VOV4.M’nông: Jă kônh wa n’hanh băl mpôl djăt nkô| trăch “Hăn ndrel nu\ih kan lo\ mir” yor Ntu\k kan Radio gu\ kan tâm nkuăl Tây Nguyên [ư, đah nau kơl an bah Ntu\k kan ntru\t nsôr tuch tăm neh dak, N’gâng kan tuch tăm n’hanh hun hao [on lan.

            Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl.

            Nau geh bah bri mih nar rgâl yan, bri duh nar geh nsum đah ăp tơ\ mih n’ik rơh rlau aơ ho\ [ư ân âk mir cà phê kro n’ha âk ngăn. Ndrel đah ăp tơ\ mih rlơ\ yan jo\ jong bah năp têt [ư nu\ih [on lan rvê mpeh nau mât chăm tơm cà phê tâm rnôk bri mih nar mô tâm ban rnôk aơ. Gay rklaih ân kônh wa bah oi nau rvê aơ, phung hên ôp nau Tiến sĩ Lê Ngọc Báu, Kruanh Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên mpeh ăp nau nkah njrăng rnôk mât chăm cà phê tâm rnôk bri mih nar rklơ\ yan.

            Ơi TS Lê Ngọc Báu. Ăp năm dăch aơ, nau geh bah rgâl trôk nar ho\ khuch mô đê| tât nau geh jêng, nau săk nâp bah ăp ntil tơm tăm lah nsum n’hanh tơm cà phê lah êng. Nu\ih tăm cà phê nar lơn geh nau vi| ve\ tâm nau mât chăm cà phê rnôk bri mih nar jêr rdâng. Ngăn lah mhe nơh, rnôk bri mih, rnôk duh nar geh n’ăp ma sial dăng mro [ư tơm kro, ndri he moh nau mât chăm ân tơm cà phê mih wa?

            Tiến sĩ Lê Ngọc Báu: Năm aơ, bri mih nar geh nau rgala dăng ngăn nkre geh ăp tơ\ mih tât ndak, jêh ri sial dăng, ndrel đah bri duh nar ho\ khuch ngăn tât nau geh jêng bah cà phê. Kơt lah, ăp tơ\ kao dang bôk yan ri kơt lah mô geh kơn play. Tal bar lah sial dăng [ư ru\ng n’ha tưm cà phê đo\ng. Phung he gi\t, n’ha lah du ntil [ư nau rgop nsum mât rong play jêh aơ. Yơn lah ru\ng ri ngăn kao mra dang n’hanh mra mô kơn play âk. Ăp play geh kơn lah mô geh n’ha rong ri play ru\ng âk đo\ng. Ngăn lah, mpeh jo\ jong ri kônh wa gay geh nau kan ân tâm ban. Kơt lah gay ndaka njêng trong tăm tơm si gay rchăng sial êp mir cà phê. N’hanh du nau kan êng gâp mi\n lah geh nau dơi ngăn đo\ng nê lah tăm nsum tơm sa play tâm mir cà phê kơt sầu riêng, [ơ, tiêu ri ăp tơm aơ nkre geh nau rdâng sial n’hanh nku\m n’hâm ân tơm càd phê n’hanh kơt ne păng mra mât dơi ăp  n’ha, ntil ndơ kơl an mât play bah cà phê.

          Ơ, hơi TS mhe nơh bri ta Dak Lak geh rnôk ji kăt jo\ nar, du đê| nkuăl hôm geh mih, ri nau aơ geh khuch đo\ng tât nau geh jêng, nau săk nâp bah cà phê tâm đo\ng n’hanh kônh wa [on lan mô nau [ư gay geh nau ndâk rklaih hơi Tiến sĩ?

           Tiến sĩ Lê Ngọc Báu: Ăp rơh bri nđik mhe aơ mô khuch têh tât tơm cà phê yor rnôk bri nđik nklăp 14- 15 độ C ri mô ho\ khuch tât tơm cà phê. Yơn lah ăp rơh mih bah năp tết [ư luh kao kơn play đêt n’hanh mô ho\ g^t păng mât dơi play tât rnôk he klêh. Ăp play dja lah du\m ơm lơn âk mbra geh rmiăt chuh yor rnôk nê ta mir du\t đêt play kranh, ri rmiăt chuh play păng mbra rgum tâm ăp play ơm du\m dja. Bri nđik mô khuch âk n’hanh mô geh trong âp duh an mir cà phê. Trong nkra bah ngăch ri mô dơi ngăn; yơn mpeh jo\ jong ta ăp mir tơm geh nku\m n’hâm, geh tăm rlu\ nklăp duh nđik tâm neh mbra hao lơn ăp mir tơm mô geh nku\m n’hâm, yor păng hu\cfh dơi nău n’hôl duh bah măt neh. Yor kơt nê| trong nkra jo\ jong nha lah tơm tăm rlu\ đo\ng.

          Tâm khay wai ri nkô| nău du\t uănh khlay bah nu^h tăm cà phê nha lah dak to\ đo\ng, phâm to\ an tâm di, to\ng n’hanh geh nău tam. A[aơ gay mpêt nkrem dơi âk dak [on lan sơch trong to\ mbrơi mbrơi (jêng lah to\ đêt dak yơn to\ âk tơ\), trong [ư dja di đo\ng may lah hơi tiến sĩ?

            Tiến sĩ Lê Ngọc Báu: Nău to\ dak ăp tơ\ du rnoh đêt yơn to\ âk tơ\ ri păng tâm di đah nău way to\ mpêt nkrem dak. Yơn lah đah tơm cà phê kônh wa ân njrăng du\t ntu\k du\t khlay êng, ta rnôk to\ lor bôk năp he ân to\ ta rnoh dak du\t đêt lah rlău 300 lít/tơm. He ân to\ di rnôk jêng lah rnôk luh mu\n kao le\ luh ăp to\ng, bah chông du\t n’ging cà phê păng le\ luh mu\n kao jong nklăp 1cm đo\ng, ri rnôk nê he mơ ntơm to\. Der bah rvê, to\ ơm ri kao mô luh rgum du tơ\. Lôch rnôk dang kao, ăp rơh to\ tâl 2, tâl 3 he mbra to\ dak đêt lơn gay mpêt nkrem dak.

           Kônh wa n’hanh băl mpôl dôl djăt Tiến sĩ  Lê Ngọc Báu, tă [ư Viện trưởng, Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên mbơh nti du đêt nkô| nău rnôk to\ dak an cà phê tâm khay wai. Bah kơi aơ lah nkô| nău kơi ntop ndơ sa kah an tơm cà phê rnôk dja.

Ơ, rlău ma nkô| nău dak to\ ri nău kơi ntop ndơ sa kah an tơm dơi âk [on lan kan lo\ mir mât uănh khlay đo\ng. Ndr^ Tiến sĩ moh ndơ njrăng đă đah kônh wa rnôk poh phân tâm rnôk dja mêh?

           Tiến sĩ Lê Ngọc Báu: Lôch rnôk klêh, tơm rgum du\t âk ndơ sa kah ri nău pă an tay du gâl ndơ sa kah an tơm tăm gay dăng soan cho\l lah du\t khlay. Nt^t kơl poh n’hao âk rnoh Kali, n’hao dăng soan cho\l kơl tơm ât rdâng dăng lơn đah duh phang, n’ging lha dơi mât njrăng ma trong do\ng phân đạm. He kơi ntop ndơ sa kah an tơm ma trong poh phân an neh n’hanh du trong nkra đo\ng lah nkre đah poh phân puh lha. Yor rnôk rnoh l’^t mbe\ neh mô an tơm rhôp dơi âk ndơ sa kah, ri he poh ndơ sa kah an tơm ma trong poh phân puh lha, pă an ăp vi lượng ma tâm neh mô to\ng geh. Neh tăm cà phê a[aơ lôch âk năm mât chăm ri rnoh srat du\t âk. Păng mpơl ma rnoh PH neh đêt jêng he mbra kơi ntop  poh vôi gay păng n’hao âk rnoh PH kơt nê| ri păng nta trong dơh an tơm rhôp ndơ sa kah.

          Kơt tiến sĩ mhe nkoch ri nău kơi ntop ndơ sa kah an tơm lah du\t khlay. Yơn du đêt nu^h [on lan an g^t khân păng mô poh phân an tơm cà phê rnôk dja ma mir tơm nha jêng nđ^r ue\h đo\ng. Khân păng [ư kơt nê di đo\ng may lah n’hanh tiến sĩ moh geh ndơ njrăng đă đah nu^h [on lan rnôk mât chăm cà phê tâm rnôk dja gay ns^t tay nău geh du\t âk mêh?

          Tiến sĩ Lê Ngọc Báu: Mpeh kỹ thuật poh phân tâm rêng [ư le\ an do\ng, tâm ban kơt nău ngăn geh mpôl hên saơ poh tâm khay wai lah du\t ue\h. Tâm rêng [ư bah Bộ Nông nghiệp a[aơ nt^m đă đo\ng lah ân poh cà phê 4 tơ\ tâm 1 năm. Du tơ\ tâm khay wai n’hanh 3 tơ\ tâm khay mih. Tâm khay mih poh tâm ăp khay 5, 7, 9 n’hanh tâm khay wai poh du\t ue\h tâm rơh to\ tâl 2. yơn njrăng rnoh âk phân poh tâm khay wai đêt rlău rđ^l đah poh tâm khay mih. Yor kali poh tâm khay wai kơl tơm dăng cho\l đah duh phang, n’hao nău dơi rhôp dak. Yơn tâm khay wai tơm cà phê mô lăng hao têh jêng nău u\ch geh kali đêt lơn. Đạm u\ch geh âk, lân u\ch geh âk, yơn kali du\t đêt. Jêng rnoh âk phân poh tâm khay wai bol ma du\t đêt yơn du\t n’hâm khlay gay păng pă an tơm cà phê lôch du rơh rgum âk ndơ sa kah gay mât play. Hôm nău tă g^t [ư nha geh ăp mir cà phê mô poh nha nđ^r jêng đo\ng yơn uănh nsum lah he gơih poh tâm khay wai gâp m^n păng mbra ue\h lơn.

          Dăn lah ue\h Tiến sĩ  Lê Ngọc Báu.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân