VOV4.Mnông:  Khay mih aơ, wa Trần Thị Phương Mầu, thôn Kim Châu, xã Deay Bhăng, nkuăl Cư Kuin, n’gor Daklak tâm rdâng đahn nău mir tiu geh êr n’ha. Wa Mầu rvê mô đăp , yor aơ lah nău ntơm ntoh luh nău bu tuh ơm, le\ ntoh âk ta năm 2016 [ư an 100 n’gâng tiu kh^t, rnăk vâl tăm tay, hoach âk mông nar prăk kaih. Wa Mầu u\ch geh ăp nu^h kan khoa học mbơh nkô| nău tiu kh^t n’hanh ntrong njrăng nău bu tuh aơ.

            “Gâp [ư ntu, dak si đo\ng yơn hôm nha kh^t na nao. Gâp mô g^t mơh lơh yor neh srat mô lah nkô| nău êng gâp mô g^t. dôl ueh nđir r^ păng ôm reh kh^t le\. Ba năp nơh hôm geh veh độ pH, r^ păng mô âk, geh 6.1. gâp mô g^t yor neh mô lah yor nkô| êng, mô g^t nu^h way kan geh ntrong kan mbơh nt^m an gâp [a\”.

            {ah đah jay wa Mầu mô ngai, mir tiu bơi tât 200 n’gâng bâh wa Trần Thiện Tâm dôl ta rơh ntơm tăm. Lôch khay mih aơ tơm mbra geh play bôk năp. Wa Tâm du\t kâp knơm nar tơm geh kao kơn play yơn du\t rvê đo\ng, ê ho\ geh đăp mpăn mpeh nău mât chăm bâh nơm tâm ban kơt ăp nău tât mô ueh bâh mir tơm.

            “Gâp mô g^t mơh lơh dăch aơ mih âk r^ gâp saơ geh du đê| n’ha ta ntu păng êr, gâp mô g^t reh păng mhâm jêng, mô lah tơm păng mơh ndơ mô to\ng. năm aơ r^ bơi ma nchrăp lêh play bôk năp, rnoh ta tơm kơt ne\ r^ năm tay mơh ntil ndơ gâp do\ng mơh phân gâp poh mô lah mhâm poh an tâm di, gâp u\ch bôk nău kan an gâp g^t gay ma do\ng an săk rnglăy”.

Bah ăp nău u\ch ôp bah kônh wa, mpôl hên le\ mâp Tiến sĩ Phạm Công Trí, Kruanh môn tuch tăm mât rong, Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên gay ôp mpeh ăp nkô| nău nu^h tăm tiêu uănh khlay.

Ơi Tiến sĩ Phạm Công Trí, t^ng nău nkoch bah wa Trần Thị Phương Mầu ri 100 tơm tiêu bah wa dôl nđ^r jêng ue\h rgơ\ ma êr lha, ôm reh lôch nê kh^t, bol ma păng le\ tăm tay yơn nău êr lha ntoh tay đo\ng. Tiến sĩ mhâm geh nău njrăng đă nkhêp geh tiêu kh^t kơt rnăk wa Mầu nê mêh?

Tiến sĩ Phạm Công Trí: “Yuh Màu geh ôp tât du mir bah yuh geh kh^t âk, lôch kh^t tăm lôch tăm khuch tay đo\ng, he saơ kloh aơ lah nău tih du\t kloh tâm rêng mât chăm tiêu jo\ jong. A[aơ ăp n’gâng kan dơi kan tâm ban kơt nău mbơh njrăng lor bah Viện Tây Nguyên đo\ng lah njrăng đă kônh wa he ăp mir tiêu geh bu tuh ri he ân tâm pleh tăm an neh geh mông nar rlu gay đăp mpăn rnoh âk bu ro\ sa reh n’hanh ăp âm o lơh khuch ta rnoh hêng le\ ri he mơ tăm tay tiêu. Du đêt nu^h m^n lah djăt ma sui vôi mô lah puh bar pe tơ\ dak si hoá học kơt nê lah nkra ue\h neh hôm, yơn i ngăn tơm bu tuh gu\ ru\ hôch tâm neh nha âk. N’hanh he saơ lah nău rnăk [on lan a[aơ poh vôi âk gay mpo\ng n’hao rnoh PH neh hao. Yơn nău m^n tih lah PH lơn ma âk tiêu lơn ma nđ^r jêng lah mô di, yor gu\ m^n ntơm nơh bah Viện Tây Nguyên ri tơm tiêu reh păng dăng oi đo\ng ta rnoh âk PH ân srat đê| đă, way lah ntơm bah 4,5- 5,5 lah PH rnoh tiêu du\t ue\h n’hanh phi tôp hao mô âk, hôm rlău 6 ri săk mbr^ng o Phitoptera hôm hao jêng du\t âk, jêng nău mir tiêu tăm tay ta neh tiêu mhe tă kh^t PH du\t âk tă bah poh vôi dja lah nkô| nău [ư jêng an tơm tiêu kh^t âk. Jêng he njrăng ân nkra ue\h jêng neh n’hanh he mô dơi poh vôi lăn âk ir păng khuch tât rmok reh”.

Ơi Tiến sĩ Phạm Công Trí, bah meng bu tuh kh^t ngăch kh^t mbrơi, a[aơ dôl geh nkô| nău nu^h [on lan du\t rvê nê lah ăp nău tât khuch bah trôk nar lơh tât tơm tiêu. Lơn lah he saơ tâm bah ri aơ nơh mih du\t âk, ma tơm tiêu mô di lah tơm u\ch dak, n’hanh tâm rnôk dja tiêu dôl tâm rnôk mât play, ndr^ mhâm [ư gay mât đăp mpăn rnoh âk kalơ tơm?

Tiến sĩ Phạm Công Trí: “Tơm tiêu lah tơm ma reh păng du\t dơh tât khuch rnôk ma mih ju\r lơn âk neh bazan păng geh rnoh mât kơn dak du\t ue\h jêng geh nău ngâr t^ng ntu\k. bah lơ măt neh he saơ mô geh dak, yơn ăp mir  lơn ma ku^h xơr âk mô lah geh ntu jru ri dak păng lăp n’hanh păng rgum kơn tâm neh, păng [ư reh geh u\ng dak jêng reh păng mô dăng. Tât rnôk nar duh lah lha tiêu păng s^t nđ^r tay n’hui dak suăt du\t ngăch jêng păng roh geh nău tâm ban. Ntơm bah nê nău tơm tiêu păng geh huănh lha, jêng tât bu tuh kh^t ngăch kh^t mbrơi tâm ban kơt ru\ng ryôk play đo\ng nse, kơp le\ ma ru\ng ryôk play kranh đo\ng. Đah nkô| nău dja rlău ma nău he [ư mât chăm ue\h, tâm rdil sinh học lôch nê mât uănh mir tơm…ri geh du trong nkra ma ăp nu^h [ư kỹ thuật le\ gu\ m^n kơt do\ng geh nău dơi nê lah he do\ng ăp ntil phân poh lha tâm ban kơt ăp chế phẩm puh bah lha gay an păng [ư rmok ndơ sa kah tâm ban kơt tâm ban tay ndơ sa kah an tơm tiêu tâm ăp rnôk ma păng way geh rmok trôk nar lơh kơt dôl duh ri mih ndal, mô lah dôl mih njâr ri plăch hao duh. Lah kônh wa lor nchrăp puh ăp ntil phân poh lha way do\ng geh âk dak trung vi lượng tâm ban kơt ăp hữu cơ ri tơm tiêu păng geh nău tâm ban hao jêng lơn, păng ntru\t ntrôl reh luh hon tay ngăch lơn. Nơm geh kơt nê| tơm tiêu păng rlău dơi mông nar rmok ndal trôk nar lơh.

Ơ, dăn lah ue\h ăp nău mbơh nti bah Tiến sĩ, Ơi Tiến sĩ Phạm Công Trí, tâm nău nkoch mhe nơh wa Trần Thiện Tâm geh ôp mpeh trong mât chăm tơm tiêu tâm rnôk mhe tăm bôk năp, na nê| lah ân poh moh ntil phân, rnoh dah âk gay đăp mpăn tơm an săk geh play âk tâm năm tât? Mpeh nău dja ri Tiến sĩ moh geh nău mbơh nti đo\ng?

Tiến sĩ Phạm Công Trí: Mir bah nô Tâm dja lah let năp tay lơi ir an luh gay an luh kao. Trong r[o\ng kônh wa he lah rnôk saơ trôk duh ri to\ dak an tơm tiêu, lôch nê tơm tiêu geh nhop huănh kro chông lha ri ndăn to\ tay dak, kêng du\t mô geh kao hôm geh nău kh^t ngăch kh^t mbrơi đo\ng. Jêng gay an tơm tiêu geh soan dăng an luh kao khay mhe kơp le\ ma tiêu jo\ năm n’hanh tiêu mhe tăm ri ân  njrăng da dê bôk năp lah poh phân NPK ma njrăng uănh tât kẽm, Bo n’hanh Canxi, lơn lah canxi n’hanh kẽm yor lah mô geh canxi ri tơm tiêu mô luh kao ue\h n’hanh mô dơi lăp mbach kao, jêng păng tât geh nău ru\ng ryôk play nse du\t ngăch, hôm lah mô to\ng kẽm bo ri ryôk play tiêu mô luh jong. Lah rnôk dja ma kônh wa saơ rnoh âk kẽm, bo, canxi mô ho\ ue\h ri he ân [ư jêng geh nău tâm ban. Kônh wa mô dơi uănh năl tih đah vôi n’hanh canxi geh nău tam. Du đêt nău gu\ m^n mhe aơ an saơ nău poh vôi mô kơl n’hao tam canxi, jêng he ân njrăng canxi geh nău tam gay to\ng an tơm tiêu ri tơm tiêu mơ hao jêng ue\h, ât dơi duh phang, luh mu\n kao ue\h ri năm play bah kơi tay mơ bah phang sa. Rlău ma nê du đêt ntu\k neh păng hoach âk, mô lah mir tơm reh păng geh bu ro\ sa reh ri păng mbra mô to\ng magiê đo\ng. aơ lah ndơ ma he nchrăp ăp to\ng, mô lah poh, mô lah puh lha gay tât rnôk bri hao duh ri mir tiêu păng mbra ât duh phang du trong dăng lơn. Njrăng đă kônh wa lah he lơi ir an hao jêng mô di lah n’gât dak jêng he ân mât mir tơm tiêu ta rnoh n’gle\ dơi u\ch, tâm nklăp 26- 28% rnoh l’^t mbe\. Mô dơi an sơh kro, yor lah an sơh kro saơ kro lha hôm to\ dak tay đo\ng ri păng khuch roh kao.

Ơi Tiến sĩ Phạm Công Trí, bah meng bu tuh kh^t ngăch kh^t mbrơi, a[aơ dôl geh nkô| nău nu^h [on lan du\t rvê nê lah ăp nău tât khuch bah trôk nar lơh tât tơm tiêu. Lơn lah kơt he saơ tâm bah ri aơ nơh mih du\t âk, ma tơm tiêu mô di lah tơm u\ch dak, n’hanh tâm rnôk dja tiêu dôl mât play, ndr^ mhâm [ư gay đăp mpăn rnoh âk kơn play bah lơ nê?

Tiến sĩ Phạm Công Trí: “Nkô| nău a[aơ du\t âk rnăk tâm w^ lah ndjôt phân kali tâm pot đah ăp ntil phân bah he an geh Kali âk, aơ lah ngoăy tâm ăp nău kan [ư khuch tât công thức phân way do\ng êng an tơm tiêu, way do\ng an tơm cà phê đah geh NPK n’hanh ăp trung vi lượng du\t tâm di, yơn rnôk kônh wa he dah bah ro\ng n’glăp Kali lăp ri păng jêng lơh chrai ăp công thức nê. Rnôk ma công thức phân poh mô đăp mpăn, Kali âk mbra [ư rlơ\ rlơt tât hao têh jêng tơm tăm jêng mbra khuch du\t têh tât tơm. Nt^t kơt tâm rnôk bôk khay mih n’hanh n’gul khay mih ri rnôk dja đạm tât lân mơ u\ch geh âk, kêng du\t lah Kali mơ âk, yơn Kali âk ta rnoh dah găp dơm, nt^t kơt ta tơm tiêu bu nha hôm poh mblâm lah 2.1.1 đo\ng, yơn lah [on lan tâm pot tay Kali tâm NPK ri păng jêng khuch tât săk hao jêng bah tơm tiêu”.

Ơ dăn lah ue\h ăp nău mbơh nti bah tiến sĩ. Mpo\ng ăp nău lư ma păng pă an mbra kơl an nu^h [on lan tơm tiêu der ăp nău tih tâm rnôk mât chăm tơm tiêu.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân