ơ hăn chop ua\nh gay ma ngăch saơ. Lah mô to\ng ndơ kah păng mbra ru\ng, mô lah play âk ir r^ păng ru\ng đo\ng. gay ma bah ir ru\ng plăy r^ kônh wa an puh ntop tay ăp ntil phân poh n’ha, na nê| lah n’hao rnoh Bo, Kali, poh phân r^ an kahg^t pă jêng 3 rơh, ta bôk khay mih, tal 2 lah ta nklang khăy 7 n’hanh rơh pe lah ta khay 9. tâm rnôk nglâ| du\t r^ an geh n’hao rnoh kali an âk, yor rnôk aơ rơm cà phê du\t u\ch gay ma rgum rnoh ndơ kro rong play.”

Ăp nău kan khlăy đah nău mât chăm mir tơm cà phê ta khay mih lah an geh poh phân, njrăng tu ndru\ng n’hanh koh n’g^ng mbah an tâm di gay ma đăp mpăn an nău geh âk ta năm ba kơu. Kỹ sư Nguyễn Thị Thảo ngơi. “Khay mih r^ he an njrăng mât chăm ueh, pă âk tơ\ poh phân. N’hanh k^ch n’gâng [a [ơ, n’hanh tât khay 8 khay 9 ăp n’g^ng mbah hao âk r^ geh koh lơi gay ma bah tuh tuh. Nkre lah an tay ăp tơm ntêm an geh play năm ba kơi, ăp n’g^ng têh dăng hon tâm ban ta ăp ntu\k, mô geh hon rlơ\.”

Đah ăp mir tơm mô hôm dơi rêh tay, kônh wa  mô dơi tăm tay cà phê mhe dâl, ma an geh tăm tâm pleh đah ăp ntil tơm tuh, mô lah rgâl tăm  tơm êng mô nă hoach dak to\ gay ma bah ir kro phang. Nău do\ng ntil cà phê play đur ndop măt mô dơi rdâng đah duh phang ta ăp nkual neh mô to\ng dak. Kỹ sư Nguyễn Thị Thảo mbơh đă. “Nkual Tây Nguyên r^ geh ăp ntil cà phê ma viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp le\ m^n ua\nh lah bâh TR4 tât TR13, r^ mô geh ntil cà phê dơi tâm rdâng đah duh phang. Đah tơm cà phê play đur lah ma têh jêng hun hao ueh reh păng lăp r^ ta neh r^ mbra dơi rdâng đah duh phang đo\ng, yơn lah rnôk ma he k^ch nkur r^ reh păng mô hôm lăp jru tay ta neh đo\ng gay ma an tâm ban đah ba dâng n’hanh ba lơ, r^ t^ng nău geh ma hên ua\nh năl r^ tơm ndop măt păng mô dơi rdâng dăng đah duh phang đo\ng. lah ma kônh wa tăm tay cà phê dâl r^ mô tâm di, r^ gâp mbơh an kônh wa mô dơi tăm kơt ne\, ma an geh tăm ăp tơm êng lor [ât”.

                                                                        Răk rblang: Thị Đoắt - Điểu Thân